کلیسای سن پیتر واتیکان، بزرگ ترین کلیسا و مرکز مسیحیت در جهان است. بنای با شکوه این کلیسا طی بیش از یکصد سال، به دست برجسته ترین معماران عصر رنسانس ساخته شده است. باسیلیکای سن پیتر (پطرس قدیس) بر روی مکانی بنا شده است که برای مسیحیان ارج و قرب زیادی دارد. زیرا این مکان، محل تدفین نخستین پاپ، شمعون پطرس (درگذشت حدود سال ۶۶ میلادی) رهبر حواریون است.
سن پیتر به عنوان اولین پاپ شناخته می شود و این خود دلیل محکمی است که دستگاه پاپی، کلیسای اصلی کاتولیک را در این مکان برپا کند.
تاریخچه ساخت کلیسای سنت پیتر
کلیسا در زمینی به وسعت دویست هزار متر مربع در قرن سوم میلادی بر روی تپه واتیکان که محل دفن یکی از حواریون عیسی مسیح به نام پیتر مقدس که اولین پاپ جهان نیز بوده ساخته شد، این کلیسا تا اوایل قرن پانزدهم محل مناسبی برای برگزاری مراسمات مسیحیان بود اما پس از آن در وضعیت بدی قرار گرفت و پاپ تصمیم به بازسازی آن گرفت که این بازسازی زیاد طول نکشید و با مرگ پاپ کار حدود پنجاه سال متوقف شد که در این هنگام پاپ جدید تصمیم به احداث کلیسای جدیدی در این محل گرفت و در قرن پانزدهم کلنگ ساخت بزرگترین کلیسای جهان بر زمین زده شد و بیش از یک قرن ادامه پیدا کرد .
برای طراحی و ساخت کلیسا از معماران و مجسمه سازان به نام و مطرح ایتالیا دعوت شد که یکی از این هنرمندان میکل آنژ بود و قصد داشت کلیسا را به گونه ای طراحی کند که پس از مرگش راه ایجاد هر گونه تغییر در بنا بسته باشد و اثر او تا سالیان سال جاودانه بماند او برای این کار گنبدی عظیم و باشکوه را به عنوان کانون اصی کلیسا طراحی کرد گنبدی با قطری بیش از 42 متر و ارتفاع 132متر، میکل آنژ، از چند ستون عظیم بجا مانده از کلیسای قدیمی در ساخت بنای جدید استفاده کرد و به زیبایی هر چه تمام آنها را طراحی کرد نمای هوایی کلیسا به شکل کلید طراحی شده و به عقیده ی برخی نمادی از کلید بهشت است. میکل آنژ کار گنبد بزرگ کلیسا را به پایان رساند و امروزه شما می توانید نظاره گر این اثر بی نظیر و نقش و نگارهای موجود بر روی آن که اثر خلاقانه ی این هنرمند بزرگ است، باشید. البته این گنبد تنها اثر میکل آنژ در این کلیسا نیست.
پس از مرگ او معمار و طراح دیگری کار ساخت بنا را ادامه داد که بسیاری از قسمتهای کلیسا را طبق طرح میکل آنژ پیش نرفت و همین امر باعث شد که در نمای بیرونی کلیسا گنبد به طور کامل دیده نشود. ساختمان کلیسا از بیرون به صورت دو بال ساخته شده که میدانی به شکل بیضی را تشکیل داده است در وسط این میدان محل قرار گیری فواره یک ستون بزرگ متعلق به مصر که در سال 37 میلادی به روم آورده شد نصب کرده اند که خود به تنهایی یکی از جاذبه های این محل محسوب می شود .
طراحی داخلی کلیسا
کلیسا با وسعتی بالغ بر پانزده هزار متر مربع گنجایش 60 هزار نفر را دارد با ورود به کلیسا تجملات و شکوه آن ثروت فراوانش را به رخ تمام بازدید کنندگان می کشد ، کف کلیسا از سنگ های مرمر رنگی پوشیده شده، ستون های مارپیچی با تزیینات زیبا نظر همه را به خود جلب می کنند ، شاید در اولین نگاه قبه ای با شکوه با تزیینات و مجسمه های بی نظیر شما را حیرت زده کند همچنین گنبد بزرگ و تماشایی با طراحی معروف میکل آنژ در میان کلیسا که دقیقا در زیر آن می توانید سردابه پیتر مقدس (سن پیتر) را ببینید که با سنگ مرمر و لامپهای متعدد تزیین شده است.
همچنین مجسمه ای برنزی از این پاپ بزرگ که به جا مانده از قرن سیزدهم میلادی است و برای مردم بسیار مقدس می باشد ، یاد بودهای فروانی در کلیسا دیده میشود که اکثرا اثر معماران مختلف حاضر در ساخت کلیسا می باشد ، چندیدن مقبره از پاپ ها که در زمانهای مختلف از دنیا رفته اند و در زیرزمین کلیسا دفن شده اند .
مجسمه های حیرت انگیزی در کلیسا وجود دارند که متعلق به قدیس های نگهدار می باشند و بر روی ستون های بزرگی نصب شده اند اما ارزشمندترین مجسمه ی موجود در کلیسا مجسمه ی سوگ مریم است که اثری جاودانه از میکل آنژ می باشد که در اواسط قرن پانزدهم آن را تراشیده است و تنها اثری است که او امضای خود را بر روی آن حک کرده است در این تندیس مریم مقدس جسد پسرش را در آغوش گرفته اکنون در محفظه ای شیشه ای و ضد گلوله در کلیسا نگهداری می شود .
محراب نیم دایره یکی دیگر از آثار دیدنی کلیسا است که با تزیینات فراوان به زیبایی تمام می درخشد ،نکات جالبی در مورد کلیسا وجود دارد مثلا فقط شخص پاپ اجازه ورود به محراب بالای کلیسا را دارد همچنین یک درب در کلیسا وجود دارد که هر 25 سال یکبار باز می شود و به درب مقدس معروف است مسیحیان معتقدند هر کسی بتواند از این در عبور کند گناهانش آمرزیده می شود .
اما در مورد نقاشی های کلیسا جالب است بدانید که تمام این نقاشی ها نسخه های کپی شده هستند و نقاشی های اصلی در موزه ی واتیکان نگهداری می شوند چون رطوبت کلیسا باعث از بین رفتن آنها می شد .
اما زیبایی ها و دیدنی های کلیسا به همینجا ختم نمیشود شما می توانید با پرداخت هزینه از طریق پله ها یا آسانسور به قسمت پایه گنبد رفته و نمای زیبایی از شهر رم را ببینید یا در قسمت دیگر این تراس قرار بگیرید و آثار زیبای میکل آنژ را از نزدیک لمس کنید و یا در جهت دیگر از بالا نظاره گر عظمت داخل کلیسا باشید، در این قسمت میتوانید با گذر از پله های مارپیچی و بسیار باریک خود را به بالای گنبد برسانید و با دید بهتر مناظری زیبا و دیدنی از شهر رم را ببینید.
معماری و طراحی فضای خارجی
میکل آنژ با تمام هنر خود، گنبد این مجموعه را نیز طراحی کرده است. این گنبد از دو پوسته ی آجری ساخته شده و قسمت بیرونی آن دارای 16 دنده ی سنگی است که به 16 جفت ستون در قسمت ورودی ختم می شود. هر ستون 15 متر ارتفاع دارد که با افتخار در جلوی ساختمان ایستاده اند. از نظر ساختاری هر یک از ستون ها به یکی از دنده های گنبد متصل است که باعث استحکام برای کل فضای ساختمان می شود.
حالت تخم مرغی شکل گنبد و اتصال آن به ستون ها بیش از یک قرن است که مورد پژوهش های تحصیلی در رشته ی معماری قرار گرفته است. میکل آنژ در سال 1564 درگذشت و خوشبختانه ساخت گنبد و بخش زیادی از طراحی های داخلی را به پایان رسانده بود. پس از مرگ وی، کارها به کمک شاگردانش ادامه یافت تا پاپ اطمینان حاصل کند که برنامه های میکل آنژ دقیقاً اجرا می شود.
حکاکی ها و سنگ بری های مفصلی توسط هنرمند معروف استفان دوپراک در این بنا انجام شده است، مانند اضافه کردن 14 مجسمه ی شیر بر روی ستون ها، اضافه کردن یک حلقه ی نهایی در اطراف فانوس کلیسا و در نهایت سنگ بری های روی گنبد اصلی. متاسفانه در اواسط قرن 18 میلادی شکاف هایی در گنبد اصلی ظاهر شد، بنابراین چهار زنجیره ی آهنی بین دو پوسته برای اتصال این شکاف ها طراحی شده است تا از تخریب یادگاری و شاهکار میکل آنژ جلوگیری شود.
شبستان مادرنو
این بخش از فضای داخلی جزئیات سقف قوسی شکل را نشان می دهد که به بخش های مربعی تقسیم شده اند. این شبستان متعلق به صدراعظم شهر رم بوده که معماری خیره کننده ای نیز دارد. شبستان مطابق با هنر میکل آنژ در قسمت های دیگر، دارای ستون های سنگ بری شده ی عظیم است. فضای داخلی آنقدر حیرت انگیز و بزرگ بوده که مقایسه ی آن با معماری کل ساختمان بسیار دشوار است. چهار فرشته که بر روی اولین ستون مشاهده می شوند و دو حوضچه ی آب مقدس بین آن ها از زیبایی های این شبستان است. همچنین راهروها هرکدام دارای دو نمازخانه ی کوچک و یک نمازخانه ی بزرگ تر هستند که با سنگ مرمر، گچ بری، طلاکاری، معرق کاری و مجسمه های سنگی تزئین شده اند. در آخر می توانید پله های مرمر در این قسمت را با 95 چراغ برنزی در اطراف نرده ها مشاهده کنید.
چیدمان کلیسا به سبک برنینی Bernini
- هنگامی که یک پسر جوان به نام لورنزو برنینی از کلیسای سنت پیتر دیدن کرد، بعد از مشاهده ی عظمت این شاهکار رومی، درخواست خود را برای ساخت یک جایگاه زیبا برای پاپ مطرح کرد و مدتی بعد آن را به کلیسا هدیه کرد. برنینی به دلیل این هدیه، حمایت پاپ را به دست آورد و 50 سال در ادامه ی فعالیت های زیباسازی باسیلکا کار کرد. سال ها بعد این جوان به عنوان جوان ترین و خلاق ترین معمار و مجسمه ساز دوره ی باروك معرفی شد. آثار برنینی در سنت پیتر شامل نقاشی های بالداچینو Baldacchino، بخش هایی از کلیسای مقدس، طراحی طاقچه ها و صندلی سنت پیتر است.
- این هنرمند بعد از ساخت صندلی پاپ، طراحی و ساخت یک سازه ی برنزی به شکل آلاچیق را به طول 30 متر انجام داد که ادعا می شود بزرگ ترین سازه ی برنز در جهان است. این قطعه در بالای محراب اصلی کلیسا قرار دارد. گفته می شود از این سازه به عنوان سایه بان استفاده می شده است. چهار ستون عظیم و پیچ خورده ی برنزی، تزئین شده با برگ و فرشته، تشکیل دهنده ی این قطعه است.
- بخشی دیگر از طراحی های برنینی یک ستون بسیار بزرگ بود که بخش هایی از آن توسط میکل آنژ کامل شد. این ستون به داخل طاقچه های کلیسا فرورفتگی دارد و راه پله هایی نیز در داخل آن ساخته شده است که به چهار بالکن در کلیسا منتهی می شود. در هر یک از طاقچه هایی که در فضای مرکزی باسیلیکا قرار دارند، مجسمه های عظیمی از قدیس و مسیح قرار داده شده است. همچنین بر روی بالکن های کلیسا، توسط این هنرمند، ویترین هایی ایجاد شده که توسط هشت ستون باستانی و پیچ خورده طراحی شده است.
- تزیینات برنزی و طلاکاری در صندلی تاج و تخت سنت پیتر، بسیار باشکوه تر از یک صندلی معمولی است. این سازه با مجسمه های برجسته و برگ های طلا تزئین شده است. همچنین مجسمه ای از ابرها و اشعه های خورشید که توسط فرشتگان احاطه شده اند، زیبایی این مجموعه را چند برابر کرده است.
- کار نهایی برنینی برای سنت پیتر که در سال 1676 انجام شد، تزئینات عبادتگاه مقدس است که یک نسخه ی مینیاتوری از تزئینات برنزی بوده و در بخشی که محل مرگ سنت پیتر را نشان می دهد، طراحی شده است. هر دو طرف آن یک فرشته وجود دارد که یکی نماد حفاظت در مقابل حوادث طبیعی و دیگری نماد استقبال از مردم در کلیسا است.
مقبره های داخل کلیسا
بیش از 100 مقبره در باسیلیکای سنت پیتر وجود دارد که بیشتر آن ها در زیر محراب اصلی واقع شده اند. این مقبره ها شامل مقبره ی افراد سرشناس مانند پاپ ها، امپراتورهای رومی، پادشاه بریتانیایی تبعید شده به همراه دو پسرش، ملکه کریستینا از کشور سوئد و بسیاری دیگر است.
دسترسی به کلیسای سنت پیتر
کلیسای سنت پیتر در شهر واتیکان رم واقع شده است. اگر از سیستم مترو برای بازدید از آن استفاده می کنید، می توانید در ایستگاه اتاویانو Ottaviano خط A پیاده شوید که از آن جا تنها 10 دقیقه پیاده روی تا باسیلکای سنت پیتر فاصله است. اگر از اتوبوس های شهر رم استفاده می کنید، اتوبوس های 64، 62، 40 و 81 را باید سوار شوید. ( هزینه ی بلیط برای کودکان زیر 10 سال در تمام وسایل حمل و نقل عمومی رایگان است ) تاکسی ها در رم معمولا برای دسترسی به مکان های دیدنی مورد استفاده قرار نمی گیرند و همچنین استفاده از آن ها مقرون به صرفه نخواهد بود. پیاده روی از میدان اصلی رم تا کلیسای سنت پیتر تنها 20 دقیقه طول می کشد که می توانید درحین پیاده روی از تماشای فضای شهر واتیکان نیز لذت ببرید.