مَهر یا مهریه مالی است که مرد به هنگام ازدواج، برای پرداخت به زن بر عهده می گیرد. مهریه حق زن است و او می تواند بلافاصله پس از عقد آن را مطالبه کند، این حق پس از فوت زن به ورثه او می رسد و آنان می توانند آن را از مرد مطالبه کنند.
تعیین نشدن مهریه قبل از ازدواج موقت (به فتوای بیشتر مراجع) باعث بطلان آن می شود. قرآن به مردان توصیه می کند مهریه زنان را با رضایت کامل پرداخت کنند و حق ندارند در صورت دلزدگی، زن را آزار دهند تا از مهریه خود صرف نظر کند یا بخشی از آن را بازگرداند.
در سالهای اخیر مهریه های سنگین، مشکلات متعدد اجتماعی به وجود آورده و مردان زیادی را به زندان افکنده است. در احادیث، زیادی مَهر از بد قدمی زن دانسته شده و توصیه به مهریه پایین و مَهر السُّنه شده که حدود ۱۲۵۰ تا ۱۵۰۰ گرم نقره است(که در آن زمان معادل حدود ۱۷۰ تا ۲۲۳ گرم طلا بوده است).
تعریف مهریه قانونی
مهریه یا صداق مالى است که به وسیله عقد ازدواج بطور متزلزل به ملکیت زن (همسر) در مى آید و با چهارچیز ملکیت آن مستقر مى شود:
- مرتد شدن شوهر به ارتداد فطرى
- مرگ شوهر
- نزدیکى
مرگ زن بنابه مشهور و این تملک براى زن ناشى از حکم شرع و قانون است.
اساس مهریه در حقوق ایران مبتنى برسنت و مذهب است و نظیر آن را درحقوق غربى نمى توان یافت. رابطه مهر باتمکین زن را نمى توان با رابطه عوض ومعوض در قراردادهاى مالى قیاس کرد. زن در برابر مهر، خود را نمى فروشد بلکه بامرد پیمانى مى بندد که اثر قهرى آن، التزام مرد به پرداخت مهر و تکلیف زن به تمکین اوست. به همین جهت است که فسخ و بطلان مهر، عقد نکاح را از بین نمى برد و زن را از انجام وظایفى که به عهده دارد، معاف نمى کند.
اقسام مهریه
مهریه در اسلام بر سه قسم است:
مَهرُ المُسَمّی
مَهر المسمی مهری است که زن و شوهر قبل از انعقاد عقد نسبت به مقدار و میزان آن توافق نموده و آن را در عقد ذکر می کنند یا پس از عقد بر روی مقدار معینی توافق می کنند. مهر باید بین طرفین تا حدی که رفع جهالت آنها بشود مشخص باشد نه اینکه چیز گنگ و مبهمی باشد.
شرایط مهر المسمی:
دارای ارزش مالی و اقتصادی باشد
قابل تملک و نقل و انتقال باشد
مشخص و معلوم باشد
معین و تصریح شده باشد
دارای منفعت عقلایی و مشروع باشد
شوهر قدرت تسلیم مهریه را داشته باشد
تعیین میزان مهر مطابق ماده ۱۰۸۰ قانون مدنی منوط به تراضی طرفین است و محدودیتی در این خصوص در قانون پیش بینی نشده است ولی طبق روایات مستحب است که مهرالسّنه ملاک قرار گیرد.
مهر المثل
اگر در زمان انعقاد عقد دائم راجع به مهریه توافق نشده یا اینکه مهریه تعیین شده باطل باشد ولی عمل زناشوئی بین زوجین صورت گرفته باشد، در این حالت بر اساس عرف و عادت محل و وضعیت خاص زوجه مانند خانواده، تحصیلات، سن، شغل و امثال آن مهریه ای هم شأن زنان مشابه وی تعیین می گردد که به این نوع مهریه، مَهرُالمِثل می گویند یعنی مهریه ای معادل زنان مثل او.
مهر المُتعَه
هرگاه در عقد نکاح مهر ذکر نشده باشد و شوهر قبل از نزدیکی و تعیین مهر، زن خود را طلاق دهد زن مستحق مهر المتعه است.
مهر از دیدگاه اسلام
مَهر یا مهریه مالی است که مرد به هنگام ازدواج، برای پرداخت به زن بر عهده می گیرد. مهریه حق زن است و او می تواند بلافاصله پس از عقد آن را مطالبه کند. تعیین مهر پیش از ازدواج دائم لازم نیست و دو طرف می توانند پس از عقد روی آن توافق کنند، ولی در صورت مشخص نبودن آن در ازدواج موقت، مطابق فتوای بیشتر مراجع تقلید، عقد باطل است.
مهریه پیش از اسلام
گونه هایی از مهریه پیش از اسلام در قانون حمورابی و در میان زرتشتیان و ایران باستان و اعراب و یونانیان وجود داشته است ولی در میان مسیحیان چنین رسمی وجود ندارد.
در گذشته، پدران و مادران، مهر را حقّ الزحمه و شیربهای خود می دانستند؛ بدین جهت، در نکاح شغار که رسم جاهلیت بود، معاوضه دختر یا خواهر، مهریه شمرده می شد بدون آنکه، به زن بهره ای برسد. اسلام این رسم را منسوخ کرد.
مهر در آیات و روایات
کلمۀ «مهر» در قرآن به کار نرفته است بلکه عناوین «صَدُقات» و «اجور» (بیشتر در مورد متعه و ازدواج با کنیزان) و «صداق» و «فریضه» به جای مهریه به کار رفته اند.
نپرداختن مهریه که ملک خاص زن است در قرآن ظلم و گناه آشکار خوانده شده است.
(نساء ۲۰ و ۲۱)
در آیۀ در آیۀ چهارم سوره نساء «و ءاتُوا النِّساءَ صَدُقاتِهِنُّ نِحلَة...» از مَهر با عنوان «صَدُقَه» که از مادّه صِدق است یاد شده که راستین بودن پیوند زناشویی و علاقه مرد را نشان می دهد. ثانیاً با آوردن ضمیر «هنّ»، مهریه را به زن متعلّق می داند نه پدر و مادر او تا بخواهند آن را
دستمزد به شمار آورند. ثالثاً با کلمه «نِحلَه» تصریح می کند که مهریه پیشکش است و نه قیمت زن، چنانچه امروزه برخی با توهم اینکه مهریه قیمت زن است مبالغ بالایی مطالبه کرده و مهریه پیشنهادی اسلام را دور از شأن زن معرفی می کنند. مهریه زن نحله و عطای خداوند است که به او داده شده است و مرد هیچ منتی بر او ندارد.
در روایات یکی از نشانه های بدقدمی زن، مهریه بالای او دانسته شده و آن را موجب کینه در خانواده معرفی می کنند.
(میزان الحکمه، ج ۲، ص۱۱۸۲)
امام باقر(ع) فرمود: «الصداق ما تراضيا علیه قل او کثر» یعنی آنچه طرفین ازدواج به آن راضی می شوند کم باشد یا زیاد همان مهریه است. در مورد حداکثر مهریه از نظر شرعی نمی توان مقدار معینی تعیین کرد. امام صادق(ع) یکی از مواردی که در قیامت بخشیده نمی شود را مهریه های پرداخت نشده زنان معرفی می کنند.
قانون ۱۱۰ سکه
در گذشته چنانچه مهریه عند المطالبه بوده و رقم بالایی هم داشت، در صورت عدم پرداخت یکجا، زن می توانست مرد را روانه زندان کند ولی مطابق ماده ۲۲ قانون جدید(اسفند ۱۳۹۰)، چنانچه مهریه بیش از ۱۱۰ سکه باشد، مرد باید تا مبلغ ۱۱۰ سکه را پرداخت کند (و الا به درخواست زوجه باز روانه زندان می شود) ولی در پرداخت بیش از این مبلغ دادگاه شرایط مالی مرد را در نظر می گیرد، اگر اموالی داشت که بتواند بیش از ۱۱۰ سکه را بپردازد او را ملزم به پرداخت می کند ولی اگر تمکن مالی نداشت او را به زندان نخواهد انداخت و به مرور باید مابقی را پرداخت کند.
انتقاد آیت الله مکارم شیرازی
آیت الله مکارم شیرازی نداشتن قصد پرداخت هنگام تعیین مهریه، عدم تمکین زن پس از دریافت قسط اول مهریه و اثبات عدم توانایی مالی مرد توسط خود او را خلاف شرع دانسته و برخی قوانین مهریه را موجب خدشه به اسلام و بردن آبروی آن می داند. وی مهریه های سنگین را سفیهانه و باطل دانسته و در این عقدها تنها مَهر المثل را بر عهده مرد می داند.
درگذشته نیز برخی فقها مهریه بیش از مهر السنه را صحیح ندانسته و گفته اند: اگر مهر بیش از مهر السنه قرار داده شود، به مهر السنه برمی گردد و دادن بیش از آن بر شوهر واجب نیست.
آب نیسان چیست؟
4 سال پیش