در هر حال شواهد باستان شناسی ـ از قدیمی ترین نشانه های تمدن در گنج دره هرسین تا آثار دوران مادی، هخامنشی، ساسانی و دوران اسلامی و پس از آن گواه آن است که مناطق مختلف کرمانشاه در اعصار مختلف همواره مورد توجه حکومت های وقت بوده است و این استان خاستگاه و قرارگاه بسیاری از تمدن های ایرانی است .
همچنین کرمانشاه از دیرباز به دلیل موقعیت جغرافیایی خاص و نیاز اهالی به لوازم و مواد اولیه زیستی ، مرکز صنایع دستی بوده است و در بین مردم بومی ، افراد مستعد و ماهر در هر رشته پرورش یافته اند . انواع قالی و قالیچه ، قلم زنی ، نقره کاری ، مسگری ، زرگری ، چرم سازی ،نمد مالی ، سفالگری ، نساجی سنتی و فلز کاری در محدوده استان از رونق دیرینه برخوردار بوده و تولیدات آنها بیشتر به سایر نقاط ایران و خارج از آن صادر می شود .
زمانی که به شهر های ایران سفر میکنید، خرید صنایع دستی آن شهر را فراموش نکنید. شما در حقیقت یک یادگاری از سفر خود را می خرید و با این کار باعث می شوید، آن هنر در آن شهر زنده بماند. حالا اگر برای سفر نوروزی خودتون به کرمانشاه میروید، ما در این مطلب می خواهیم شما را با صنایع دستی کرمانشاه آشنا کنیم.
هنر قالی بافی
در کرمانشاه زنان قالیباف در مناطق روستایی و عشایری، قالی هایی زیبا با نقشه ها و طرح های بومی و بیشتر برای مصرف خود می بافند. معمولا در قالی کرمانشاه، پرز قالی بلند و به اصلاح پرگوشت است و در بافت شان از نخِ پشم هایی استفاده می شود که با رنگ های طبیعی رنگرزی شده اند. یکی از اصلی ترین نقش های بومی کرمانشاه که در قالی ها به چشم می خورد، نقش بازوبندی است. در استان کرمانشاه دار قالی بافی را عمودی یا ایستاده می گذارند که این، از تفاوت های بافت قالی در این منطقه نسبت به سایر مناطق کشور به شمار می آید.
هنر جاجیم بافی:
جاجیم بافی از دیرباز در بین خانواده های روستایی و عشایر استان کرمانشاه رواج داشته است. جاجیم به عنوان بالاپوش گرم مورد استفاده قرار می گیرد. حتی در برخی از خانواده های روستایی، جاجیم را به عنوان چشم روشنی و جهیزیه به نوعروسان هدیه می دهند و آن را به عنوان یادگاری ارزنده، سال ها در نزد خود نگه می دارند.مواد اولیه جاجیم، پشم است و بافت آن شبیه گلیم است، با این تفاوت که جاجیم در چهار تخته بافته می شود و سپس به هم متصل و دوخته می شود. در مناطق اورامان و ثلاث، زنان جاجیم هایی را با نقوش متنوع و جنس مرغوب می بافند که در نوع خود کم نظیر است.
هنر گلیم بافی:
گلیم بافی از صنایع دستی خانگی است و در بیش تر نقاط استان کرمانشاه رواج دارد. از جمله معروف ترین مناطق گلیم بافی در این استان شهرستان هرسین است و گلیم های آن از شهرتی خاص برخوردار است. وجود مراتع مساعد جهت پرورش دام که تأمین کننده الیاف لازم برای بافت گلیم است، خود دلیلی بر رواج گلیم بافی در این منطقه است.نقش های چشمه نظامی و نقوش ترکیبی درخت و لانه گنجشک و نیز نقش های مرغابی، مار، عروسک، قیچی، خطوط افقی و عمودی، نقش قرقره راه راه، پنجه گربه، قاچ خربزه، گل مشرفی، گل ترمه و سوزنی از جمله نقوشی هستند که در گلیم های این استان به ویژه در منطقه هرسین دیده می شوند. همچنین در بافت زمینه گلیم های هرسین، نشانه های بسیاری از آمیزش تمدن و فرهنگ های مختلف به چشم می خورد.
هنر موج بافی:
موج ها پارچه هایی پشمی هستند كه به عنوان پتو، پُشتی، رختخواب پیچ، رویه كرسی، سجاده و همچنین برای چادرهای عشایر مورد استفاده قرار می گیرند. در هنر موج بافی هنرمندان با پشم گوسفند و با استفاده از دستگاه مخصوص بافندگی، پارچه هایی با طرح های هندسی، در رنگ های مختلف درست می كنند.
متاسفانه هنر موج بافی این روزها، رونق گذشته را ندارد و اگر در حین سفرتان به کرمانشاه از این پارچه های زیبا خریداری کنید، می توانید به رونق دوباره این هنر کمک کنید. برخی از کارگاه های موج بافی را می توان در منطقه اورامانات و جوانرود کرمانشاه پیدا کرد.
هنر گیوه کشی:
گیوه را در اصطلاح محلی کلاش می گویند. در مناطق کوهستانی و گذرهای صعب العبور و سنگلاخی استان کرمانشاه، استفاده از گیوه به عنوان پاپوشی نرم، سبک، راحت و مقاوم رواج دارد. مراکز ساخت گیوه در این استان شهر های پاوه، هرسین و کرمانشاه است.گیوه از دو قسمت کفی و رویی تشکیل می شود. کفی معمولاً از لاستیک و چرم و رویی آن از نخ است. تا قبل از پیدایش صنعت لاستیک سازی، گیوه کش ها زیر کلاش ها را از پوست گاومیش تهیه می نمودند و رویة آن را از نخ یا ابریشم می بافتند و اکثر اعیان از آن استفاده می کردند. با پیدایش صنعت لاستیک برای کارگران و کشاورزان از لاستیک در زیر گیوه استفاده می شود.
هنر چیغ بافی:
چیغ یا چیخ عبارت از حصیری به پهنای تقریبی یک صد و پنجاه سانتی متر است که روی آن نقش های متفاوتی به وسیله نخ های رنگارنگ پشمی ایجاد می شود. از چیغ برای حفاظت اطراف سیاه چادرها استفاده می شود و گاهی نیز آن را برای تقسیم فضای داخل چادرهای عشایری به کار می برند.
هنر قلم زنی:
هنر قلم زنی در این استان روزگاری جلوه ای خاص داشت و قلم زنان بزرگی در این خطه مشغول فعالیت بودند. آخرین فرد از تبار قلم زنان حرفه ای شهر کرمانشاه استاد «علی اکبر عین القضایی» است که با تدریس قلم زنی به جوانان کرمانشاهی دست به احیاء این هنر زده است. قلم زنان هنرمند کرمانشاهی با الهام از آثار تاریخی دوره هخامنشی و ساسانی و طبیعت منطقه، در نهایت ظرافت و زیبایی، آثار هنری زیبایی را خلق کرده اند که خریدار جهانی هم دارد.
تهیه ابزارهای فلزی:
در حال حاضر در شهر کرند کارگاه هایی وجود دارد که کم و بیش به ساخت وسایل فلزی و ابزار کار فعالیت دارند. صنعت گران کرندی در تهیه ابزار و وسایل کار و شکار، چاقو، کارد، قندشکن، ابزار زین و یراق، قفل و کلید شهرت بسیار داشته و دارند.علاوه بر کرند در شهر کرمانشاه نیز چند کارگاه آهنگری وجود دارد که بیش تر آلات کشت و زرع را می سازند.
هنر قالی بافی:
قالی بافی به صورت یک فعالیت جنبی با ارزش خود مصرفی و با نقوش بومی و محلی از سال ها پیش در میان روستاییان کرمانشاه رایج بوده است. نقش های محلی شناخته شده، نام روستاهای معینی را برخود دارد که از جمله می توان به نقش های حسین آباد، اکبرآبادی و کیونانی اشاره کرد. امروزه تقریباً در بیش تر روستاهای سنقر و در اغلب روستاهای صحنه، کنگاور، دینور و بیستون قالی بافی دایر است. در میان عشایر منطقه غربی کرمانشاه به ویژه ثلاث باباجانی اگرچه قالی بافی صنعت دستی اصلی نیست، ولی در کنار گلیم بافی و سایر دست بافت ها قالی هم بافته می شود. در فرهنگ قالی بافی کرمانشاه واژه گل به معنی نقش به کار برده می شود. چنانکه در گل اکبرآباد و گل ترنجی، منظور از گل نقشه گل قالی است. نقش های شناخته شده در قالی بافی این منطقه عبارتند از: دارگل، بازوبندی، سماوری، عبداللهی، اکبرآبادی، کیونانی و حسین آبادی. هر یک از این نقش ها، خود مجموعه ای از خرده نقش ها را در بر دارند.
هنر چرم سازی
شرایط آب و هوایی کرمانشاه و پرورش دام دراین شهر باعث شده اغلب صنایع دستی این شهر وابسته به دام باشد. چرم سازی یکی دیگر از صنایع دستی هست که بخاطر حجم بالای تولید پوست در کرمانشاه یکی از قدیمی ترین صنایع این شهراست. چرم کرمانشاه یکی از مرغوب ترین چرم های تولیدی داخل کشور است.
هنر نمد مالی
نمد مالی از جمله هنرهای سنتی کاربردی منطقه عشایری کرمانشاه است که از دیرباز در این استان وجود داشته و تاریخی به قدمت دست بافی دارد نمد مالی از جمله هنرهای سنتی کاربردی منطقه عشایری کرمانشاه است که از دیرباز در این استان وجود داشته و تاریخی به قدمت دست بافی دارد. در گذشته انواع پوشش های پشمی و زیر اندازها، حتی زین اسب ها از نمد تهیه می شد.
در حال حاضر مصرف پوشش آن از قبیل کلاه نمدی، جلیقه و فرجی می باشد و چه زیباست نقش های رنگین این نمدها که هنوز در کف سیاه چادرها و بر دوش چوپانان خودنمایی می کنند. کاربرد نمد در بین عشایر به ویژه آنهایی که درحال کوچ هستند بیشتر می باشد نمدهای زیر انداز منطقه معمولاً به دو رنگ سیاه و سفید به صورت سفید در زمینه سیاه در نقش می باشد. البته رنگ های سبز، سرخ، پرتغالی و بنفش هم در زمینه سفید برای تزئین کردن آن می افزایند. نقش های متداول در روی نمدهای نقاط مختلف کرمانشاه عبارتند از: شمشیر و تپانچه، رنگین کمان، گل ترنج، تبرزین، درخت و گنجشک، کله قوچی، نیلوفر، بز کوهی، مرغ، گل، پله، جقه شاهی.
هنر پرده بافی
پرده بافی نیز یکی از صنایع دستباف کرمانشاه می باشد. جاجیم بافی یکی دیگر از صنایع دستی کرمانشاه است که از دیرباز بین خانواده های روستایی و عشایر رواج داشته است.
پرده بافی نیز یکی از صنایع دستباف کرمانشاه می باشد و هنوز چند نساجی در کرمانشاه به بافت پرده های نخی به اندازه های متفاوت مشغول می باشند. برای بافت پرده از همان دستگاهی استفاده می شود که در موج بافی به کار می رود ، جاجیم بافی یکی دیگر از صنایع دستی کرمانشاه است که از دیرباز بین خانواده های روستایی و عشایر رواج داشته است.
هنر ارغوان بافی (سبد بافی)
از زمانی که بشر با چیدن ساقه ها و شاخه های نازک درختان ، آشنا شد، سبد بافی نیز آغاز گشت. سبد بافی با انواع شاخه ها، ترکه ها و ساقه های گیاهان و درختان، در بسیاری از مناطق ایران از جمله کرمانشاه رواج دارد. یکی از معروفترین مناطق سبد بافی در استان کرمانشاه، روستای " داریان" از توابع شهرستان پاوه است که از شاخه های درخت ارغوان برای ساخت سبد استفاده می شود. با توجه به نوع اقلیم ناحیه اورامانات ( سرد سیر و کوهستانی بودن) درخت ارغوان، دارای ترکه های بسیار مقاومی است که محصولات بافته شده را از دیگر انواع آن به لحاظ مقاومت، زیبایی و ... متمایز می کند.
هنر ساخت سازهای سنتی (تنبور)
تنبور سازی عرفانی است و به لهجه محلی (کردی) " تمیره" نامیده می شود که مردمان آشنا به این ساز ، بویژه افراد اهل دل و عرفان، در مجالس ذکر و مراسم مذهبی به هنگام دعا و نیایش، از این ساز استفاده می کنند. سازهای مضرابی مشابه، همانند : سه تار، چگور و ... نیز از خانواده تنبور محسوب می شوند، با این تفاوت که در ابعاد کاسه، دسته، تعداد سیم ها، تعداد پرده ها، تعداد گوشی ها و هم چنین نواختن با تنبور، متفاوت است.
هنر مرس بافی
مرس بافی، یکی از هنرهای سنتی و اصیل مردم استان کرمانشاه است که اخیرا" نیز به ثبت ملی رسیده است. مرس، نوعی پارچه محلی است که برای پوشاک محلی مردان و زنان منطقه از گذشته های دور تاکنون رواج داشته و دارد. ماده اصلی در بافت این نوع پارچه، پشم بز " مرسی " است که در واقع کرک های نازک زیر گردن و شکم نوعی بز محلی است. پارچه مرس بیشتر در مناطق و شهر های جوانرود، روانسر، مهاباد، سقز و شهر زاخو عراق تهیه و بافته می شود. پشم مورد استفاده در مرس، رنگ آمیزی نمی شود، بلکه با ترکیب دو یا چند نوع پشم خود رنگ با همدیگر و حلاجی کردن آنها بدست می آید.
با صنایع دستی استان سمنان آشنا شوید
