نحوه پرورش و نگهداری سنجد

پرورش سنجد

نام انگلیسی : Elaeagnus angustifolia

خانواده : Elaeagnaceae

بومی : آسیا و اروپا

سنجد درختی دارای عمری طولانی که سریع رشد می کند. سنجد درختی بسیار مقاوم است و شرایط محیطی سخت چون باد، خشکسالی و آلودگی جوی را به خوبی تحمل می کند. این درخت دارای گونه های متنوع و بسیار پرکاربرد است و از آن در کنترل باد، ترکیبات دارویی، صنایع عطر، آلات چوب و آلات موسیقی استفاده می شود.

سنجد را معمولا زیتون روسی می نامند، زیرا ظاهرش شبیه درخت زیتون است. گل های سنجد، کوچک و معطر هستند. سطح درونی گل ها زرد رنگ و سطح بیرونی شان نقره ای است. میوه های درخت سنجد، کوچک و بیضی شکل، به رنگ قرمز مایل به قهوه ای هستند که خوراکی بوده و ارزش غذایی بالایی دارند. برگ های سنجد کاملا کشیده، باریک، کرکی و بدون دندانه هستند. شاخه های سنجد اغلب خاردار هستند. شاخه های جوان، نقره ای و شاخه های قدیمی، قهوه ای رنگ می باشند. درخت سنجد، بعد از ۵ تا ۶ سال میوه می دهد. گل ها کوچک، زرد رنگ و معطر هستند. شاخه ها اغلب خاردار بوده و گاهی به علت تعدد تنه، گیاه به صورت در ختچه ظاهر میشود. سنجد گیاهی است که به خشکی خاک و وزش باد های شدید مقاوم است. از این در خت برای کنترل باد، حرکت شن های روان و کولاک زمستانه به وفور استفاده می شود. از لحاظ دید سنجد به علت داشتن برگ های سبز خاکستری و شاخه هایی که در همه جهات رشد می کنند و همچنین دارا بودن میوه های رنگین مورد توجه است. در اغلب خاکها رشد میکند. با کاشت متراکم درختان سنجد به خوبی میتوان از آن به عنوان پرچین در اطراف باغها استفاده کرد. علاوه بر آن سنجد با ایجاد بافت متراکم به خوبی به صورت یک مانع محکم در برابر عبور و مرور عمل می کند.

درخت سنجد دارای ۳ قسمت برون بر (پوست قهوه ای رنگ)، میان بر (آردی شکل) و درون بر (هسته چوبی و سفت آن) است که قسمت میان بر و درون بر آن دارای ارزش غذایی فراوان است. در قسمت میان بر ۲ نوع قند گلوکز و فروکتوز، ۷ نوع چربی اشباع شده و اشباع نشده وجود دارد.

از این درخت به عنوان بادشکن استفاده می شود. سرعت رشد خوب و قابل ملاحظه ای دارد و از نظر ظاهری شبیه درختان بید است. در اردیبهشت ماه گل می دهد و در اواخر تابستان و پائیز میوه های آن ظاهر می شوند. میوه تخم مرغی شکل بوده به رنگهای قرمز سوخته است که در حالت نارس رنگ زرد دارد. میوه درخت سنجد سته ایست که میان بر آن آردی شکل با رنگ روشن است که بخش خوراکی میوه را تشکیل می دهد و برون بر آن پوسته چرمی و نازک به رنگ قرمز سوخته است. ابعاد میوه حداکثر تا ۴ سانتیمتر بوده ولی معمولا ۱-۳ سانتیمتر است. دانه به صورت هسته ای کشیده با ابعاد ۸-۱۱ میلیمتر طول و ۵-۷٫۵ میلیمتر عرض می باشد که دارای نوک نسبتا باریک و تیزی است.

میوه ها پس از رسیدن، مدتها روی درخت باقی می مانند. برای جمع آوری میوه ها معمولا یک زیرانداز در سایه گستر درختان پهن کرده و با ضربات چوبهای بلند، شاخه های حامل میوه را به شدت تکان می دهند. در این حالت بذرهای رسیده به روی زیرانداز فرو می افتند. پس از جمع آوری، میوه ها را مرطوب کرده و در محیطی گرم یا در برابر نور خورشید می گسترانند تا قسمت آردی میوه فاسد شود تا بتوان بذر را به سادگی از آنها خارج کرد. بذر به نگهداری خاصی احتیاج دارد و در شرایط خشک با دمای محیط حفظ می شود.

نحوه پرورش و نگهداری گل نسترن

شرایط پرورش درخت سنجد :

نور مناسب درخت سنجد :

این گیاهان به مکانی با نور کامل آفتاب یعنی حداقل ۶-۸ ساعت نور مستقیم آفتاب نیاز دارند. سایه بودن محیط و کمبود نور یکی از دلایل عدم گلدهی این گیاهان است. اگر سایه بیش از اندازه باشد علاوه بر عدم گلدهی و میوه دهی، گیاه رشد خوبی نخواهد داشت و ساقه ها بلند و باریک و فاصله برگ ها بر روی ساقه افزایش می یابد. درختان سنجد گیاهانی مقاوم هستند، بنابراین حتی اگر در مکانی زندگی می کنید که در تابستان شدت نور زیاد است لزومی ندارد که آن ها را در مکانی بکارید که عصر هنگام از سایه برخوردار باشد.

آبیاری درخت سنجد :

بعد از کاشت درخت سنجد نوبت به مرحله آبیاری آن می رسد این درخت نیاز به آب کمی دارد زیرا از درختان مقاوم است زمان مناسب برای آبیاری این درختان تیر و مرداد است که در فصل رشد آن هر ۱۵ روز باید آبیاری صورت بگیرد و بعد از رشد هر ۴۰ روز یک بار برای آبیاری زمان مناسبی است.

دما و رطوبت موردنیاز درخت سنجد :

درختان سنجد توانایی تحمل برودتهای زمستانه تا ۳۵- درجه سانتیگراد و گرمای داغ تابستان تا ۴۵ درجه سانتیگراد را دارند. یکی از بهترین درختانی که می توان پیشنهاد داد تا در مناطق بادخیز کشت گردد، سنجد می باشد. تنها محدودیت کشت درختان سنجد در کشور، وجود شرایط رطوبتی هوای بیش از ۶۵% می باشد که توصیه می شود در این شرایط اقدام به کشت نگردد، چون که گل های سنجد غالبا ریزش خواهند کرد و به میوه تبدیل نمی شوند.

خاک مناسب درخت سنجد :

خاک مناسب برای کاشت این درخت باید دارای بافتی متوسط باشد و در مناطق کوهپایه ای نیز دارای رشد موفقی است که از گیاهان اقتصادی در اینگونه مناطق به شمار می رود کو مورد نیاز برای تقویت خاک این درخت کود دامی است نهال این درخت باید در اسفند در عمق ۱۰-۳۰ سانتی متر کاشته شود و فاصله کشت نیز باید ۴-۵ متر باشد.

تکثیر و کاشت درخت سنجد :

روش های تکثیر این گیاه پرکاربرد، بذر، قلمه زدن و خوابانیدن است که می توان بهترین روش تکثیرش را ازدیاد به روش قلمه زدن دانست. هرچند توجه به این نکته حائز اهمیت است که ریشه زایی قلمه ها راحت نبوده و به نوع قلمه و شرایط دیگر بستگی دارد.

مراحل کاشت درخت سنجد از طریق بذر

۱- برای کاشت هسته سنجد باید صبر کنید تا میوه های سنجد روی درختان به طور کاملا طبیعی رسیده و تغییر رنگ دهند. (میوه سنجد در بیشتر نقاط کشور ما در فصل پاییز می رسد)
۲- زمانی که میوه آغاز به تغییر رنگ کرد، آن را از شاخه بچینید و قسمت گوشتی میوه را از روی آن جدا کنید.
۳- مراقب باشید هنگام جدا کردن گوشت میوه، آسیبی به هسته نرسد. می توانید هسته را با آب ولرم بشویید تا همه بقایای گوشتی میوه که به آن چسبیده، کاملا پاک شوند.
۴- هسته سنجد را در مخلوطی از خاک پیت ماس یا خاک اره مرطوب بکارید و آن را آبیاری کنید.
۵- گلدان را برای مدت یک ماه در دمای معمولی اتاق در برابر نور غیر مستقیم خورشید قرار دهید و در تمام این مدت همواره بستر کاشت را مرطوب (و نه خیس و غرقاب) نگه دارید.
۶- بعد از گذشت یک ماه، گلدان را برای مدت سه ماه به مکانی با دمای ۱ تا ۵ درجه سانتیگراد انتقال دهید و همچنان رطوبت مورد بذر را تامین کنید.
۷- بعد از گذشت سه ماه، گلدان را به مکانی با دریافت نور مستقیم خورشید، آبیاری روزانه و دمای ۲۴ درجه سانتیگراد انتقال دهید. در حدود ۶ هفته طول می کشد تا اولین جوانه های سنجد را مشاهد کنید.

مراحل کاشت نهال سنجد

۱- گودالی را در باغچه یا فضای باغ آماده کنید. برای اندازه این گودال، نمی توان عدد دقیقی گفت، ولی به طور کلی اندازه گودال را حدود دو تا سه برابر عرض و طول ریشه در نظر بگیرید و آن را حفر کنید.
۲- هرچه گودالی که حفر می کنید، بزرگ تر باشد، به شما این امکان را می دهد که به راحتی نهال را درون آن قرار دهید و همچنین شروع رشد ریشه راحت تر می شود. اما یادتان باشد گودال را بیش از حد عمیق یا کم عمق حفر نکنید. عمق ۱۰ تا ۳۰ سانتیمتری برای کاشت نهال سنجد مناسب به نظر می رسد.
۳- ریشه نهال را به آرامی در گودالی که آماده کرده اید، به صورت عمودی و بدون فشار آوردن به ریشه ها قرار دهید و داخل گودال را با همان خاکی که خارج کرده اید همراه با مقداری کود دامی پوسیده ترکیب و پر کنید.
۴- بلافاصله بعد از کاشت درخت سنجد، نهال را آبیاری و این کار را مجددا چند ساعت بعد نیز تکرار کنید تا نهال به خوبی در خاک استقرار پیدا کند.
۵- بهترین زمان کاشت نهال سنجد اواخر فصل زمستان (نیمه اول اسفند) است.

آفات و بیماری های سنجد

آفات چندان زیادی این گیاه را تهدید نمی کنند. گاهی شپشک ها و یا لاروهای حشرات موجب مزاحمت می شوند. از بیماری های این گیاه می توان به لکه برگی، قانقاریا، پژمردگی ورتیسلیوم و سوختگی بلایت نیز اشاره کرد که معمولا به دلیل شرایط نامساعد محیطی شیوع می یابند.

سنجد جزو معدود درختانی است که آفت و بیماری خاصی نمی تواند در باغات ایجاد خسارت و محدودیت نماید و می توان از بابت هزینه خرید سم و انجام عملیات سمپاشی آسوده خاطر بود.ضمنا به خاطر عدم مصرف سموم شیمیایی، می توان محصول سالم و ارکانیگ به جامعه ارائه نمود.

نحوه پرورش و نگهداری زمرد