آداب و رسوم ماه مبارک رمضان یکی از مباحث مهم فرهنگ مردم است و از آنجا که این آداب و رسوم ریشه دینی دارد، مورد توجه همگان است. در ماه رمضان مردم یکپارچه برای انجام تکالیف شرعی آماده می‌شوند و هر جمعیت و هر گروهی با آداب و تشریفات خاص خود مراسم رمضان را برگزار می‌کنند. چهره تمام شهرها و روستاهای ایران از نیمه ماه شعبان دگرگون می‌شود و همه مردم در جنب‌و‌جوش و آماده ساختن خویش برای استقبال از ماه مبارک رمضان؛ ماه عبادت، ماه پرهیز از گناه، ماه پالوده شدن از دوگانگی و ماه نزدیک شدن به پروردگار هستند. از چند روز قبل از ماه رمضان مردم به نظافت و پاکسازی خانه‌ها، محله‌ها، حجره‌ها، کاروانسراها، تیمچه‌ها، بازارها، دکان‌ها، تکیه‌ها، مساجد، حسینیه‌ها و حتی حمام‌های عمومی می‌پردازد. تهیه مایحتاج ماه مبارک رمضان نیز بخشی از مراسم استقبال از ماه مبارک به شمار می‌رود.
ایلام استانی کردنشین است، به‌همین دلیل با ساکنین زاگرس اشتراکات فرهنگی زیادی دارند، اما از آنجا که صد در صد مردم استان اهل تشییع هستند، در طول سال آیین‌های مذهبی و ملی متنوعی دارند. به‌عنوان مثال همه ی ایلامیها ماه مبارک رمضان را گرامی می‌دارند و بر انجام فرایض واجب دینی این ماه همت می‌گمارند، ولی در انجام آیین‌های محلی مربوط به این ماه هر یک برای خود رسم‌هایی دارند. با این توضیح که برخی آیین‌ها اکنون به‌دلیل تغییر سبک زندگی فراموش شده‌اند و برخی هنوز اجرا می‌شوند.
در زمان‌های خیلی دور برای اینکه مردم استان خواب نمانند و بتوانند قبل از اذان صبح از خواب بیدار شوند و غذای مخصوص سحر را آماده و میل کنند، افرادی مسئولیت این کار را برعهده داشتند. براساس مستندات تاریخی در اغلب نقاط استان عده‌ای معروف به جارچی در کوچه‌ها راه می‌افتادند و با کوبیدن طبل مردم را بیدار می‌کردند، البته باید متذکر شد که رویت هلال ماه رمضان هم برای کسی که آنرا میدید خوش یمن و با شادی توام بود. خواندن مناجات و سحری‌خوانی نیز از روش‌های بیدارکردن مومنان در این استان بود.
یکی از آداب و رسوم ماه مبارک رمضان در استان ایلام پختن «حلیم»، «آش»، «بژی برساق»، «کله کنجی»، «شله زرد»، «آش گندم» و «شیره خرما» با روغن محلی است و مردم در این ماه مبارک سفره‌های افطاری خود را با این غذاها در کنار دیگر غذاهای ساده رنگین می‌کنند و به دوستان و آشنایان افطاری می‌دهند. افطاری‌دادن به دوستان و اقوام نزدیک در استان ایلام یکی از رسوم کهن مردم است که همه ساله در ماه مبارک رمضان انجام می‌شود. در این سنت حسنه میزبان تلاش می‌کند با هر آنچه که در توان دارد از روزه‌داران ماه مبارک رمضان پذیرایی کند. بسیاری از مردم استان نیز در نیمه ماه رمضان با دادن افطاری به مردم محله‌های فقیرنشین ضمن گرامی‌داشت میلاد مسعود امام حسن مجتبی (ع) سنت حسنه نیکوکاری را به جا می‌آورند.
از مهم‌ترین و برجسته‌ترین سنت‌های ویژه ماه مبارک رمضان که مردم ایلام به آن پایبند هستند، به جا آوردن رسم «کاسه همساده» است. در این رسم آنها پیش از اذان مغرب، بهترین و به تعبیر خود گل غذای افطاری‌شان را برای همسایه‌ای که توان مالی کمتری دارد، می‌برند و آنها را در سفره رمضان خود شریک می‌کنند.
همه‌ساله در شب‌های نوزدهم و بیست و یکم ماه رمضان در مساجد و تکایا عزاداری می‌کنند. همچنین آنها مراسم شب‌های قدر را بسیار باشکوه برپا می‌دارند و برخی در این شب‌ها تا اذان صبح عبادت و راز و نیاز می‌کنند. مردم ایلام در آخرین افطاری ماه مبارک رمضان دوره سفره جمع می‌شوند و فطریه خانواده را که از سوی بزرگ خانواده پرداخت می‌شود، دست به دست می‌کنند و آن را کنار می‌گذارند تا صبح روز عید فطر و قبل از اقامه نماز آن را به فرد مستمندی بدهند. صبح زود هم به مسجد و مصلای محل زندگی خود می‌روند تا نماز عید فطر را اقامه کنند. رفتن بر مزار درگذشتگان و دید و بازدید از دیگر رسم‌های این روز در ایلام است. همچنین در برخی از روستاهای استان رسم است که در خانه‌ها میهمانی بدهند. در این روز بانوان بهترین غذای ممکن را تهیه و از کسانی‌که برای بازدید به منزلشان می‌آیند پذیرایی کنند.
در ایلام رسم است شب‌های قدر و احیا برای شادی روح تازه درگذشتگان خروسی قربانی و از آن غذا تهیه می‌کنند. سپس آن را همراه پلو برای نیازمندان می‌فرستند و طبقی که این غذا بر روی آن قرار داده می‌شود به «ساج علی» معروف است که به بخشش‌های مولای متقیان علی (ع) در شب‌های گهربار قدر اشاره دارد.
ایلامیها اول صبح روز عید فطر خود را برای رفتن به مصلاها و مساجد محل زندگی خود برای خواندن نماز عید فطر آماده می‌کنند.
آنها بعد از نماز به مزار عزیزان از دست‌رفته خود می‌روند و فاتحه می‌خوانند.
آنها در این روز به دید و بازدید فامیل خود نیز می‌روند.
تلفیق سنت‌های محلی با آداب و رسوم مختلف در ایام ویژه از بیاد ماندنی‌ترین خاطرات هر کدام از ما در گذر زمان است که تکرار و مرور آن بر شیرینی آن خاطرات می‌افزاید. به امید اینکه همه در این ماه ضیافت الهی با بهره‌گیری از معنویات و دعا و نماز و روزه و تلاوت قرآن توشه‌ای برای ذخیره آخرت خویش فراهم آوریم.
