پرورش غاز در خانه و مزرعه یکی از روش های کسب درآمد برای بسیاری از خانواده های ایرانی بوده و خواهد بود، تنها چیزی که برای پرورش غاز نیاز خواهید داشت یک مکان مناسب در روستا، حاشیه های شهر و حتی داخل شهر است.آنها مقاومت بدنی بالایی دارند و تلفات کمتری نسبت به سایر پرنده ها دارند، بنابراین سود نهایی شما در پرورش آنها افزایش خواهد یافت.همین موضوع سبب شده تا به دارو و واکسن کمتری نیاز داشته باشند و گوشت ارگانیک تری تولید کنند، فروش گوشت غاز به اندازه سایر طیور و حتی بیشتر از آنها می باشد و مردم علاقه زیادی به مصرف آن دارند.بنابراین همیشه بازار خود را خواهند داشت و هیچ نگرانی از بابت فروش گوشت و تخم غاز نخواهید داشت. با ما همراه باشید تا شما را با پرورش غازها آشنا کنیم.
نژاد های مناسب برای پرورش غاز خانگی
پرورش غاز میتواند به دو منظور پرورش غاز گوشتی (مادر) و پرورش غاز تخمگذار صورت گیرد. نژاد های مهم قابل پرورش غاز در کشور ما عبارتند از:
غاز نژاد تولوز
بهترین نژاد غاز به منظور پرورش غاز خانگی از نظر تولید گوشت با جثه ای بزرگ و اصلاح شده است. وزن پرنده نر در این نژاد تا ۱۱ کیلوگرم هم می رسد. تعداد تخم گذاری این نژاد غاز در سال ۲۵ الی ۴۰ عدد است. پر و بال خاکستری رنگ و منقار نارنجی دارد.
غاز نژاد امبدن
این نژاد نیز مناسب برای پرورش در مزارع خانگی است. وزن غاز نر ۹ کیلو و ماده تا ۸ کیلو هم می رسد و میزان تخم گذاری در سال ۳۵-۴۰ عدد است. پرو بال این پرنده نارنجی سایه دار است و هیکلی درشت دارد.
غاز سفید ایتالیایی
غاز سفید ایتالیایی، برای تخمگذاری مناسب است و درصد جوجه درآوری زیادی دارد. این نژاد سالانه بین ۶۰ تا ۷۰ عدد تخم می گذارد و میانگین وزن تخم آن ۱۶۰ تا۱۸۰ گرم است.
غاز اوکراینی
غاز های اوکراینی زیاد تخم می گذارند که به لحاظ جوجه کشی خیلی مفید هستند و نسبت با دیگر نژاد ها بازدهی بالاتری دارند. اما نکته اصلی این است که جوجه کشی این غاز ها کار سختی است و نیاز به تخصص ویژه ای دارد. این نژاد نوکشان سیاه است و تا حدی به قرمزی می زند.
محل مناسب برای پرورش غاز خانگی
پرورش غاز را می توان هم در محیط کاملا بسته و هم در محیط باز انجام داد. چنان چه از سالن برای پرورش غاز استفاده می کنید به تهویه آن توجه کنید. در محیط باز نیز لازم است، محلی سرپوشیده برای حفاظت پرنده از هوای گرم و نور مستقیم خورشید در تابستان، برف و باران در زمستان آماده کنید. البته جوجه غاز در هفته های اول احتیاج به جایگاه و مراقبت های خاص دارد، البته نه به اندازه جوجه مرغ و جوجه بوقلمون. به این منظور لازم است، برای هر جوجه غاز در هفته اول زندگی 0/08 مترمربع و در هفته دوم 0/15 مترمربع سطح در نظر گرفته شود و تا زمان رفتن به گردشگاه و چراگاه کمی هم بر اندازه سطح مزبور افزوده می شود.
جوجه کشی غاز
غاز از جمله پرندگانی است که در محیط باز تخم گذاری نمی کند و در زمان تخم گذاری باید مکان های مناسبی را به صورت آشیانه برای آن درست کنید.با توجه به این که غاز به کاه علاقه دارد می توانید داخل این آشیانه ها کاه بریزید. غازها با استفاده از کاه و علوفه برای خود لانه می سازند و تخم ها را در داخل آن ها قرار داده و مخفی می کنند.در هنگام تخم گذاری غازها باید تغذیه آن ها را با کلسیم و ویتامین ها تقویت کنید که همین امر باعث سفتی پوسته تخم این پرنده می شود.به همین دلیل در جوجه کشی طبیعی نیز غاز مادر با رفتن به داخل آب پرهای خود را مرطوب کرده و آب را به روی تخم ها منتقل می کند. در جوجه کشی مصنوعی نیز رطوبت دستگاه بسیار بیشتر از رطوبت جوجه کشی سایر پرندگان می شود.افراد با تجربه در مورد جوجه کشی غاز توصیه می کنند که تخم ها را 24 ساعت پس از تخم گذاری در داخل دستگاه قرار دهید. به این 24 ساعت خواب نطفه گفته می شود.
همچنین می توانید تخم ها را با استفاده از نانوسل ضدعفونی کنید. بر اساس تجربه این افراد نگه داری بیش از 48 ساعت باعث کهنه شدن تخم های نطفه دار شده و راندمان را تا 50 درصد کاهش می دهد.طول مدت جوجه کشی برای انواع غازها حدود 30 روز است. حرارت مرحله ستر حدود 37.8 درجه سانتی گراد و رطوبت بین 55 تا 65 درصد است. در مرحله هچر حرارت تا 37.5 درجه سانتی گراد کاهش یافته و رطوبت به 80 تا 90 درصد می رسد.
آماده سازی مکان جوجه غازها
پس از خرید جوجه ها و یا جوجه کشی از آنها ، باید مکان مناسبی را برای پرورش آنها فراهم آورید. مکانی برای رشد و پرورش جوجه غازها مناسب است که دارای ویژگی های زیر باشد :
- در اتاق های بسته باشند که وزش باد و بارندگی وجود نداشته باشد و از گزند حیواناتی مانند روباه و گربه نیز در امان باشند.
- در فصل تابستان حتما از لامپ مادر مصنوعی برای گرمایش بدن جوجه ها استفاده کنید. این لامپ را در ارتفاعی قرار دهید که جوجه ها به اندازه کافی گرما دریافت کنند، یعنی نه از سرما دور هم جمع شوند و نه از شدت گرما از زیر لامپ به اطراف پناه ببرند.
- حتما با استفاده از بخاری های گازی یا برقی ، دمای اتاق را بالا ببرید، چون که جوجه ها شکم خود را بر زمین می گذارند و از این طریق گرما به بدن آنها منتقل خواهد شد.
- در کف بستر آنها از خاک اره و یا پوشال های نرم استفاده کنید تا پای جوجه ها زخم نشود. پوشال های نرم آب و فضولات جوجه ها را نیز به خود جذب خواهد کرد و مانع از خیس شدن بستر و خورده شدن فضولات توسط جوجه ها می شود که این کار به سلامت جوجه ها کمک می کند.
- یک فن تهویه کوچک در اتاق آنها قرار دهید تا هوای آلوده را از محیط خارج کرده و اکسیژن تازه را به جوجه ها برساند. دقت کنید که فن نباید بسیار بزرگ باشد چون که باعث سرد شدن محیط و سرماخوردگی جوجه ها خواهد شد.
- مکان پرورش جوجه ها را حصارکشی کنید تا روی هم انباشت نشوند و تلفات ندهند. با استفاده از آجر و یا کارتون چندین مکان جداگانه را برای آنها بسازید و جوجه ها را بر اساس و جثه و در داخل حصارها قرار دهید، به عنوان مثال جوجه های 10 روزه را در یک مکان و جوجه های 5 روزه را در حصار دوم قرار دهید. در این صورت آنها همدیگر را له نخواهند کرد، هم چنین در هر حصار یک دانخوری و یک آبخوری قرار دهید، دانخوری و آبخوری ها باید به اندازه ای باشند که همه جوجه ها به اندازه کافی از آب و دان بهره مند باشند.
- مکان پرورش جوجه ها نباید شیب دار باشد؛ شیب دار بودن محیط سبب کج شدن پای جوجه ها خواهد شد و حتما آنها را در یک مکان صاف و تراز پرورش دهید.
دمای محیط برای پرورش جوجه غاز
برای جلوگیری از شوک دمایی، باید 24 ساعت قبل از ورود جوجه غازها منابع گرمایی را روشن نموده و آنجا را گرم نگه داشت. موفقیت بالا در پرورش غازها مستلزم نگهداری و پرورش صحیح در 3 هفته ی اول زندگی آن ها می باشد.جهت داشتن مدیریت بهتر باید مرتباً جوجه غازها را زیر نظر بگیرید، این عمل موجب افزایش سلامتی آن ها می گردد. توجه به این موضوع مهم است که محیط جوجه غازها باید خشک، تمیز و عاری از موجودات و حشرات موذی باشد.هنگامی که در 3 هفته ی اولی دمای محیط اطراف محلی نگهداری از غازها سرد باشد، به مادر مصنوعی نیاز خواهد بود تا دمای مورد نیاز جوجه ها تامین شود. منابع سوختی مورد نیاز ممکن است برق، روغن، زغال سنگ، گاز طبیعی، پروپان یا سایر سوخت ها باشد.
در مناطقی که مدام در جریان برق وقفه ایجاد می گردد، از منابع دیگری از انرژی باید استفاده نمود. هنگام ورود جوجه غاز ها، درجه حرارت مستقیم برروی پرنده ها 35 الی 36 درجه سانتی گراد می باشد.دما در هفته ی دوم به 32 الی 33 درجه ی سانتی گراد و در هفته ی سوم به 23 الی 25 درجه ی سانتی گراد می رسد. پس از هفته ی سوم معمولاً دیگر نیازی به استفاده از منابع گرمایی نمی باشد و دمای محیط می تواند تا زیر 20 درجه ی سانتی گراد کاهش یابد.
بهترین راه برای تشخیص این که دمای سالن پرورش مناسب است، واکنش جوجه ها نسبت به گرما و سرما می باشد.در صورتی که جوجه غازها احساس گرما کنند، از اطراف منابع گرمایی دور می گردند و در صورت احساس سرما، به منابع گرمایی نزدیک شده و بر روی هم انباشته می گردند.در این حالت ممکن است جوجه غازها دچار خفگی گردند. در میان پرندگانی که برای تولید گوشت استفاده می شوند، غاز ها بالاترین سرعت رشد را دارند. رشد غازها سریع است و باید فضای کافی در طول هفته ی اول برای آن ها در نظر بگیرید.
غذای جوجه غاز
جوجه غازها را باید با جیره غذایی استارتر تغذیه کنید که متناسب با شرایط بدنی جوجه ها است و حدود 20 درصد پروتئین دارد. اگر می خواهید جوجه غازها، غذایشان را با اشتیاق بیشتری بخورند، غذای آنها را درون کمی آب بخیسانید.از 4 روزگی، جوجه غازها را به خوردن علف عادت دهید. بعد از رسیدن جوجه غاز به سن 14 روزگی، باید جوجه ها را با غذای رشد تغذیه کنید.سبزیجات، بذرها و پسماندهای غذاهای انسان از جمله غذاهای مناسب برای دوران رشد جوجه محسوب می شوند. از 2 هفتگی تا 7 هفتگی، جوجه غاز را با غذای رشد سیر کنید.
وقتی جوجه غازها 1 ماهه شدند، می توانید به آنها خوراکی های غنی و نشاسته ای بدهید. ذرت، پودر ذرت مخلوط شده با آب و پوره ذرت از جمله غذاهای سرشار از نشاسته هستند.وقتی جوجه ها 40 روزه شدند، غذای آنها را با 14 درصد پروتئین، 8 درصد فیبر خالص، 2 درصد کلسیم خالص و مواد دیگری مانند فسفر، لیسین و ویتامین ها ترکیب کنید تا تمام خوراکی های لازم به بدن جوجه ها برسد.برای اینکه جوجه غازها رشد بهتری داشته باشند، ویتامین ها و املاح را درون آب حل کنید تا الکترولیت ها و مواد ضروری به بدن جوجه ها برسد و رشد بهتری داشته باشند.
آب تنی دادن جوجه غازها در سن دو هفتگی
زمانی که جوجه ها به سن دو هفتگی رسیدند، به اندازه کافی مقاوم خواهند شد و می توانید لامپ مادر مصنوعی را از محیط آنها بیرون بیاورید. اما دمای محیط پرورش آنها باید بین 25 الی 27 درجه سانتی گراد باشد.برای نزدیک کردن جوجه ها به زندگی طبیعی آنها، می توانید از یک حوض کوچک در محل پرورش آنها استفاده کنید. بهتر است که سینی های کم عمق استفاده کنید و برای جلوگیری از خیس شدن بستر حتما از نایلون استفاده کنید.آب تنی دادن جوجه غازها هفته ای دو بار کفایت می کند، دقت کنید که غدد چربی آنها در این سن به صورت کامل تکامل نیافته و احتمال خیس شدن پرهای آنها وجود دارد، بنابراین برای جلوگیری از سرما خوردن جوجه ها ، حتما از بخاری استفاده کنید.
پرورش غازهای یک ماه به بالا
زمانی که غازها به این سن رسیدند، به راحتی در حیاط قابل پرورش هستند. در حیاط آنها حتما از پوشال استفاده کنید و تعداد مناسبی دانخوری و آبخوری قرار دهید.برای آب تنی غازها حتما از یک حوض مناسب با ارتفاع کم استفاده کنید. البته درِ اتاق باید همیشه باز باشد تا در صورت نیاز به استراحت به داخل اتاق بروند. در شبها باید آنها را به داخل اتاق هدایت کنید تا از حوادث ناگوار و سرمای ناخواسته در امان باشند.آنها می توانند از انواع علوفه ها مانند یونجه ، سبزیجات ، ته مانده میوه و سبزیجات ، انواع دانه ها و غلات تغذیه کنند، حتی اگر دارای زمین و مرتع هستید می توانید غازها را در مراتع رها کنید و شاهد چریدن آنها باشید.
بیماری های غاز
در حالت کلی؛ غاز ها به عنوان پرنده های با مقاومت بدنی بالا در برابر انواع بیماری ها شناخته می شوند. از این رو نگهداری از این نوع پرنده نمی تواند پرورش دهنده را با مشکل خاصی مواجه کند، با این حال لازم است که برای بالا بردن امنیت کار برخی اقدامات در راس عملکرد ها قرار داده شود .
بیشتر مشکلاتی که محیط زندگی غاز ها را تحت تاثیر خود قرار میدهد غیر همسن بودن پرنده ها و مرطوب بودن محیطی زندگی آنها است، در حقیقت این عوامل می توانند باعث ایجاد انواع بیماری های انگلی شوند و این در حالی است که استفاده از غذا های نامناسب در کنار تغذیه این پرنده ها از ماهی ها نیز در بالا بردن بیمای این پرنده نقش کمرنگی ندارد .
پرورش دهنده می تواند با کنترل موارد ذکر شده از بروز هرگونه مشکل جلوگیری کند. شایان ذکر است که اکثر بیماری های این پرنده تحت تاثیر ویروس ها ، باکتری ها ، انواع قارچ ها و مهم تر از همه توسط بیماری های انگلی طیور اتفاق می افتد .
بیماری های مهم غازها که بیشتر باعث تلف شدن این پرنده می شود می توان به موارد زیر اشاره کرد :
- مهم ترین بیماری که علاوه بر غاز ها تقریباً همه پرنده های را تحت تاثیر خود قرار می دهد و بسیار خطرناک به شمار می رود نیوکاسل نام دارد که در 5 نوع تعریف می شود .
- آنتریت ویروسی نوع دیگری از بیماری های ویروسی است که با آسیب رساندن به عروق ، آلودن کردن مخاط های گوارشی و مهم تر از همه با خونریزی های بافتی باعث از پا درآمدن غازها ، قو ها و اردک ها می شود .
- مایکوپلاسموز نوع دیگری از بیماری های خطرناک است که در دو گونه بوده و بیشتر پرنده ها را درگیر خود می کنند .
- آخرین موردی که در این بخش اشاره می شود کولی باسیلوز نام دارد که توسط باکتری اشریشیا کولی در غاز ها ایجاد می شود . این بیماری می تواند حتی از نوشیدن آب آلوده نیز به بدن بیشتر پرنده ها انتقال یابد .
خوشبختانه با در نظر گرفتن تمهیدات لازم می توان امکان احتمال به این بیماری را به طور کامل مورد بررسی قرار داد . واکسن های گوناگونی در نظر گرفته شده که کاربر می تواند در دوره ها تعیین شده به این پرنده تزریق کند و از بروز بسیاری از بیماری ها جلوگیری کند .
جفت گیری غازها
تخمگذاری در غازها در اوایل پاییز شروع می شود. تشخیص دادن غازها بسیار مشکل است غازهای نر معمولا بزرگ تر و وحشی تر از غازهای ماده هستند.
شرایط بستر تخم گذاری غاز
برای تخم گذاری تهیه لانه های کوچک که داخل آن با پوشال گندم یا سایر علف های خشک پر شده است کفایت می کند. توجه داشته باشید که اگر غازها جایی برای تخمگذاری نداشته باشند علاقه ای برای تولید تخم نخواهند داشت.
- بستر غاز ها باید خشک و عاری از رطوبت باشد.
- خوراندن داروی ضد انگل به مولدین قبل از جفتگیری و تولید تخم
- استفاده از پودرهای ضد عفونی کننده برای انگل های خارجی
- گذاشتن همه تخم ها در یک زمان مشخص به زیر پرنده مادر تا فاصله بیرون آمدن جوجه ها از تخم زیاد نباشد در غیر این صورت پرنده مادر بعد از به دنیا آمدن جوجه ها ، علاقه ای برای ماندن در لانه و خوابیدن روی تخم های دیگر را نخواهد داشت.
- گذاشتن آب و غذای کافی در اطراف لانه
نکته ای که قابل توجه است، پایین آمدن راندمان تخمگذاری و ادامه چرخه جوجه کشی است چرا که اگر خود مولدین درگیر جوجه کشی باشند تا چندین ماه مشغول بزرگ کردن جوجه ها خواهند بود و تمایلی به تولید مثل و تخمگذاری نخواهند داشت.
ساخت لانه تخم گذاری برای غاز ماده
غاز ماده زمانی اجازه جفت گیری به غاز نر را خواهد داد که تغذیه کافی در دسترس آنها باشد، دمای هوا مناسب است و از همه مهمتر لانه مناسبی نیز داشته باشند. لانه آنها باید در گوشه ای از اتاق باشد و با پوشال های نرم پوشیده شده باشد. در مکان تخم گذاری باید نور کمی وجود داشته باشد و دمای آن از متوسط دمای محیط بیرون بالاتر باشد.
کسب درآمد از فروش غاز گوشتی
اگر به خوبی از غازها مراقبت کنید و تغذیه کافی داشته باشند، در سن 5 ماهگی می توانید آنها را به عنوان غاز گوشتی به بازار بفروشید که در این سن بین 4 الی 5 کیلوگرم وزن خواهند داشت.اما تحقیقات نشان می دهد که غازها در سن 7 الی 8 ماهگی لذیذترین گوشت را خواهند داشت و گوشت و جگرشان به بهترین زمان استفاده و طبخ خواهد رسید.جهت افزایش وزن بهتر غازها باید از جیره های غذایی دارای چربی ، کربوهیدرات و پروتئین بالا استفاده کنید و می توانید از جیره غذایی غازهای گوشتی استفاده کنید. البته در کنار آن حتما باید در مراتع بچرند و از میوه و سبزیجات و مانده های غذایی نیز می توانند تغذیه کنند.از دادن غذاهای شور و شیرین به آنها خودداری کنید چون که سیستم گوارشی آنها قادر به هضم مقداری زیادی قند و نمک نخواهد بود و مشکلات زیادی را برای آنها به وجود خواهد آورد.
کسب درآمد از فروش تخم غاز
اگر می خواهید غازها را برای تولید تخم خوراکی یا نطفه دار پرورش دهید، باید آنها را تا سن 8 ماهگی پرورش دهید چرا که سن بلوغ و زمان تخم گذاری آنها از 8 الی 10 ماهگی آغاز خواهد شد.برای اینکه غازها بیشترین میزان تخم گذاری را داشته باشند، حتما باید از جیره غذایی مخصوص غازهای تخمگذار استفاده کنید که دارای مقدار زیادی پروتئین ، کلسیم ، فسفر و انواع ویتامین ها و مواد معدنی مورد نیاز برای آنها خواهد بود.
شما می توانید در کنار علوفه ها، غلات ، میوه و سبزیجات ، از پودر استخوان ، پودر گوشت و کنجاله سویا و بادام در تغذیه آنها استفاده کنید و از مکمل های معدنی و مولتی ویتامین ها نیز تاثیر زیادی در افزایش میزان تخم گذاری آنها خواهد داشت.اگر می خواهید غذاهایتان تخم های نطفه دار تولید کنند که قابل جوجه کشی باشد ، حتما باید در میان غازهای ماده ، غاز نر نیز وجود داشته باشد چرا که لازمه نطفه دار شدن تخم ها ، انتقال نطفه از بدن غاز نر به بدن غاز ماده است.
نکات بهداشتی در مراقبت از غازها
غازها مقاومت بیشتری در برابر شرایط آب و هوایی و بیماری ها دارند، اما غازهایی که بیشتر از یک ماه سن داشته باشند، مقاوم هستند، بنابراین باید نهایت مراقبت را از جوجه غازها داشته باشید. جهت جلوگیری از بیمار شدن آنها ، از هم غذا شدن غازها با سایر پرنده ها مانند مرغ و خروس و سایر حیوانات مانند سگ و گربه جلوگیری کنید چون که احتمال انتقال بیماری از طریق آب و غذا وجود دارد.
حتما پوشال های بستر غازها را به صورت هفتگی تعویض کنید چون که فضولات جمع شده در بستر آنها، سبب انتشار آمونیاک و بیماری غازها خواهد شد و در صورت تغذیه غازها از فضولات بر جای مانده ، امکان بروز بیماری کوکسیدیوز در آنها وجود دارد.
به منظور جلوگیری از وقوع بیماری های احتمالی مانند نیوکاسل ، مارک ، کوکسیدیوز و… که در همه پرنده ها وجود دارد، حتما با مراجعه به مراکز دامپزشکی نسبت به واکسیناسیون غازها اقدام کنید.
ظروف آبخوری و دانخوری را روزانه بشویید و از آب آشامیدنی سالم و غذای سالم و تازه استفاده کنند تا دچار مسمومیت نشوند. هم چنین جهت پرورش بهتر آنها می توانید از پرورش دهنده های باتجربه غاز کمک بگیرید و از راهنمایی های آنها بهره مند شوید.
نشانه های مریض بودن پرنده
