با استناد به ماده ۱۱۹۰ قانون مدنی کشور، پرداخت نفقه فرزند برعهده پدر است. پدر موظف است به فرزند یا فرزندانش که تحت حضانت خود، مادر و یا فرد دیگری قرار دارند، نفقه پرداخت کند. تهیه مسکن، خوراک،پوشاک، درمان و… از جمله مواردی است که پدر باید در قبال فرزندش انجام دهد. در صورت کوتاهی پدر در این زمینه(در صورت استطاعت مالی) بر طبق قانون با وی برخورد می شود.
بر اساس ماده ۶۴۲ کتاب تعزیرات قانون مجازات اسلامی با این قبیل از پدران برخورد قانونی خواهد شد. چنانچه ذی نفع برای احیای حقش به دادگاه شکایت ببرد، دادگاه پدر را به حبسی ۳ ماه و یک روز الی ۵ ماه محکوم می کند.
چه کسی به غیر از پدر موظف به پرداخت نفقه است؟
در صورتی که پدر فوت کرده باشد و یا از لحاظ مالی استطاعت کافی برای پرداخت نفقه را نداشته باشد، بر طبق قانون پدربزرگ فرزند موظف به پرداخت نفقه خواهد بود. در صورتی که پدربزرگ نیز فوت کرده باشد و یا استطاعت مالی نداشته باشد، این وظیفه بر عهده سایر اجداد پدری است. در صورت عدم توانایی اجداد پدری در پرداخت نفقه فرزند، این مهم بر عهده مادر می افتد.
در صورتی که مادر فرزند نیز در قید حیات نباشد و یا قدرت پرداخت نفقه را نداشته باشد، این وظیفه بر عهده اجداد مادری و پدری خواهد بود. اگر اجداد هر دو طرف از حیث نزدیکی دارای یک درجه باشند، هزینه پرداخت نفقه به صورت مشترک بین آنها تقسیم خواهد شد.
نفقه فرزند مشترک چطور تعیین می شود؟
برای بررسی و تعیین نفقه فرزند مشترک، دادگاه خانواده این موضوع را به کارشناس مرتبط ارجاع می دهد. وی پس از صحبت با والدین، بررسی وضعیت کنونی انها، رابطه والدین با فرزند و وضعیت مالی پدر میزان نفقه فرزند را مشخص می کند. لازم به ذکر است که مبلغ نفقه فرزند برای همگان یکسان نیست و شرایط زندگی اشخاص برروی مبلغ نفقه تاثیرگذار خواهد بود. زندگی در شهرهای کوچک، شهرهای بزرگ، روستا، پایتخت، سطح تحصیلات والدین، شغل والدین، محل زندگی والدین و… از مواد تاثیر گذار بر مبلغ نفقه به حساب می آید. بدیهی است شخصی که عهده دار پرداخت نفقه فرزند است باید خوراک، پوشاک، مسکن، درمان و سایر نیازهای معیشتی فرزند را درخور با استطاعت مالی خود تامین نماید.
فرزندان تا چه سنی مشمول دریافت نفقه می شوند؟
به طور کلی از دید قانون شخصی مستحق دریافت نفقه خواهد بود که با اشتغال به شغلی نتواند وسایل امرار معاش خود را تامین نماید. بر طبق قانون، فرزندان پسر پس از سن ۱۸ سالگی و به اتمام رساندن دوره سربازی می توانند به دنبال کار باشند و در صورت توانایی آنان برای اشتغال، نفقه قطع خواهد شد. اما در مورد فرزندان دختر مسئله کمی متفاوت است. در صورتی که فرزندان دختر به کاری مشغول نباشند پرداخت نفقه آنان تا هرسنی که ازدواج کنند، ادامه خواهد داشت.
آیا هزینه تحصیل هم جزء نفقه می باشد؟
در پاسخ به این سوال باید بگوییم مادامی که تحصیل، یک امر ضروری تلقی می شود سرپرست موظف به پرداخت نفقه خواهد بود. اما در صورتی که فرزند قصد تحصیل در دانشگاه را داشته باشد، اجباری بر سرپرست برای پرداخت هزینه تحصیل در دانشگاه وارد نخواهد بود.
نحوه مطالبه نفقه
با تکیه بر ماده ۶ قانون حمایت خانواده، کسی که از فرزند نگهداری می کند، می تواند برای اخذ نفقه فرزند از پدر شکایت کند. برای اقامه دعوی لازم است تا دختر کمتر از ۹ سال و پسر کمتر از ۱۵ سال سن داشته باشد.
در صورتی که فرزند از دادگاه حکم رشد گرفته باشد، می تواند تا پایان سن ۱۸ سالگی از پدر و یاهرشخص دیگری که موظف به پرداخت نفقه است، شکایت کند. اما در صورتی که فرزند حکم رشد نداشته باشد، تا پایان سن ۱۸ سالگی نمی تواند هیچ گونه اقدام مستقلی در این زمینه داشته باشد. پسران تا ۱۸ سالگی و درست تا زمانی که در خانه پدری خود تحصیل می کنند، می توانند حتی در صورت عدم طلاق والدین برای دریافت نفقه قانونی خود اقدام نمایند.
نفقه فرزند مشترک در طلاق توافقی
با توجه به ماده ۲۹ قانون حمایت از خانواده، در صورت طلاق زوجین وضعیت حضانت و پرداخت نفقه فرزند مشخص خواهد شد. در طلاق توافقی تمامی مسائل با توافق زوجین حل می شود. یکی از این مسائل حضانت فرزند و پرداخت نفقه وی می باشد. بدین ترتیب پرداخت نفقه فرزند مشترک بر عهده پدر یا مادر خواهد بود که البته مبلغ نفقه نیز باید تعیین شود. در صورت بروز هرگونه مشکل و یا اختلاف در تعیین مبلغ قابل پرداخت برای نفقه فرزند، والدین می توانند از دادگاه رسیدگی کننده به طلاق های توافقی بخواهند تا مسئله به وجود آمده را بررسی و سپس نفقه درخور و مناسب را تعیین کنند.
آیا پدر پس از تامین مسکن برای فرزند بازهم موظف به پرداخت نفقه خواهد بود؟
همان طور که می دانید یکی از وظایف اصلی والدین نگهداری همه جانبه از فرزندان است و این مسئله از دید قانون نیز تکلیف والدین تلقی می شود. قطعا بخش عظیمی از نگهداری از فرزندان به خرج کردن و متحمل شدن هزینه های گوناگون برای آنهاست.
شاید برای برخی این سوال به وجود آمده باشد که در صورت طلاق زوجین و فراهم کردن منزل برای مادر و فرزند از سوی پدر، پدر باز هم موظف به پرداخت نفقه خواهد بود؟
در پاسخ به این سوال باید بگوییم که همان طور که پیش از این گفته شد، نفقه تنها مقوله مسکن را در برنمیگیرد. خوراک، پوشاک، وسایل منزل، درمان، تحصیل و… نیز از موارد مهم در پرداخت نفقه به حساب می آیند. عموما پرداخت نفقه از تکالیف قانونی پدر محسوب می شود و مادر هیچ گونه وظیفه ای در این زمینه ندارد، مگر در شرایط خاص. و مقوله حضانت فرزندان مبحثی کاملا متفاوت و جدا از مقوله سرپرستی می باشد.
اگر مادر شاغل باشد مانع از پرداخت نفقه فرزند از سوی پدر می شود؟
برخی بر این باورند اگر مادر حضانت فرزند را برعهده داشته باشد و خود نیز شاغل باشد، قادر به دریافت نفقه فرزندش نخواهد بود. در صورتی که این باور کاملا اشتباه است. مادران شاغل نیز می توانند برای اخذ نفقه فرزند اقامه دعوی نمایند. لازم است بدانید که وضعیت رفاهی مادر تاثیر مستقیمی بر تعیین نفقه فرزند خواهد داشت. زیرا وضعیت زندگی مادر به طور ناخودآگاه بر وضعیت زندگی فرزند تاثیرگذار خواهد بود. به عنوان مثال مادری که در دوران نوجوانی از وضعیت رفاهی بالایی برخوردار است و یا در زمان اقامه دعوی در منطقه ای گران قیمت اقامت داشته باشد، برای فرزندش نفقه بیشتری در نظر گرفته می شود. برعکس این قضیه نیز وجود دارد. مادرانی که در روستا زندگی می کنند، نفقه فرزندی کمتری از سوی پدر دریافت خواهند کرد.
منبع: گروه وکلای یاسا
