خاکشیر یک علف هرز یکساله یا دوساله از تیره شب بویان محسوب می شود و اغلب در خاک چمنزارهای قهوه ای تیره و چمنزارها رشد می کند (برای رشد در محیط های خشک سازگار است). این گیاه در نواحی اروپا، هندوستان، پاکستان و چین پراکندگی دارد. در ایران بیشتر در مناطق شمالی مخصوصاً در رشته جبال البرز یافت می شود. ایران، هندوستان و پاکستان از صادرکنندگان اصلی خاکشیر در جهان هستند.
مشخصات ظاهری خاکشیر
ساقه آن قائم، منشعب و با ارتفاع 90 سانتی متر است. این گیاه دارای برگ هایی با بریدگی های نامنظم و گل های کوچک و به رنگ زرد است. دانه های خاکشیر به رنگ زرد مایل به قهوه ای می باشد. قسمت مورد استفاده این گیاه دانه ی آن است ولی گاهی از برگ و ساقه گلدار آن نیز استفاده می شود. برگ و یا ساقه کامل گلدار این گیاه را از خرداد تا شهریور ماه می چینند و دانه های آن را در مرداد و شهریور ماه محصول برداری می نمایند.
محل رویش خاکشیر
این گیاه به صورت خودرو در کنار جاده ها و اماکن غیرزراعی و نسبتاً مرطوب دیده می شود اما رویشگاه آن در ایران غالباً نواحی شمالی کشور، رشته کوه های البرز، استان خراسان جنوبی (شهرستان بشرویه)، استان بوشهر، منطقه بلوچستان در استان سیستان و بلوچستان، منطقه آذربایجان، استان لرستان و استان کرمانشاه می باشد.این محصول در ایران یا به صورت مستقل یا به صورت مخلوط (همراه با یک محصول دیگر) در زمین کشت می شود.
کاشت خاکشیر
تکثیر خاکشیر از طریق کاشتن دانه گیاه در پائیز یا در بهار صورت می گیرد. برای اینکار دانه های رسیده را در زمین سبک و نسبتاً مرطوب می پاشند. سپس فاصله آنها را به مقدار کافی در نظر می گیرند و یا آن که این کار را در امتداد طولی با فواصل معینی انجام می دهند و سپس فاصله هر گیاه را از دیگری با خارج کردن پایه های اضافی مرتب می نمایند رعایت مراقبتهای لازم از قبیل کندن علفهای هرز کود دادن زمین و غیره طبق معمول باید انجام گیرد.
زمان برداشت خاکشیر
امکان برداشت خاکشیر هم به صورت دستی و هم به صورت مکانیزه با کمباین وجود دارد..لازم به ذکر است که قبل از خشک شدن کامل غلاف ها باید برداشت انجام شود.عملکرد محصول خاکشیر بین 500 الی 700 کیلو در هکتار می باشد.پس از برداشت محصول بایستی دانه های خاکشیر را برای خشک کردن به طور طبیعی در سایه و یا در محیطی که هوا به خوبی جریان داشته باشد قرار دهید. توجه داشته باشید که دمای مورد نیاز برای پرورش و کاشت گیاه خاکشیر حرارت ۴۰ تا ۵۰ درجه سانتی گراد می باشد.
سبز کردن خاکشیر
برای سبز کردن خاکشیر باید نکاتی را در ارتباط با آن بدانید. دانه خاکشیر از بذرهای لعابی است. یعنی وقتی خیس می خورد مانند چسب به هر سطحی که می خواهید می چسبد و دیگر کنده نمی شود برای همین اگر دلتان یک کار عجیب و غریب برای سبزه عید می خواهد می توانید روی این دانه حساب کنید. خوبی خاکشیر این است که ۵ تا ۶ روز بیشتر برای سبز شدن وقت نمی خواهد پس می توانید ماجرای سبزه عیدتان را به هفته آخر اسفند بکشانید. فقط نکته اینجاست که بذر خاکشیر باید تازه باشد تا سبزه تان یکدست شود.
نحوه کاشت و سبز کردن دانه های خاکشیر برای سبزه
تهیه سبزه عید با خاکشیر به راحتی انجام می گیرد و می توانید آن را به شکل های مختلف تهیه نمایید و با این سبزه های زیبا و متنوع زینت بخش سفره هفت سین خود باشید. انواع مختلفی از سبزه ها را می توان با خاکشیر تهیه کرد و این مورد بیشتر بستگی به سلیقه شخصی شما در انتخاب مدل سبزه دارد.
سبزه کردن گیاه خاکشیر روی کوزه سفالی
قدیم ها بیشتر از این روش برای سبزه عید استفاده می کردند. در این روش ابتدا بذر خاکشیر را به مدت یک شب خیس نمایید. کوزه سفالی مناسبی تهیه نمایید و روی آن را با پارچه نازک یا جوراب زنانه نازک بپوشانید. جوراب را خیس نموده و بذرهای خاکشیر را که خوب لعاب داده شده اند با دست خیس روی کوزه سفالی بکشید. توجه کنید که تمام سطح کوزه به صورت یکدست با خاکشیر پوشانده شود. سپس کوزه را پر از آب نمایید. البته توجه داشته باشید که تا زمان سبز کردن خاکشیر باید مرتب آن را با اسپری آب دهید.
استفاده از کلاه برای سبز کردن گیاه خاکشیر
استفاده از اشکال فانتزی برای این نوع سبزه بسیار جالب می شود. برای سبز کردن خاکشیر روی کلاه ابتدا خاکشیر را در آب خیسانده تا لعاب دهد. در این فاصله چند ساعته بهتر است سطح کار را آماده نمایید. در اینجا از کلاه استفاده شده است اما شما به دلخواه می توانید از سایر وسایل به عنوان ماکت برای سبزه عید با خاکشیر استفاده کنید و سبزه متفاوت و زیبایی داشته باشید. ابتدا روی سطح مورد نظر را با لایه نازکی از پنبه بپوشانید، سپس پارچه نازکی را روی پنبه ها قرار دهید و بعد از خیس نمودن آن بذرهای آماده شده را به صورت یکدست روی پارچه بکشید و برای نتیجه گیری بهتر، نایلونی را که چند حفره روی آن ایجاد نموده اید، روی کار بکشید. فقط توجه داشته باشید که نایلون با خاکشیرها برخورد نکند. این سبزه را نیز با اسپری و آب پاش آبیاری نمایید. بعد از گذشت دو یا سه روز که بذرهای خاکشیر سبز شد نایلون را برداشته و هر روز سبزه خود را آبیاری نمایید.
نحوه کاشت و پرورش پونه کوهی
