معرفی رمان اعتقاد بدون تعصب اثر پیتر برگر

درباره کتاب اعتقاد بدون تعصب

همان طور که اشاره شد، این کتاب تلاش دارد ما خوانندگان از موضعی بالاتر به مفاهیم مختلف که باعث ایجاد «تعصب» در ما می شوند نگاه کنیم. در کتاب نویسندگان موضوعاتی که تعصب برانگیز هستند را تعریف و نشان می دهد که با افراط و تفریط در این زمینه ها چطور چالش های مختلفی پیش روی جامعه قرار می گیرد. آن ها همچنین بررسی می کنند که اصولا چرا جنبش های مختلف در سراسر تاریخ نتوانسته اند تعصب ما را از بین ببرند.می توان گفت در میان مجموعه تجربه و هنر زندگی از نشر گمان، کتاب اعتقاد بدون تعصب از جمله سخت ترین و فلسفی ترین مورد آن است. این کتاب در هفت فصل نوشته شده که عبارتند از:

1. خدایان بی شمار مدرنیته
2. سازوکار نسبی سازی
3. نسبی گرایی
4. بنیادگرایی
5. یقین و تردید
6. محدودیت های تردید
7. سیاست میانه روی

همان طور که احتمالا از عنوان فصل اول مشخص است، اولین چیزی که نویسندگان به سراغ آن رفته اند موضوع دین است. در سراسر تاریخ تعصب روی دین همواره وجود داشته و به اعتقاد نویسندگان همیشه هم وجود خواهد داشت. البته جنبش های فکری در سراسر تاریخ از میزان این اعتقاد کاسته اما هرگز نتوانسته است آن را به طور کامل از بین ببرد. نیچه در آستانه قرن بیستم مرگ خدا را اعلام کرده بود و گفته بود ما او را کشته ایم. چیزی که نیچه به آن اشاره می کرد این بود که ما در آستانه عصر الحاد ایستاده ایم و قدرت دین رو به کاهش است اما در طول تاریخ دیدیم که عملا این اتفاق رخ نداد و دین با قدرت بیشتری بازگشت. به نظر نویسندگان کتاب عصر جدید – قرن بیست و یکم – عصر چندخدایی است. در کنار بررسی های مختلف پیرامون این مطلب ما تاریخ را نیز همراه نویسندگان طی می کنیم و می بینیم مفاهیم دیگری مانند «نظریه سکولاریزاسیون» چگونه پدید آمده اند.رفته رفته با وارد شدن به مدرنیته مفهوم «تکثر» از سوی نویسندگان برای ما تعریف می شود. چیزی که اعتقاد دارند مدرنیته آن را ایجاد می کند. در ابتدا فکر می کردیم در سایه عقل، دین از بین خواهد رفت اما چنین نشد بنابراین مدرنیته چیز دیگری خلق کرد که پیتر برگر و آنتون زایدرولد آن را تکثر نامیده اند.

خلاصه کتاب اعتقاد بدون تعصب

تکثر میوه مدرنیته و موقعیتی است که در آن گروه های مختلف در کنش متقابل با هم در جامعه زندگی می کنند اما این وضعیت خالی از تنش نیست. چطور می توانیم مسائل اخلاقی مانند سقط جنین، مجازات اعدام یا حقوق اقلیت ها را مدیریت کنیم وقتی که گروه های مختلف جامعه درباره آنها، نظرها و مواضعی کاملا متضاد دارند و هر کدام بر مواضع خودشان پافشاری می کنند؟از نظر پیتر برگر، جامعه شناس برجسته و همکار جامعه شناس و فیلسوفش آنتون زایدرولد پاسخ این پرسش و راه حل این چالش ها، «تردید» است.نه تردید فلج کنندهٔ نسبی گرایی که در آن فرد زیر فشار کثرت گیج کنندهٔ گزینه های مختلف قادر نیست هیچ تصمیمی بگیرد، بلکه تردیدی معقول که به ما اجازه می دهد با باورهای اخلاقی محکم پیش برویم بی آنکه تبدیل به فردی متعصب شویم که هر کسی را که مخالف عقایدش باشد، دشمن می داند. چطور ما، چه در مقام فرد و چه جامعه، می توانیم این نقطهٔ تعادل سهل و ممتنع را بیابیم؟برگر و زایدرولد در کتاب «اعتقاد بدون تعصب» نشان می دهند که چطور تکثر می تواند به نسبی گرایی یا بنیادگرایی بینجامد که به نوعی دو روی یک سکه اند.بنیادگرایی یک اجماع عام درباره باورها و اهداف مطلوب بر جامعه تحمیل می کند بی آنکه جایی برای نظرات متفاوت باقی بگذارد و نسبی گرایی هم اساساً رسیدن به ارزش های اجتماعی مشترک را غیرممکن می کند.نویسندگان کتاب مدعی اند که می توان موضعی میانه بین نسبی گرایی و بنیادگرایی اتخاذ کرد؛ نه فقط در حوزهٔ دین و اخلاق بلکه در حوزهٔ سیاست.به هر تقدیر، «اعتقاد بدون تعصب» درباره این است که چرا عده ای در اعتقاداتی که دارند، خشک و با تعصب برخورد می کنند و چرا عده ای با وجود اعتقادی که دارند، می توانند حرف های دیگران را نیز بشنوند و درباره آن صحبت کنند.این پدیده ای است که ما امروز در برخی روابط می بینیم و با خواندن این کتاب می توانیم بینشی کامل از به وجود آمدن برخی حرکت های رادیکال و بنیادگرایانه را، به خصوص در منطقه ای که کشور ما در آن واقع شده، به دست بیاوریم.

درباره نویسنده کتاب اعتقاد بدون تعصب

پیتر لودویگ برگر (انگلیسی: Peter L. Berger؛ زادهٔ ۱۷ مارس ۱۹۲۹-درگذشت ۲۷ ژوئن ۲۰۱۷) جامعه شناس اتریشی الاصل آمریکایی که برای کارهای خود دربارهٔ جامعه شناسی شناخت، جامعه شناسی دین، مطالعات نوسازی، و کمک های نظری به نظریه جامعه شناختی، شناخته شده است.

نمی توان به شکل موجهی گفت که مدرنیته الزاماً منجر به زوال دین می شود. برخی از اخلاف متاخر روشنگریِ رادیکال شاید حس کنند که باید چنین باشد. اما افسوس که چنین نیست. پس اگر مدرنیته لزوما منجر به سکولاریسم نمی شود در حوزه اعتقادات و ارزش ها مدرنیته به چه چیزی می انجامد؟ پاسخ به این سوال به نظر ما روشن است: به تکثر. منظور ما از «تکثر»، موقعیتی است که در آن گروه های متنوع انسانی در شرایط صلح مدنی و تعامل اجتماعی کنار هم زندگی می کنند. (کتاب اعتقاد بدون تعصب – صفحه ۲۴)

ژان پل سارتر می گفت، «انسان محکوم به آزادی است.» این جمله در مقام یک دیدگاه کلی انسان شناختی، شاید تا حدودی قابل تردید به نظر برسد، اما در مقام توصیفی از انسان مدرن، تا حد چشمگیری درست است. (کتاب اعتقاد بدون تعصب – صفحه ۳۸)

فلسفه نوین غرب با رنه دکارت آغاز شد که در قرن هفدهم تردید را به یک اصل بنیادی روش شناختی ارتقا داد. او گفت با توجه به این واقعیت که درباره هر چیزی می توان شک کرد، پس به چه چیزی می توان یقین داشت؟ دکارت به این سوال چنین پاسخ داد که تنها چیزی که نمی توان درباره آن شک کرد خودِ کسی است که گرفتار تردید شده است. به عبارت دیگر، جستجوی یقین به واقعیت ظاهراً تردیدناپذیر خودِ شخص تقلیل می یاد: می اندیشم پس هستم. این فرایند، «چرخش بزرگ به سوی ذهنیت» نامیده شده که چندین قرن بر فلسفه غرب غالب بود. (کتاب اعتقاد بدون تعصب – صفحه ۸۴)

تاریخ متعاقب مارکسیسم بیانگر تلاش های مختلف برای کنار آمدن با یک واقعیت بسیار دردسرساز است: پرولتاریا نتوانست آن آگاهی را که نظریه مارکسیستی به آن نسبت می داد، ایجاد کند. طبقه کارگر در کشورهای سرمایه داری توسعه یافته به جای اینکه به حامل انقلاب تبدیل شود، پشت سر احزاب سوسیال – دموکرات یا اتحادیه های کارگری و یا هر دو قرار گرفت که در پی اصلاح نظام سرمایه داری بودند نه بسیج عمومی برای سرنگونی آن. (کتاب اعتقاد بدون تعصب – صفحه ۹۰)

همان طور که قبلا گفتیم، فرایند مدرن تکثرزایی، نیرویی ضدنهادینه سازی و اساساً برهم زننده ثبات موجود بوده است. این فرایند دایره آزادی انتخاب ما را گسترش داده و به تبع آن تا حدی حس استقلال و اتکا به نفس ما را افزایش داده است. (کتاب اعتقاد بدون تعصب – صفحه ۱۳۴)

سورن کیر گگور در رساله ناتمامش درباره این شعار معروف دکارت که «درباره همه چیز باید شک کرد»، می گوید تردید، منفی است چون همیشه با نگاهی انتقادی به نظریه ها و اندیشه های موجود می پردازد. او می گوید: «تردید یعنی خودداری از تایید. نکته جالب این است که من هر بار که اتفاقی می افتد، از تایید آن خودداری می کنم.» بنابراین تردید، فی نفسه یک واکنش است و بالطبع برای شروع فلسفه، آنطور که دکارت و دیگران از ما می خواستند بپذیریم، نقطه مناسبی نیست. در عوض، رویکرد حیرت به جهان اطراف باید منشاء تفکر فلسفی صحیح تلقی شود. کیرگگور این حیرت را برخلاف تردید، رویکردی مثبت می دانست که نه واکنشی بلکه کنشی است. (کتاب اعتقاد بدون تعصب – صفحه ۱۵۶)

افراد متعصب به ندرت بذله گو هستند. در واقع، آنها طنز را تهدیدی برای یقین های خودشان می دانند. طنز عموما از یک سو قطعیت را به سخره می گیرد و از سوی دیگر پشتیبان کسی است که با افراد متعصب مخالفند. برای همین است که بازار جوک عمدتا در شرایط سرکوب سیاسی گرم می شود. اتحاد شوروی و اقمارش بستری مناسب برای انبوه جوک هایی بودند که هم رژیم های مختلف کمونیست را به سخره می گرفتند و هم حامی مخالفین این رژیم ها بودند. (کتاب اعتقاد بدون تعصب – صفحه ۲۰۰)

شناسنامه کتاب اعتقاد بدون تعصب

• نویسنده: پیتر برگر و آنتون زایدرولد
• ترجمه: محمود حبیبی
• انتشارات: گمان
• تعداد صفحات: ۲۲۸
• نسخه صوتی:دارد
• نسخه الکترونیکی: دارد

شناسنامه کتاب صوتی اعتقاد بدون تعصب

• گوینده: مهران نوروزی
• ناشر صوتی: شرکت توسعه محتوای لحن دیگر
• مدت:5 ساعت و 45 دقیقه
  معرفی رمان فلسفه ملال اثر لارس اسوندسن