مشکلات تیروئید طی بارداری چیست؟ 

تغییرات هورمونی در طی بارداری بر سطح هورمون های تیروئیدی تأثیر می گذارد. در سه ماهه ی اول، هورمون بارداری یعنی hCG که شبیه به هورمون TSH است، باعث افزایش تولید هورمون های تیروئیدی می شود و در طول بارداری، افزایش سطوح هورمون استروژن باعث تولید هورمونی می شود که به انتقال هورمون های تیروئیدی در خون کمک می کند. به علاوه در سه ماهه ی سوم، حجم غده ی تیروئید 30 درصد بیشتر می شود که همه ی این تغییرات طبیعی است.

با توجه به دو علت فوق و اینکه بسیاری از علائم طبیعی بارداری و اختلال در عملکرد تیروئید (مثل خستگی) مشابه هستند، تفسیر آزمایشات تیروئید در طی بارداری کمی دشوارتر می گردد و از آنجا که هورمون های تیروئیدی برای رشد و سلامت مغز و دستگاه عصبی جنین ضروری هستند (مخصوصأ در سه ماهه ی اول که تیروئید جنین در حال رشد است و جنین کاملاً به هورمون تیروئید مادر متکی است)، بسیار مهم است که عوامل و علایم خطر را به درستی درک کنید تا در صورت نیاز درمان را آغاز کنید.

در دوران بارداری چه اتفاقی برای غده تیروئید روی می دهد؟

اختلالات غده تیروئید می توانند قبل از بارداری وجود داشته باشند، اما ایجاد مشکلات تیروئید در دوران بارداری نسبتاً شایع اند. عملکرد این غده ی مهم همان طور که گفتیم گوناگون است و ارتباط نزدیکی با رشد جنین دارد.

تأثیر کم کاری تیروئید بر جنین می تواند خطرناک باشد. اگر کم کاری تیروئید تشخیص داده نشود، خود جنین می تواند با کم کاری تیروئید متولد شود که باعث مشکلاتی در رشد روانی او خواهد شد

پیش از همه، تیروئید می تواند بر قدرت باروری اثر بگذارد. این یعنی هر بیماری و مشکلی در غده تیروئید می تواند احتمال باردار شدنتان را کاهش دهد. دلیل این اتفاق این است که پایین بودن سطح هورمون های تیروئید منجر به تغییراتی در سیکل قاعدگی می شود. مطالعات زیادی نشان داده اند پریود نشدن با بیماری های تیروئید ارتباط دارد.
از سویی دیگر، هورمون T4 یکی از قهرمان های اصلی در رشد عصبی جنین است. اگر غده تیروئید شما به درستی عمل نکند، جنین شما می تواند دچار مشکلات نورولوژیکی شود که بر زندگی او اثر خواهد گذاشت.طی بارداری، این احتمال وجود دارد که عملکرد غده تیروئید تغییر کند. دو اتفاق مهم می تواند رخ بدهد:

• غده تیروئید، فعالیت خود را افزایش دهد: پُرکاری تیروئید باعث کُند شدن رشد جنین می شود. ضمناً این اختلال می تواند باعث مرگ جنین شود.
• غده تیروئید، فعالیت خود را کاهش دهد: کم کاری تیروئید باعث می شود رشد هوشی جنین به درستی صورت نگیرد. ضمناً این اختلال می تواند باعث سقط جنین شود.

پُرکاری تیروئید در بارداری

پُرکاری تیروئید که طی آن غده تیروئید، تیروکسین بیشتری نسبت به حد نرمال تولید می کند، به اندازه ی کم کاری تیروئید شایع نیست. پُرکاری تیروئید در تقریباً 0.2 درصد از بارداری ها روی می دهد.علائم پُرکاری تیروئید معمولاً شامل اضطراب و نگرانی در مادر می شود. همچنین این اختلال معمولاً منجر به افزایش فشارخون و کاهش وزن می شود؛ اما عوارض آن می تواند خیلی جدی تر باشد.پُرکاری تیروئید باعث می شود جنین ضربان قلب بالاتری داشته باشد. در نهایت، رشد جنین مختل شده و به وضعیت نرمال نخواهد رسید. پُرکاری تیروئید می تواند باعث شود کودک زودرس به دنیا بیاید و حتی در رحم بمیرد.

عوارض پرکاری تیروئید

همانند کم کاری تیروئید، پرکاری تیروئید درمان نشده نیز می تواند عوارض جدی برای شما و جنینتان ایجاد کند، از جمله:

• نارسایی احتقانی قلب ؛
• پره اکلامپسی ؛
• سقط جنین ؛
• زایمان زودرس ؛
• وزن کم هنگام تولد.

درمان پرکاری تیروئید

اگر پرکاری تیروئید شما خفیف باشد، به احتمال زیاد به درمان نیاز نخواهید داشت. در موارد شدیدتر، دارو های ضد تیروئید به نام پروپیل تیوراسیل (PTU) در کم ترین دوز مؤثر برای سه ماهه ی اول تجویز می شود. با توجه به اینکه احتمال سمیت کبدی این دارو زیاد است بعد از سه ماهه ی اول، در صورت لزوم، پزشک ممکن است دارویتان را به داروی متی مازول (با نام های تجاری Tapazole و Northyx) تغییر دهد. در هر صورت، شما باید به طور مرتب تحت نظر پزشک باشید تا اطمینان حاصل شود که داروها و دوز آن ها برای شما مناسب است. در موارد نادر (اگر به داروها پاسخ ندهید یا عوارض جانبی شدید ایجاد شود)، ممکن است به جراحی برای حذف بخشی از تیروئید نیاز داشته باشید.

کم کاری تیروئید در بارداری

غده تیروئید در بارداری هم از نظر سایز بزرگ تر می شود هم از نظر تولید هورمون فعال تر. این اتفاق نیازمند فعالیت زیاد غده است. وقتی خانم باردار، ذخایر تیروئیدی محدودی دارد یا دچار کمبود ید است، ممکن است کم کاری تیروئید رخ دهد؛ زیرا مصرف یُد طی بارداری برای سنتز و تولید هورمون های تیروئید لازم است.
این اتفاق در تقریباً 4 درصد از بارداری ها روی می دهد. تیروئید به کُندی کار می کند و میزان هورمون های لازم تولید نمی شود. علائم کاری تیروئید اغلب گیج کننده بوده و با دیگر بیماری ها اشتباه گرفته می شود، بنابراین باید مراقب علائم زیر باشید:

• خستگی و ضعف
• افزایش وزن
• یبوست
• خشکی پوست و ضعیف شدن مو و ناخن
• درد در عضلات و مفاصل

تأثیر کم کاری تیروئید بر جنین می تواند خطرناک باشد. اگر کم کاری تیروئید تشخیص داده نشود، خود جنین می تواند با کم کاری تیروئید متولد شود که باعث مشکلاتی در رشد روانی او خواهد شد.

عوارض کم کاری تیروئید

هورمون های تیروئیدی برای رشد طبیعی مغز و دستگاه عصبی جنین حیاتی هستند، به این معنی که جنین هایی که در سه ماهه ی اول به میزان کافی این هورمون را دریافت نمی کنند، ممکن است با مشکلات پیشرفته ی عصبی متولد شوند. اگر کم کاری تیرویید در بارداری همان طور بدون درمان بماند، ممکن است منجر به عوارضی همچون:

• زایمان زودرس ؛
• پره اکلامپسی (مسمومیت حاملگی همراه با افزایش شدید فشار خون) ؛
• سقط جنین ؛
• وزن کم هنگام تولد ؛
• کم خونی ؛
• مرده زایی ؛
• عقب ماندگی های ذهنی در کودک ؛
• و به ندرت، نارسایی احتقانی قلب گردد.

درمان کم کاری تیروئید

در صورت به اثبات رسیدن کم کاری تیروئید، پزشک با تجویز یک هورمون مصنوعی به نام لِوُتیروکسین که مصرفش در دوران بارداری نه تنها ایمن است، بلکه برای شما و جنینتان حیاتی است، دارو درمانی را انجام خواهد داد. برای تعیین دوز مناسب باید به متخصص غدد یا متخصص زنان و زایمان مراجعه نمایید. اگر پیش از بارداری نیز دچار کم کاری تیروئید باشید، مقدار دارویتان می بایست افزایش یابد، زیرا بدن در هنگام رشد جنین نیاز بیشتری به هورمون های تیروئیدی دارد. به علاوه لازم است در طول بارداری و بعد از زایمان، هورمون های تیروئیدی هر شش تا هشت هفته به صورت منظم بررسی شوند تا اگر به دوز بیشتری یا کم تری از دارو برای تنظیم نیاز باشد، تشخیص داده شود.

علاوه بر دارو، در چنین شرایطی لازم است یک رژیم غذایی متعادل و سالم و غنی از غذاهای دریایی داشته باشید، از نمک یددار استفاده کرده و مکمل مولتی ویتامین پری ناتال را نیز به صورت روزانه و منظم مصرف نمایید. توصیه می شود این مکمل حاوی 150 میکروگرم ید باشد، زیرا ید برای سلامتی تیروئید مهم است.

چگونه از مشکلات تیروئید طی بارداری پیشگیری کنیم؟

خوشبختانه امروزه روش های کنترل متعددی برای شناسایی عوارض احتمالی طی بارداری وجود دارد. پیش از هر چیز، اگر فکر می کنید باردار هستید، مطمئناً باید به پزشک مراجعه کنید. پزشک شما با انجام یک آزمایش خون، عملکرد تیروئیدتان را بررسی خواهد کرد. شما طی بارداری تان تحت چکاپ های گوناگون قرار می گیرید و پزشک متخصص زنان به طور منظم، وضعیت عملکرد تیروئیدتان را بررسی می کند تا مطمئن شود سطح هورمون های تیروئیدتان نرمال و ثابت است.
همان طور که می بینید مشکلات تیروئید در کنار دیابت بارداری، یکی از شایع ترین عوارض دوران بارداری اند. بهترین کاری که می توانید بکنید این است که به طور منظم و روتین به پزشکتان مراجعه کرده و همه ی تست ها و چکاپ های مرتبط را انجام دهید.
ضمناً این بیماری ها به راحتی تشخیص داده می شوند، بنابراین شما می توانید از تمام عوارضی که بارداری تان را تهدید می کنند پیشگیری کرده و سلامت خود و کودکتان را به خطر نیندازید.

تشخیص اختلال در عملکرد تیروئید

پزشک در صورت وجود نشانه های پرکاری یا کم کاری تیروئید در معاینات بارداری، ممکن است برای بررسی وضعیت عملکرد غدۀ تیروئید، آزمایش خون را برای مادر تجویز کند. در آزمایش خون بررسی عملکرد تیروئید، پزشک با بررسی سطح هورمون های تیروئیدی در خون می تواند مشکلات عملکرد غدۀ تیروئید را تشخیص دهد. در این آزمایش، سطح هورمون های زیر در خون مادر اندازه گیری می شود:

• هورمون تحریک کنندۀ تیروئید یا tsh
• هورمون تیروئیدی تیروکسین یا t۴
• هورمون تیروئیدی تری یدوتیرونین t۳

هورمون tsh توسط غدۀ هیپوفیز ترشح می شود و تولید تیروکسین یا t۴ را کنترل می کند. هنگامی که سطح t۳ و t۴ در خون طبیعی است، هیپوفیز مقدار طبیعی هورمون tsh را ترشح خواهد کرد. هنگامی که هورمون های تیروئیدی بیش از حد تولید شود، غدۀ هیپوفیز تولید tsh را متوقف می کند. هنگامی که سطح تیروکسین یا تری یدوتیرونین پایین بیاید، غدۀ هیپوفیز، tsh بیشتری تولید می کند تا سطح آنها را بالا ببرد. بالا بودن سطح tsh و پایین بودن سطح t۴ در خون می تواند به معنی وجود کم کاری غدۀ تیروئید باشد. از طرفی بالا بودن سطح tsh در کنار سطح عادی هورمون t۴ ممکن است به منزلۀ بالا بودن احتمال ابتلا به کم کاری تیروئید در آیندۀ نزدیک باشد. بالا بودن سطح هورمونهای تیروئیدی t۴ و t۳ در کنار پایین بودن سطح tsh می تواند به معنای پرکاری تیروئید باشد.

پزشک ممکن است لازم بداند که شما در آیندۀ نیز این آزمایش را تکرار کنید تا سطح هورمون ها تحت نظر قرار بگیرند. اگر کم کاری تیروئید در شما تشخیص داده شود، باید در طول بارداری به طور منظم تحت نظارت باشید. این امر به ویژه در ۱۲ هفتۀ اول بارداری مهم است، زیرا کودک در طول این زمان به هورمون های تیروئیدی شما وابسته است. در مورد پرکاری تیروئید نیز، نظارت نزدیک بر سطح هورمون تیروئید از طریق آزمایش خون ضروری است.

مهم است که سطح هورمون در محدودۀ طبیعی باشد تا این اطمینان حاصل شود که کودک به طور طبیعی رشد می کند. پزشک ممکن است برای بررسی علت اصلی پرکاری و کم کاری تیروئید، آزمایش های دیگری را نیز برای شما تجویز کند. توجه داشته باشید که آزمایش هایی مانند تست ید رادیواکتیور که در برخی موارد ممکن است برای بررسی مشکلات غدۀ تیروئید تجویز شود، در دوران بارداری مناسب نیست.

تنظیم داروی تیروئید در دوران بارداری

افرادی که پیش از بارداری دچار مشکلات تیروئید بوده و برای درمان آن دارو مصرف می کرده اند، در صورت باردار شدن باید تحت نظر پزشک میزان داروی مصرفی خود را تنظیم کنند. اگر مادری پیش از بارداری دچار کم کاری غدۀ تیروئید باشد، ممکن است در ادامۀ بارداری نیاز به افزایش دُز داروهای تجویزشده برای این مشکل وجود داشته باشد. افزایش دز دارو توسط پزشک شما تنظیم خواهد شد، بنابراین پزشک را از شرایط خود مطلع کنید.

اگر فرد پیش از بارداری به پرکاری تیروئید خفیف مبتلا باشد، ممکن است در دوران بارداری و به خصوص در سه ماهۀ دوم و سوم، علائم به شکل موقت بهبود پیدا کند. به همین جهت، ممکن است پزشک در سه ماهۀ سوم به برخی زنان مبتلا به پرکاری تیروئید خفیف توصیه کند که مصرف دارو را قطع یا کم کنند. در مواردی که بارداری، پرکاری تیروئید را متوقف نکند، درمان باید در صورت نیاز و با انجام تنظیم های متناسب و لازم در دز دارو ادامه یابد.

درمان بیماری های تیروئید در بارداری

برای باردارانی که به درمان پرکاری تیروئید نیاز دارند، داروهای ضدتیروئید که تولید هورمون های تیروئید را متوقف می کند، استفاده می شود. در موارد نادری که زنان باردار به این داروها پاسخ نمی دهند یا این داروها برای بارداران عوارض جانبی دارند، جراحی برای حذف بخشی از تیروئید ضروری است. پرکاری ممکن است در ۳ ماه اول پس از زایمان بدتر شود و نیاز به افزایش دوز دارو وجود داشته باشد.

کم کاری تیروئید با یک داروی هورمون مصنوعی که مشابه هورمون T4 ساخته شده توسط تیروئید است، درمان می شود. پزشک دوز این دارو را تنظیم کرده و همچنان به تست عملکرد تیروئید خود در هر ۴-۶ هفته در دوران بارداری نظارت خواهد کرد. از آنجا که آهن و کلسیم موجود در ویتامین های دوران بارداری، ممکن است جذب هورمون تیروئید را در بدن متوقف کند، باید از خوردن قرص های ویتامین ۳-۴ ساعت قبل و بعد از مصرف این دارو خوداری کنید.