معرفی کتاب مدیر مدرسه اثر جلال آل احمد

چهارشنبه، 06 بهمن 1400 زمان مطالعه 8 دقیقه

کتاب مدیر مدرسه یکی از بهترین آثار جلال آل احمد نظام آموزشی ایران قبل از انقلاب را توضیح می‌دهد و نقد می‌کند.

درباره کتاب مدیر مدرسه

مدرسه مهم ترین نهاد اجتماعی در هر جامعه ای است و کار آموزگاری یکی از مهم ترین و ارزشمندترین مشاغلی است که هرکسی می تواند برای خودش انتخاب کند اما گذر زمان نشان داده است چنین جایگاه چندان وجود نداشته است. جلال آل احمد نویسنده و روشنفکر معاصر در کتاب مدیر مدرسه این موضوع را در کتاب مدیر مدرسه به تصویر می کشد و واقعیت بیهودگی کار معلمی یا مدیری را در شرایطی که سیستم فاسد، رانت خوار و بیخود است را به رخ خواننده می کشد.

خلاصه کتاب مدیر مدرسه

کتاب مدیر مدرسه داستان معلمی است که از شغلش خسته شده و برای داشتن درآمد و آسودگی بیشتر با رشوه و راهکار های فاسد می خواهد مدیر مدرسه بشود، ولی نمی داند چه اتفاقاتی خواهد افتاد. سرانجام مدیر مدرسه ای با هفت معلم، یک ناظم و دویست و پنجاه دانش آموز می شود، وقتی به خودش می آید، خود را میان انسان ها و درگیری هایشان پیدا می کند. او تمام انرژی خود را برای اداره ی بهتر و کاهش کمبود ها می کند، ولی چیزی بهبود پیدا نمی کند، پس تصمیم به استعفا می گیرد...

درباره نویسنده کتاب مدیر مدرسه

جلال آل احمد (۲ آذر ۱۳۰۲ و براساس برخی روایت ها ۱۱ آذر، ۱۳۰۲، تهران - ۱۸ شهریور ۱۳۴۸، اسالم، گیلان) روشنفکر، نویسنده، منتقد ادبی و مترجم ایرانی و همسر سیمین دانشور بود. آل احمد در دههٔ ۱۳۴۰ به شهرت رسید و تأثیر بزرگی در جریان روشنفکری و نویسندگی ایران داشت. نویسندگانی چون نادر ابراهیمی و غلامحسین ساعدی از او تأثیر گرفتند.جلال آل احمد در ۱۱ آذر ۱۳۰۲ در خانواده ای مذهبی در محلهٔ سیدنصرالدین شهر تهران به دنیا آمد. وی پسر عموی آیت الله طالقانی بود. خانوادهٔ او اصالتا اهل شهرستان طالقان و روستای اورازان بود. دوران کودکی و نوجوانی جلال در نوعی رفاه اشرافی روحانیت گذشت. پس از اتمام دوران دبستان، پدر جلال، سید احمد طالقانی، به او اجازهٔ درس خواندن در دبیرستان را نداد؛ اما او تسلیم خواست پدر نشد.در سال ۱۳۲۲ وارد دانشسرای عالی تهران شد و در رشته زبان و ادبیات فارسی فارغ التحصیل گشت. او تحصیل را در دوره دکترای ادبیات فارسی نیز ادامه داد، اما در اواخر تحصیل از ادامه آن صرف نظر کرد. نخستین مجموعهٔ داستان خود به نام «دید و بازدید» را در همین دوران منتشر کرده بود. او که تأثیری گسترده بر جریان روشنفکری دوران خود داشت، به جز نوشتن داستان به نگارش مقالات اجتماعی، پژوهش های مردم شناسی، سفرنامه ها و ترجمه های متعددی نیز پرداخت. البته چون اطلاعات او از زبان فرانسه گسترده نبود، پیوسته در کار ترجمه از دوستانی مانند علی اصغر خبره زاده، پرویز داریوش و منوچهر هزارخانی کمک می گرفت. شاید مهم ترین ویژگی ادبی آل احمد نثر او بود. نثری فشرده و موجز و در عین حال عصبی و پرخاشگر، که نمونه های خوب آن را در سفرنامه های او مثل «خسی در میقات» یا داستان زندگی نامهٔ «سنگی بر گوری» می توان دید. در سال ۱۳۲۶ دومین کتاب خود به نام «از رنجی که می بریم» را همزمان با کناره گیری از حزب توده چاپ کرد که بیانگر داستان های شکست مبارزاتش در این حزب است. پس از این خروج بود که برای مدتی به قول خودش ناچار به سکوت شد که البته سکوت وی به معنای نپرداختن به سیاست و بیشتر قلم زدن بود.جلال آل احمد در ۱۸ شهریور ۱۳۴۸ در چهل و پنج سالگی در اسالم گیلان درگذشت. پس از مرگ نابهنگام آل احمد، پیکر وی به سرعت تشییع و به خاک سپرده شد، که باعث باوری دربارهٔ سربه نیست شدن او توسط ساواک شد. همسر وی، سیمین دانشور، این شایعات را تکذیب کرده است، ولی شمس آل احمد قویا معتقد است که ساواک او را به قتل رسانده و شرح مفصلی در این باره در کتاب از چشم برادر بیان کرده است.جلال آل احمد وصیت کرده بود که جسد او را در اختیار اولین سالن تشریح دانشجویان قرار دهند؛ ولی از آن جا که وصیت وی برابر شرع نبود، پیکر او در مسجد فیروزآبادی جنب بیمارستان فیروزآبادی شهر ری به امانت گذاشته شد تا بعدها آرامگاهی در شأن او ایجاد شود و این کار هیچ گاه صورت نگرفت

جلال آل احمد

نقد و بررسی مدیر مدرسه اثر جلال آل احمد

جلال آل احمد نثر گزنده ای دارد. او در نوشتن واقعیت بی رحم است و واقع گراتر از آن است که در داستان هایش خبری از گول زدن آدم ها با حرف های قشنگ باشد. مدیر مدرسه هم از همین جنس است از جنسی که بعضی منتقدان آن را رئالیسم انتقادی نامیده اند. غنای ادبی متن مدیر مدرسه هم زیاد است. جلال بلد است به خوبی از تشبه و استعاره استفاده کند و در توصیف جزئیات هم بسیار توانمند است طوری که اگر چشم هایتان را ببندید می توانید خودتان را در مدرسه تصور کنید و شاگردها را با گیوه های نامنظم و لباس هایشان ببینید.

مشخصه ی دیگری که در نثر جلال وجود دارد نزدیکی آن به نثر عوام است. آل احمد از اصلاحات رایج و ضرب المثل های زیادی در متن مدیر مدرسه استفاده کرده که باعث شده اند این داستان به یک ماجرای عامه پسند تبدیل شود و هرکسی می تواند با هر سطحی از سواد با این داستان ارتباط بگیرد. کمی طنز همراه با کنایه هم چاشنی کلمات و جملات شده است که به شکلی هوشمندانه وضعیت را به سخره گرفته است و البته گویای روحیات خاص شخصیت اول داستانش هم هست.

چرا باید مدیر مدرسه را خواند؟

مدیر مدرسه یکی از آثار مهم ادبیات داستانی ایران است. این کتاب هم از منظر ادبی ارزش بالایی دارد و هم به لحاظ اجتماعی نکات مهمی را در خود جای داده است. مدیر مدرسه از آن دسته کتاب هایی است که خواندنش می تواند نوع نگاه شما را تغییر دهد و باعث شود واقعیت را بهتر ببینید. آل احمد متعلق به عصر روشنفکرانی است که سختی های زیادی را دیده اند و مثبت اندیشی را کنار گذاشته اند. او روی تاریک بسیاری از مسائل را در کتاب مدیر مدرسه بیان کرده است و خواندنش می تواند باعث شود بیشتر فکر کنید و در مسیر بهتری گام بردارید.

ارزش ادبی مدیر مدرسه هم غیر قابل انکار است و هرکسی که می خواهد ادبیات داستانی در ایران را به خوبی بشناسد باید این اثر ارزشمند آل احمد را بخواند و با نگاهی موشکافانه به عناصر ادبی آن بپردازد.

انتشار کتاب مدیر مدرسه

مدیر مدرسه از سال ۱۳۳۷ تا امروز چندین و چند بار منتشر شده است. اولین ناشر این کتاب انتشارات امیرکبیر بود که همچنان تجدید چاپ آن را هم بر عهده دارد. انتشارات های فردوس و جامی هم از ناشران این اثر هستند. یکی از ناشران خوبی که این کتاب را همراه با سایر آثار آل احمد چاپ کرده است انتشارات مجید یا همان به سخن است.

پس از مدیر مدرسه چه کتاب هایی را بخوانیم؟

ادبیات داستانی ایران در دهه ی چهل پر از آثار ارزشمند است. جلال در کنار افرادی مانند همسرش سیمین دانشور، بزرگ علوی، صادق چوبک و ... در آثار ادبی زمان خود بسیار اثرگذار بودند. همچنین بسیاری جلال را ادامه ی دهنده ی افرادی چون محمدعلی جمال زاده می دانند. اگر از مدیر مدرسه لذت برده اید به سراغ آثاری مانند علویه خانوم و سه قطره خون از هدایت بروید. همچنین کتاب هایی مانند تنگسیر و انتری که لوطی اش مرده بود از صادق چوبک می توانند انتخاب های خوبی برای شما باشند. آثار علی اشرف درویشیان هم آثار ارزشمندی هستند که می توانند شما را به فضای قصه های آل احمد ببرند.

قسمتی از کتاب مدیر مدرسه

همه ی جیره خورهای اداره بو برده بودند که مدیرم و لابد آنقدر ساده لوح بودند که فکر کنند روزی گذارشان به مدرسه ی ما بیفتد. همان روز فهمیدم که از هر سه نفرشان یک نصف حقوقش را پیش خور کرده یا مساعده گرفته، یا قالی و سماور قسطی خریده و سفته ای داشته که باید از حقوقش کم بگذارند. حسابدار قبلی هم که زده بود به چاک و حساب ها درهم شده بود. علم صراطی بود. دنبال سفته ها می گشتند؛ به حسابدار قبلی فحش می دادند؛ التماس می کردند که این ماه را ندیده بگیرید و همه ی حق و حساب دان شده بودند و یکی که زودتر از نوبت پولش را می گرفت صدای همه در می آمد. آن روز رعایت ادب چنان کلافه ام کرد که پیه دو سه روز تاخیر حقوق را به تنم مالیدم. اما بدی کار این بود که در لیست حقوق مدرسه، بزرگترین رقم مال من بود. درست مثل بزرگ ترین گناه در نامه ی اعمال. دوبرابر فراش جدیدمان حقوق می گرفتم. از دیدن رقم های مردنی حقوق دیگران چنان خجالت کشیدم که انگار مال آن ها را دزدیده بودم. دو ساعت تمام قدم زدم و همه را برخود مقدم داشتم. شاید کفاره ای داده باشم.

در تمام آن دو ساعت، حتی در بار این فکر نیفتادم که آخر، آن های دیگر ثلث سابقه ی تو را هم ندارند و نصف ورق پاره هایی را که لوله کرده ای و نمی دانی در کدام پستوی زندگی ات تپانده ای! این جور فلسفه بافی ها را حالا برای خودم می کنم. آن روز فقط این را احساس می کردم که وقتی دیگران آنقدر ناچیز حقوق می گیرند، جیره خور گمنام دولت هم که باشی نمی توانی خودت را مسئول ندانی. این بود که نمی توانستم خودم را راضی کنم. تازه خلوت که شد و ده پانزده تا امضا که کردم، صندوقدار چشمش به من افتاد و با یک دنیا معذرت ششصد تومان پول دزدی را گذاشت کف دستم... مرده شور!