مالیات چیست؟
مالیات هزینه ای است که دولت ها جهت تامین هزینههای عمومی و منافع اقتصادی از ثروت و درآمد مالیات دهنده دریافت می کنند. تمامی اشخاص حقیقی و حقوقی مشمول مالیات، می بایست مالیات خود را به سازمان امور مالیاتی بپردازند. محاسبه مالیات به دو روش علی الراس و خود اظهاری صورت می گیرد. در روش علی الراس، اداره مالیات کارشناسانی جهت تعیین میزان مالیات مشخص می کنند و از این طریق مالیات اشخاص حقیقی و حقوقی مشخص می گردد. این در حالی است که در روش خود اظهاری اشخاص حقیقی و حقوقی میزان سود و زیان خود را در یک سال مالیاتی اعلام می کنند. تمامی افراد مقیم کشور از ثروت و درامد خود با توجه به قدرت و توانایی خود میبایست به عنوان مالیات به دولت پرداخت کند. مالیات ها به دوسته مستقیم و غیر مستقیم تقسیم می شود. در مالیات های مستقیم بر روی درآمد و دارایی اعمال می شود و مالیات غیر مستقیم بر روی کالاهای وارداتی جهت محدود سازی واردات و مصارف اعمال می شود.
سال مالیاتی
سالِ مالیاتی عبارت از یکسال شمسی است که از اول فروردین شروع می شود و در پایان اسفند آن سال خاتمه می یابد. ولی در رابطه با اشخاص حقوقی که سال مالی آنها به موجب اساسنامه شان با سال مالیاتی تطبیق نمی کند، ملاک تعیین میزان مالیات، سالِ مالی آن شرکت است.
اظهارنامه مالیاتی
اظهارنامه مالیات سند و فرم ثبت شده گزارش درآمد، هزینه ها و سایر اطلاعات مربوط به مالیات است که هر سال به صورت آنلاین برای محاسبه میزان مالیات به وزارت دارایی ارسال می شود. اظهارنامه مالیاتی ترجمه عبارت انگلیسی Tax Returns است و در بیشتر کشورها افراد یا مشاغل با دستمزد، سود سرمایه، بهره، سود سهام یا سودهای دیگر قابل گزارش، موظف به پرداخت سالانه مبلغی به سازمان دارایی هستند. مشاهده اظهارنامه عملکرد به مالیات دهندگان اجازه می دهد بدهی مالیاتی خود را محاسبه کنند، برنامه پرداخت مالیات را برنامه ریزی کنند یا درخواست باز پرداخت برای پرداخت بیش از حد مالیات داشته باشند.
با آموزش تنظیم اظهارنامه مالیات و رعایت نکات زیر می توانید مالیات خود را از اولین قدم در کار خود مدیریت کنید:
- سعی کنید از اولین روز آغاز کار خود یک ساختار قانونی صحیح برای پرداخت مالیات انتخاب کنید.
- اطمینان حاصل کنید ثبت نام ارسال اظهارنامه عملکرد خود را در زمان مناسب انجام داده اید، چرا که ارسال دیر هنگام برگه و مدارک مالیاتی می تواند منجر به پرداخت جریمه و به بار آمدن هزینه شود.
- مدارک و مستندات مربوط به مالیات را برای اقدامات امور مالیاتی آماده کنید، به این ترتیب می توانید اقدامات صحیحی انجام دهید و نظارت مناسبی بر روند انجام آن داشته باشید.
- قبل از فرا رسیدن زمان ارسال اظهارنامه مالیاتی عاقلانه ترین کار این است که مالیات ها را تخمین بزنید و کمی بیشتر از حاشیه سود صرفه جویی کنید.
- به دنبال مشاوری متخصص قبل از فرا رسیدن مهلت ارسال اظهارنامه مالی باشید. یک مشاور می تواند به شما در پس انداز مالیات کمک کند.
انواع اظهارنامه مالیاتی
برابر با قانون مالیات بر ارزش افزوده و مالیات های مستقیم، از سال 91 فرم اظهارنامه مالیات از طریق اینترنت و به صورت الکترونیکی قابل ارسال است. در زمان مراجعه به سایت اظهارنامه الکترونیک، هر شخص حقوقی و حقیقی به تناسب موقعیت فردی و شغلی خود باید یکی از انواع فرم اظهارنامه مالیات مخصوص به خود را پر کند. در ایران تقسیم بندی مالیات به دو دسته مالیات مستقیم و مالیات غیر مستقیم تقسیم می شود.
-
مالیات مستقیم
پرداخت کننده و مودی مالیاتی یک نفر است و مشخصات پرداخت کننده معلوم است. مالیات مستقیم خود به دو دسته مالیات بر دارایی و مالیات بر درآمد تقسیم می شود.
الف: مالیات بر دارایی: ثروت مودی یا پرداخت کننده مالیات مبنای مالیات بر دارایی است و به دو دسته زیر تقسیم می شود:
- مالیات بر ارث
- مالیات حق تمبر
ب: مالیات بر درآمد: مبنای این نوع از مالیات، درآمد شرکت و افراد است. مالیات بر درآمد ممکن است به صورت مجموع درآمدهای شخص دریافت شود و یا هر کدام از درآمدها به صورت جداگانه دریافت شود. مالیات بر درآمد به گروه های زیر تقسیم می شود:
- مالیات بر درآمد کشاورزی
- مالیات بر درآمد حقوق
- مالیات بر درآمد املاک
- مالیات بر درآمد مشاغل
- مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی
- مالیات بر درآمدهای اتفاقی
نکته مهم: مالیات حق تمبر به صورت مستقیم از خود مودی به حساب دولت واریز نمی شود.
-
مالیات غیر مستقیم
پرداخت این دسته از مالیات به صورت غیر محسوس و غیر مستقیم به سازمان امور مالیاتی است. این دسته از مالیات بر روی قیمت کالا و خدمات اضافه می شود. از جمله مواردی که می توان در مالیات غیر مستقیم به آن اشاره کرد شامل:
- مالیات بر مصرف
- مالیات بر ارزش افزوده
- حقوق و عوارض گمرکی
برخی از انواع اظهارنامه مالیاتی به شرح زیر می باشد:
- اظهارنامه عملکرد اشخاص حقیقی
- اظهارنامه مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی
- اظهارنامه مالیات خودرو
- اظهارنامه متوفی
- اظهارنامه عملکرد املاک
- اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده
- اظهارنامه مالیاتی اصلاحی
- اظهارنامه مالیاتی برآوردی
مراحل تهیه و ارسال اظهارنامه مالیاتی
اولین قدم ثبت نام در سایت (http://e۳.tax.gov.ir/Entrance) و شناخته شدن به عنوان مودی مالیاتیست. پس از تایید اطلاعات ارائه شده و تشکیل پرونده در اداره امور مالیاتی مربوطه و اخذ کد اقتصادی، شما به عنوان مودی مالیاتی شناخته می شوید. دقت داشته باشید که تنها پس از طی این مراحل است که سازمان امور مالیاتی به مودی نام کاربری و رمز عبور اختصاص می دهد. انجام عملیات تکالیف مالیاتی بدون داشتن نام کاربری و رمز عبور ممکن نیست. با داشتن رمز عبور و نام کاربری مجددا به سایت (http://e۳.tax.gov.ir/Entrance) مراجعه کرده و نرم افزار اظهارنامه مالیاتی را دریافت و نصب نمائید. پس از مطالعه کامل راهنمای تکمیل اظهارنامه، نام کاربری و رمز عبور و کد رهگیری پیش ثبت نام را برای عملیاتی شدن اظهارنامه مالیاتی، وارد کنید. در ادامه روند کامل کردن اظهارنامه مالیاتی، به این نکات توجه کنید:
- پاسخ به سوالات صفحه ۳ اظهارنامه و درج اطلاعات مورد درخواست
- اطلاعات حسابداری را در اظهارنامه مالیاتی وارد کنید
- درج و تکمیل صفحه ۱۲ اظهارنامه مالیاتی (ترازنامه)
- درج و تکمیل صفحه ۱۳ اظهارنامه مالیاتی (سود و زیان)
- رفع مغایرت اختلاف ترازنامه در صورت وجود
- تکمیل صفحه ۲۶ اظهارنامه اشخاص حقوقی و درج اقلام معاف و تعیین مالیات ابرازی برای اشخاص حقوقی
- تکمیل صفحه ۲۷ اظهارنامه اشخاص حقوقی و بستن اظهارنامه
- بررسی اظهارنامه و تطبیق مبلغ درآمد مندرج با اظهارنامه ارزش افزوده و گزارش فصلی جهت ارسال به اداره امور مالیاتی
اگر راهنمای تکمیل اظهارنامه را با دقت مطالعه کرده باشید و با توجه به نکات فوق قادر به تکمیل و ارسال اظهارنامه مالیاتی صحیح خواهید بود. با این وجود شاید تذکر این نکات خالی از لطف نباشد:
- توجه داشته باشید که ثبت نام اولیه و دریافت نام کاربری، رمز عبور و کد رهگیری شرط اصلی تسلیم الکترونیکی اظهارنامه است. دریافت کد خطای ۵۰۴ در زمان ارسال اظهارنامه هم به معنی ایراد احتمالی در تکمیل ثبت نام است.
- پر کردن تمام قسمت های قرمز رنگ و ستاره دار الزامیست.
- حساب بانکی مرتبط با شغل مؤدی، موجب اعتبار اظهارنامه است.چنانچه حساب بانکی مربوطه معرفی نشود، چه بسا پس از ارتباط با سامانه بانکی و اخذ حساب بانکی مرتبط با شغل مؤدی، اظهارنامه تنظیمی و برآوردی اداره امور مالیاتی ملاک تعیین درآمد و مالیات قرار گیرد.
- در صورت عدم تراز مالی در پایان دوره و عدم درج مبالغ مربوطه، امکان ارسال اطلاعات به سازمان امور مالیاتی وجود ندارد.
- در صفحه آخر، مشخصات مربوط به تنظیم کننده اظهارنامه که دارای حق امضا می باشد (مؤدی یا نماینده قانونی)، مدیر امور مالی و حسابرسی و در صورت حسابرسی دفاتر توسط موسسات حسابرسی اطلاعات مربوطه درج می شود.
- حتما ارسال نهایی اظهارنامه را به بعد از بررسی دوباره و اطمینان از صحت اطلاعات موکول کنید. توجه داشته باشید که پس از ارسال نهایی اظهارنامه، قادر به ویرایش اطلاعات خود نخواهید بود.
در نهایت پس از تکمیل کردن اظهارنامه مالیاتی با در نظر داشتن موارد فوق، اظهارنامه مالیاتی را ارسال کرده و کد رهگیری را اخذ نمائید. فراموش نکنید حتما پس از ارسال اظهارنامه مالیاتی از تک تک صفحات پرینت گرفته و در حقیقت یک نسخه چاپی از اظهارنامه تهیه کنید.
چه کسانی موظف به تنظیم اظهارنامه مالیاتی هستند؟
در ماده یک قانون مالیات های مستقیم اشخاص حقیقی و حقوقی ای که موظف به پرداخت مالیات هستند، نام برده شده اند که ذکر این موارد از حوصله این متن خارج است. در این رابطه باید بیان داشت که با توجه به قصد نظام مالیاتی کشور ما مبنی بر استفاده از روش خوداظهاری در تعیین میزان مالیات، تمامی اشخاص حقیقی و حقوقی نامبرده در ماده یک قانون مالیات های مستقیم، موظف به تنظیم و تسلیم اظهارنامه مالیاتی هستند.
چه اشخاصی ملزم به تسلیم اظهارنامه الکترونیکی مالیاتی نیستند؟
- شهرداری
- همه سازمان هایی که بودجه آن ها از طرف دولت مشخص می شود.
- موسسات و وزارتخانه های دولتی.
- شرکت های تعاونی دانش آموزی، کارمندی، کشاورزی، کارگری، صیادی و عشایری.
مهلت تسلیم اظهارنامه مالیاتی چه وقت است؟
مهلت تسلیم اظهارنامه الکترونیکی مالیاتی، حداکثر تا ۳۱ تیر ماه هر سال است. اما اگر در اساس نامه شرکت یا موسسه ای، سال مالیاتی با سال مالیاتی رسمی تطبیق ندارد، ملاک تعیین میزان مالیات، سال مالی آن شرکت خواهد بود.
اگر مودیان مالیاتی از تسلیم اظهارنامه مالیاتی یک سال مالیاتی خودداری کنند چه می شود؟
اگر از تسلیم اظهارنامه الکترونیکی مالیاتی به هر دلیلی خودداری شود، ضمن از دست دادن کلیه معافیت ها و بخشودگی های مالیاتی مصرح در قانون مالیاتی کشور، محاسبه مالیات اشخاص حقوقی، به صورت علی الراس خواهد بود. اما اگر شما شیوه خود اظهاری را در پیش بگیرید، ممیزان اداره دارایی، نسبت به تعیین میزان مالیات اقدام می کنند. خود اظهاری به جای علی الرس، بهترین روش است و روش متداول در کشورهای پیشرفته مثل سوئد و آلمان است. خود اظهاری الکترونیکی یعنی این که اشخاص حقیقی و حقوقی مشمول مالیات، اعلام می کنند که در سال مالیاتی مزبور، چه میزان سود و زیان کرده و میزان مالیاتی که باید پرداخت کنند و تا کنون پرداخت کرده اند چقدر است. شاید شما پیمانکار فلان دستگاه دولتی باشید و به ازای پرداخت مبلغ ریالی صورت وضعیت های تایید شده، کسورات قانونی از شما کسر شده شامل بیمه و مالیات. بنابراین در طول سال، بخشی از دریافتی های شما از کارفرمایان، مشمول مالیات شده و این مالیات به حساب دارایی استان، پرداخت شده است. لذا این مبالغ، باید در اظهارنامه مالیاتی شما قید شود و اسناد مثتبه نیز ضمیمه شود تا پس از بررسی ممیزان مالیاتی، مالیات های پرداخت شده کارفرما از حساب شما کسر شود. اگر مالیات شما به صورت علی الراس محاسبه شود، ممیزان مالیاتی،میزان مالیات شما را محاسبه و به تایید سر ممیز و سرممیز کل رسانده و به شما ابلاغ می شود. بنابراین، ملاک، نظر کارشناسان سازمان مالیاتی است که بر اساس گروه فعالیت کسب و کار شما از طلافروشی تا جوراب فروشی، متفاوت خواهد بود. اعتراض به نظر ممیزان در این روش سخت تر از روش خود اظهاری است که مبتی بر مستندات و مدارک شفاف است.
روش محاسبه علی الرأس مالیات چیست ؟
درگذشته، روشی قدیمی و سنتی برای محاسبه مالیات افراد در نظر گرفته می شد. این روش که هنوز هم رواج داد، به نام روش «علی الرأس» شناخته می شود و میزان مالیات مؤدی را به نظر مأمور ممیز مالیات منوط می کند. مأمور اداره مالیات به بازدید از محل کسب صاحبان مشاغل پرداخته و بر اساس محاسبات نسبی ای که در ذهن خود انجام می دهد و به صورت علی الرأس میزان مالیات را برای صاحبان مشاغل تعیین می کند.
بشر، پس از گذشت سال ها از راه اندازی سیستم مالیات، به این نتیجه رسید که روش محاسبه علی الرأس مالیات کاربردی نبوده و علاوه بر این که دقت لازم را دارا نیست، وقت زیاد و هزینه فراوانی را بر دوش ادارات مالیاتی می گذارد. علاوه بر این، این روش عدالت مالیاتی را خدشه دار می کند روش محاسبه علی الرأس دقیق نبوده و میزان آن معمولاً بیش از میزانی است که مؤدی در روش خود اظهاری به آن می رسد.
روش خود اظهاری مالیاتی چیست ؟
سیستم های اقتصادی قدرتمند دنیا، پس از مطالعات فراوان، شیوه خود اظهاری مالیاتی را جایگزین شیوه علی الرأس کردند. در خود اظهاری مالیاتی، افراد به صورت داوطلبانه و البته شفاف، گردش اقتصادی یک ساله خود را از طریق روش های مشخص اقرار کرده و میزان مالیات پرداختی خود (با توجه به قوانین مالیاتی) را اعلام می کنند. در این شیوه، افراد باید با پر کردن فرم هایی مشخص، عملکرد مالی یک سال خود را به اداره مالیات گزارش کنند و بر اساس قوانین مالیاتی، میزانی مشخص از درآمد اقراری خود را به اداره مالیات یا همان دولت پرداخت کنند.
در حال حاضر قریب به یقین کشورهای توسعه یافته از شیوه خود اظهاری برای محاسبه میزان مالیات افراد استفاده می کنند. قوانین شفاف مالی و همچنین نظارت های شدید بر سیستم های مالی و بانکی باعث شده است تا در این کشورها، اظهارنامه های مالیاتی در اکثر موارد درست و بدون پنهان کاری باشند. خود اظهاری ها نیز در بیش از 90 درصد موارد بدون بررسی مجدد پذیرفته می شوند و تنها درصد اندکی و به صورت اتفاقی مورد بازبینی قرار می گیرند. البته این در کشورهای توسعه یافته اتفاق می افتد، نه همه جای دنیا!
مالیات و انواع آن در ایران چیست؟
