میزان مصرف، تاثیرات و مکانیزم اثر متفورمین 

داروی کاهنده قند خون به نام متفورمین

نام تجاری:متفورتکس

نام ژنریک:متفورمین

(به انگلیسی:METFORMIN)

رده درمانی:کاهنده قند خون.

اشکال دارویی:قرص

متفورمین به عنوان کاهنده قند خون در درمان دیابت نوع دو (دیابت غیروابسته به انسولین) بکارمی رود. متفورمین در اختلال متابولیسم کربوهیدرات و درمان سندرم تخمدان پلی کیستیک نیز تجویز می شود.

تاریخچه 

متفورمین در دهه 50 میلادی با نام فنفورمین به بازار آمد و مصرف آن از دهه 60 میلادی به بعد در اروپا به شدت افزیش پیدا کرد، اما به دلیل اینهه در برخی از افراد باعث تولید اسیدوزلاکتیک شد (تولید اسید لاکتیک) مصرف آن در سال 1977 میلادی در ایالت متحده امریکا متوقف شد. بعد از آن اداره داور و غذای ایالات متحده امریکا (FDA) مجددا تحقیقات گسترده ای در رابطه با متفورمین آغاز کرد و نتایج به دست تحقیقات نشان داد اگر دارو زیر نظر پزشک و به صورت منطقی و درست مصرف شود، می تواند برای درمان بیماری دیابت مفید باشد.

به همین دلیل از سال 1995 میلادی در ایلات متحده امریکا مصرف این دارو مجددا رواج پیدا کرد. آمارها نشان می دهند که مصرف صحیح متفورمین بیش از داروهای دیگر پایین آورنده قند خون در کاهش آمار مرگ ومیر بیماران دیابتی نوع 2 مفید بوده است. همچنین از سال 1994 میلادی از این دارو در درمان کیست های متعدد تخمدان در خانم ها و نازایی استفاده می شود و تاثیر درمانی آن با مطالعات آماری ثابت شده است.

شکل و شمایل دارو متفورمین

متفورمین به صورت قرص های 500 میلی گرم و 1000 میلی گرم تولید و به بازار عرضه می شود. این قرص با نام های تجاری گلوکوفاژ، گلوکوفاژایکس آر، ریومت، فورتامت و گلومتزا به فروش می رسد.

مقدار و نحوه ی مصرف داروی متفورمین

مقدار مصرف دارو را پزشک تعیین می کند ولی مقدار مصرف معمول این دارو به شرح زیر می باشد :

بزرگسالان

در صورت مصرف متفورمین تنها :

در ابتدا 500 میلیگرم معادل یک قرص دوبار در روز همراه صبحانه و ناهار سپس در صورتیکه نیاز باشد پزشک در طول هفته دوز دارو را افزایش می دهد و به مقدار 500 یا 850 میلیگرم دو یا سه بار در روز همراه غذا می رساند.

متفورمین همراه با سایر داروهای کاهنده قند :

پزشک دوز هر دارو را اندازه گیری می کند .

متفورمین همراه با انسولین :

ابتدا 500 میلیگرم یک بار در روز سپس پزشک در صورت نیاز دوز دارو را افزایش می دهد . کودکان بالای 10 سال :500 میلیگرم دو بار در روز همراه صبحانه و عصرانه و در صورت نیاز پزشک دوز دارو را افزایش می دهد.

کودکان زیر 10 سال

مقدار داروی مورد نیاز توسط پزشک تعیین می شود.

مکانیسم اثر

مت فورین از طریق کاهش گلوکونئوژنز و افزایش مصرف محیطی گلوکز اثر می کند. از آنجا که تنها در حضور انسولین آندوژن مؤثر می باشد تنها در افرادی مؤثر است که بخشی از سلول های پانکراس آنها سالم باشد. تصور می شود که مت فورین تعداد و یا قدرت اتصال انسولین به گیرنده های غشاء سلول، بویژه گیرنده های محیطی را افزایش می دهد.

فارماکودینامیک

عکس سولفونیل اوره ها ، با متفورمین افت شدید قند خون رخ نمی دهد. متفورمین سنتز محصولات گلوکز کبدی را کاهش می دهد(کاهش گلوکونئوژنز)،کاهش جذب روده ای گلوکز ، افزایش مصرف محیطی گلوکز در نتیجه افزایش حساسیت به انسولین را سبب می شود.

فارماکوکینتیک

فراهمی زیستی دارو 60-50 درصد است ولی غذا ، سرعت و میزان جذب دارو را کاهش می دهد. نیمه عمر دارو2/6 ساعت است و بطور عمده به صورت تغییر نیافته از کلیه ها دفع می شود.

نکات مربوط به نحوه ی مصرف

مصرف منظم مت فورمین در کنار سایر موارد شامل ورزش، رژیم غذایی مناسب و کنترل وزن می تواند بسیار موثر باشد. مت فورمین معمولاً همراه غذا استفاده می شود و بعضی از اشکال آن (نوع آهسته رهش یا XR) ممکن است فقط یک بار هنگام شام میل شود.

نوع آهسته رهش نباید پیش از قورت دادن جویده یا گاز زده شود زیرا شکسته شدن قرص ممکن است منجر به رها شدن مقدار زیادی از دارو در یک زمان کوتاه شود و احتمال ایجاد هیپوگلیسمی را بالا ببرد.

با استفاده از سنجش منظم قند، می توان به مقدار مطلوب مت فورمین و این که آیا این دارو به تنظیم قند خون کمک کرده است یا نه، پی برد. همچنین گاه لازم است در فواصل ویزیت بیمار، عملکرد کلیوی بیمار نیز با سنجش BUN و کراتینین مورد ارزیابی قرار گیرد.

نکته:در موارد بیماری شدید، مصدومیت یا انجام جراحی ممکن است مقدار نیاز به مت فورمین متفاوت باشد. گاه در این موارد لازم است پزشک برای دوره ای مصرف مت فورمین را قطع و از موارد جایگزین استفاده کند که در این موارد بهترین جانشین، انسولین تزریقی است.

هنگامی که یک وعده ی غذایی فراموش شود، هنگام ورزش شدید و نیز نوشیدن الکل باید دقت بیشتری انجام شود زیرا این موارد می توانند در همراهی با مصرف مت فورمین سبب تشدید هیپوگلیسی شوند.

در موارد کاهش قند خون باید منابع غنی از قند شامل آب پرتقال، ژل گلوکز، آب نبات یا شیر در دسترس باشد. در موارد هیپوگلیسمی شدید که شخص قادر به خوردن و آشامیدن نیست، باید از تزریق عضلانی گلوکاگون یا تزریق گلوکز وریدی استفاده شود.

در مواقعی که یک نوبت مت فورمین فراموش می شود، باید بلافاصله همراه با یک وعده ی غذایی سبک مصرف شود. در صورتی که به زمان وعده ی بعدی رسیده ایم، باید دوز قبلی را حذف کرد و هیچ گاه دوبرابر مصرف نشود.

نکته:الکل قند خون را کاهش داده و ریسک اسیدوز لاکتیک را بالا می برد به همین خاطر باید از نوشیدن الکل در هنگام مصرف مت فورمین اجتناب شود.