آگاهی از برخورد با کودکان طلاق در مدرسه را می توان یکی از وظایف معلمان و مدیران به شمار آورد. چرا که اثرات منفی جدایی والدین بر روی فرزند، احساسات و روان او را شکننده تر خواهد کرد و اگر به درستی با آن ها برخورد نشود، بایستی شاهد پیامدهای ناخوشایند روحی، تحصیلی و حتی جسمی کودک بود. از این رو، توصیه اکید روانشناسان آن است که با توجه به تاثیر طلاق بر کودکان، شیوه های آموزشی و رفتاری متناسبی اتخاذ گردد. والدین و معلمان باید به صورتی کاملاً آگاهانه با این افراد برخورد داشته باشند تا بتوانند آسیب های روانی ناشی از طلاق را در آن ها به حد چشمگیری کاهش دهند.
چرا باید مراقب برخورد با کودکان طلاق باشیم؟
هر کدام از دانش آموزان مدرسه قصه زندگی خود دارند. یکی از وظایف مهم مدیران، معاونان و معلمان مدارس علاوه بر آموزش، توجه به شرایط روحی و جسمی دانش آموزان و بکارگیری شیوه های رفتاری متناسب با آن ها می باشد.
از جمله این موارد، نحوه برخورد با کودکان طلاق است. زمانی که آمار طلاق در یک جامعه همچون کشور ما بالا می رود، طبیعتا تعداد فرزندان طلاق نیز افزایش می یابد. بنابراین، بایستی به این مسئله توجه جدی شود.
اما دلیل چیست؟ چه تفاوتی میان برخورد با کودکان طلاق و سایر کودکان می باشد؟ علت این امر را باید در حساسیت های روحی و روانی این دانش آموزان جستجو کرد. زیرا کودکی که تک والد است، معمولا دچار خلا عاطفی یا مشکلاتی همچون اضطراب خواهند شد. بنابراین، برای بالا بردن سطح سلامت روانی و کم کردن سطح استرس کودکان طلاق توجه به شیوه رفتار بسیار مهم است.
تصویر طلاق در ذهن دانش آموزان و مشکلات ناشی از آن
کودکان دبستانی به این فکر هستند که چگونه در درس هایشان موفق شوند و با هم سن و سال های خود ارتباط خوبی برقرار کنند. اما وقتی که مسأله طلاق به وجود می آید، یک کودک مدرسه ای مقایسه کردن خودش با دیگران را آغاز می کند. وقتی می بیند که همسالانش با پدر و مادرشان زندگی می کنند و دائم داستان های آن ها را می شنود به مرور زمان افت تحصیلی پیدا می کند و اعتماد به نفس خود را از دست می دهد. با به جود آمدن هیجانات متعارض در دانش آموز طلاق، عملکرد او به شدت اُفت پیدا می کند.به طور کلی اگر بخواهیم تاثیر طلاق بر کودکان دبستانی را شرح دهیم، موارد زیر از مهم ترین آن ها به شمار می رود.
- ناسازگاری با همکلاسی ها
- بروز لجبازی کودکان
- عدم تبعیت از قوانین
- دلتنگی برای پدر بزرگ، مادربزرگ و یا اقوام دیگر
- وسواس
- سماجت
- داشتن احساس ترس و اضطراب
- حس عدم امنیت
- احساس گناه
- عدم توانایی
- مشکل در برقراری ارتباط با همسالان
- انزوا
- بی میلی به مدرسه
- عصبانیت و پرخاشگری
- افسردگی
- بهم خوردن نظم خواب
- بی اشتهایی
- کناره گیری اجتماعی
نحوه برخورد با کودکان طلاق در مدرسه
مسلما نه معلمان و نه هیچ کدام از پرسنل مدرسه نمی توانند خلا های عاطفی کودکان طلاق را کاملا پر کنند. چرا که این نقش بر عهده پدر و مادر می باشد.مهم ترین مشکلی که دانش آموز طلاق با آن درگیر می شود مشکلات رفتاری و حواس پرتی است یعنی هر کاری می کنند جز اینکه به درس و کلاس توجه داشته باشند. به همین دلیل وقتی مدرسه از شرایط دانش آموز خود با خبر باشد می تواند رفتار درست و اصولی را نسبت به آن ها در پیش بگیرد. آموزش صحیح به دانش آموزان طلاق از طرف مربیان صورت می گیرد و این مهم می تواند شرایط کودک را بهبود ببخشد.
اما نکته اصلی آن است که برخورد با کودکان طلاق در مدرسه باید به شکلی باشد که از بر حساسیت های آن ها افزوده نشده و علاوه بر پیشگیری از عقب افتادگی درسی، دچار انزوا و دوری از همسالان خود نشوند. در زیر تلاش کرده ایم تا برخی از مهم ترین مواردی که می بایست در برخورد با کودکان طلاق در مدرسه مورد توجه قرار گیرد را بیان نماییم.
بر روی توانایی ها و نقاط قوت آن ها بیشتر تاکید کنید.
کودکانی که والدین آن ها از یکدیگر جدا شده اند، غالبا اعتماد بنفس پایینی دارند. حال اگر در مدرسه، معلم نیز نقاط ضعف یا کاستی های او را مورد توجه قرار دهد، این اعتماد بنفس بسیار کمتر خواهد شد و بتدریج شاهد ترس از مدرسه در او خواهیم بود.
بهتر است که با شناخت شایستگی ها و نقاط قوت کودک، به او مسئولیت های مرتبط با آن داده شود و او را مورد تحسین قرار دهید. اجازه دهید که او خود را باورد کند و به جای گوشه گیری، خود را توانا ببیند.
در مقابل پرخاشگری ها واکنش مناسب داشته باشید.
به دلیل آنکه کودکان طلاق معمولا در درون خود دچار خشم می شوند، این احساس را بروز داده و رفتارهای پرخاشگرانه از خود نشان می دهند. حتی امکان دارد که بخاطر اضطراب، در انجام تکالیف منظم نباشند. این امر طبیعی است. چرا که نیازهای آن ها بخوبی پاسخ داده نشده و نسبت به بقیه حسادت می کنند.
در برخورد با کودکان طلاق در مدرسه سعی کنید، حین کلاس آن ها را مورد تشویق قرار دهید. به جای آنکه او را مورد سرزنش قرار دهید، از بازخوردهای متناسب با روحیه او استفاده کنید. حتی می توانید آن ها را در گروه های همسالان قرار دهید تا ارتباط بیشتری با دوستانشان برقرار نمایند.
علائم رفتاری یا مشکلات اساسی را تحت نظر داشته باشید.
با وجود تمام مواردی که در مورد تاثیر طلاق بر کودکان دبستانی ذکر شد، گاهی این علائم در برخی از بچه ها شدت بیشتری دارد. به طوری که می توانند به یک رفتار خطرناک تبدیل شوند. هر چه تعارض و کشمکش های بین والدین در زمان بیشتر بوده باشد، این اثرات قوی تر و کودک بهانه گیر تر خواهد بود.
البته بچه ها غالبا این احساسات را از چشم والدین پنهان می کنند و سعی می کنند که آن ها را مخفی نگه دارند. در صورتی که تاثیر منفی آن در کلاس درس سرایت خواهد کرد. چنانچه دانش آموزان دست به رفتارهای خطرآفرین می زند، توصیه می شود که با مشاوره کودک دکتر تماس گرفته و راهکارهای صحیح جهت نحوه صحیح برخورد با کودکان طلاق در چنین مواقعی را دریافت نمایید.
ترحم به کودکان طلاق ممنوع
گرچه همواره توصیه می شود که برخورد با کودکان طلاق در مدرسه به نحوی باشد که دچار آسیب های روحی نشوند، اما هرگز نباید از روی این ترحم به آن ها محبت کرد.
بچه ها به خوبی متوجه ترحم می شوند و آن را درک می کنند. از این رو، با این کار نه تنها باعث پایین آمدن عزت نفس او می شویم، بلکه توجه سایر دانش آموزان را به این موضوع جلب خواهیم کرد. چنین محبت هایی نه تنها سازنده نیست، بلکه مخرب نیز خواهد بود.
رابطه دوستانه با او داشته باشید.
هیچ گاه در میان سایر دانش آموزان و در کلاس از کودک در مورد طلاق والدینش سوال نپرسید. این کار بسیار خطرناکی است. در مقابل اگر می خواهید به او کمک کنید، بهتر است به صورت خصوصی و خیلی دوستانه با او به صحبت بنشنید. نشان دهید که شنونده خوبی هستید و قصد سرزنشش را ندارید.
اگر مایل نیست تا در مورد مسئله ای صحبت کند، اصرار نکنید و اجازه دهید که احساس راحتی نماید. همچنین در برخورد با کودکان طلاق به انتخاب کلمات بسیار دقت کنید. مثلا اگر مادر ندارد، به جای آنکه بگویید با مامانت بگو، می توانید از عبارت ” به کسی که باهاش تکالیف رو انجام میدی یا کسی که برات خوراکی میزاره میاری” استفاده نمایید.
از والد یا سرپرست او کمک بگیرید.
اگر می خواهید در نحوه برخورد با کودکان طلاق موثرتر عمل کنید، توصیه می شود که با والد یا کسی که از او نگهداری می کند کمک بگیرید. حتی می توانید مسائلی که در کلاس اتفاق می افتد را با او در میان گذاشته و به راه حل های مناسب برسید.کودک به دلیل آنکه بیشترین وقت خود را در خانه می گذارد، اکثر واکنش ها یا تاثیرات را در آن جا می گیرد. حتی به جای آنکه از کودک اطلاعات بگیرید و مثلا بپرسید که در طول هفته با چه کسی زندگی می کند، با والد او صحبت نمایید. بدین ترتیب، باعث افزایش استرس کودک نخواهید شد و به طور غیر مستقیم او را شناسایی نمایید.
والدین را تشویق کنید که تمرکزشان روی فرزندشان باشد.
شما باید به والدین آموزش دهید در صورت هرگونه مشکل و حتی هنگامی که از هم جدا شده اند هیچ گاه کودک را تنها نگذاشته و همیشه حمایت دوطرفه را برای کودک داشته باشند. در غیاب هر والدی پشت او بدگویی نکرده و صحبت از مشکلات را به زمانی موکول کنند که باهم تنها هستند و فرزندشان حضور ندارد.
در برخورد با کودکان طلاق تعادل داشته باشید.
یادمان باشد، همانقدر که محبت می تواند سازنده باشد، شکل افراطی آن مخرب تر خواهد بود. برخورد ما با کودکان طلاق نباید به نحوی باشد که خود را مجاز به هر نوع رفتار ناهنجار و غیر مسئولانه ای بداند.آزاد گذاشتن بیش از حد و گوشزد نکردن اشتباهات او به شیوه صحیح، باعث می شود که هیچ نوع محدودیتی را نپذیرند. بنابراین، حتما چهارچوب ها و مرزها را مشخص کنید و به او بفهمانید که رعایت کردن آن ها یک عمل شایسته و مسئولانه می باشد.
صحبت در مورد خانواده های تک والدی یا طلاق
مربیان معمولاً در مورد یک تصویر رایج از خانواده بـرتـر، یعنی پدر، مادر و فرزند حرف می زنند اما باید از این جهت گیری ها پرهیز کنید و در مورد همه خانواده ها از جمله خانواده های تک والدی یا طلاق نیز صحبت کنید. این مهم را باید به دور از هرگونه سوگیری های منفی و یا مثبت انجام دهید.
سخن پایانی
اگر والدین دانش آموز مدرسه ای دارند باید او را در اولویت قرار دهند. رفتار درست با دانش آموزان طلاق مسأله مهمی است که علاوه بر تأثیر منفی در روحیه فرد، عملکرد درسی اش را نیز کاهش می دهد. باید با دانش آموزان طلاق طوری رفتار کنید که ضمن درک این قضیه، متوجه شوند که در پایان راه نیستند و با وجود طلاق والدین شان باز هم آن ها می توانند موفقیت های زیادی را به دست آورند. در این مسیر می توانید از مشاوران روانشناس کمک گرفت و برای کاهش استرس طلاق در کودکان خود اقدامات مفیدی انجام دهید.
راهکارهایی برای کاهش آسیب ناشی از طلاق در کودکان
