نکاح موقت شفاهی و آثار آن

مفهوم نکاح موقت یا صیغه به لحاظ عرفی برای اکثر افراد شناخته شده است و به این معناست که زن و مردی صرفا برای مدت زمان مشخصی به عقد نکاح یکدیگر در می آیند . بنابراین ، عقد موقت یا صیغه در مقابل عقد دائمی است که فرض می شود به صورت همیشگی است و مدت زمانی برای آن تعیین نمی شود . البته عقد موقت و دائم، تفاوت های مهمی با یکدیگر دارند که یکی از این تفاوت ها ، در خصوص امکان و اعتبار عقد نکاح شفاهی ، ثبت و یا عدم ثبت نکاح است . به طور کلی ، عقد دائم، نیازمند ثبت در مراجع رسمی یعنی دفاتر ازدواج و طلاق می باشد ولی مسئله مهمی که در مورد عقد موقت یا صیغه وجود دارد آن است که این نوع عقد ، لااقل در بسیاری از موارد به صورت شفاهی و بدون اینکه در دفتر ازدواج و طلاق به ثبت برسد ، میان زن و مرد جاری می شود و حتی ممکن است شخصی غیر از خود زن و مرد نیز شاهد جاری شدن صیغه یا نکاح موقت نباشد . به همین دلیل ، این سوال مطرح می شود که حکم نکاح موقت شفاهی چیست ؟ به عبارت دیگر ، آیا عقد موقت یا صیغه به صورت شفاهی هم اعتبار دارد یا خیر ؟ برای پاسخ دادن به سوالات فوق ، ابتدا به معتبر بودن صیغه شفاهی پرداخته و به این سوال پاسخ می دهیم که آیا نکاح موقت شفاهی اعتبار دارد ؟ در ادامه به بررسی شرایط صحت نکاح موقت شفاهی می پردازیم و در ادامه آثار عقد موقت شفاهی یا غیر کتبی را مورد بررسی قرار خواهیم داد .

نکاح موقت شفاهی

بر اساس قانون ، جز در موارد استثنایی همچون باردار شدن زن در عقد موقت و یا شرط ضمن عقد ، ثبت صیغه موقت الزامی نیست و به همین دلیل ، نکاح موقت شفاهی یا صیغه لفظی میان زن و شوهر کاملا صحیح و معتبر است ؛ حتی اگر خود زن و مرد صیغه عقد را خوانده باشند و شاهدی هم وجود نداشته باشد . البته به این شرط که مدت صیغه و مهریه زن مشخص و معلوم باشد. مفهوم نکاح موقت یا صیغه به لحاظ عرفی برای اکثر افراد شناخته شده است و به این معناست که زن و مردی صرفا برای مدت زمان مشخصی به عقد نکاح یکدیگر در می آیند . بنابراین ، عقد موقت یا صیغه در مقابل عقد دائمی است که فرض می شود به صورت همیشگی است و مدت زمانی برای آن تعیین نمی شود . البته عقد موقت و دائم، تفاوت های مهمی با یکدیگر دارند که یکی از این تفاوت ها ، در خصوص امکان و اعتبار عقد نکاح شفاهی ، ثبت و یا عدم ثبت نکاح است .

به طور کلی ، عقد دائم، نیازمند ثبت در مراجع رسمی یعنی دفاتر ازدواج و طلاق می باشد ولی مسئله مهمی که در مورد عقد موقت یا صیغه وجود دارد آن است که این نوع عقد ، لااقل در بسیاری از موارد به صورت شفاهی و بدون اینکه در دفتر ازدواج و طلاق به ثبت برسد ، میان زن و مرد جاری می شود و حتی ممکن است شخصی غیر از خود زن و مرد نیز شاهد جاری شدن صیغه یا نکاح موقت نباشد. به همین دلیل ، این سوال مطرح می شود که حکم نکاح موقت شفاهی چیست ؟ به عبارت دیگر ، آیا عقد موقت یا صیغه به صورت شفاهی هم اعتبار دارد یا خیر ؟ برای پاسخ دادن به سوالات فوق ، ابتدا به معتبر بودن صیغه شفاهی پرداخته و به این سوال پاسخ می دهیم که آیا نکاح موقت شفاهی اعتبار دارد ؟ در ادامه به بررسی شرایط صحت نکاح موقت شفاهی می پردازیم و در ادامه آثار عقد موقت شفاهی یا غیر کتبی را مورد بررسی قرار خواهیم داد .

آیا نکاح موقت شفاهی اعتبار دارد؟

عقد نکاح موقت یا صیغه نوعی ازدواج است که در فقه شیعه مورد پذیرش قرار گرفته است و به همین استناد ، قانون مدنی نیز برخی احکام مربوط به عقد موقت را ذکر کرده است . به طور کلی ، عقد موقت یا صیغه نکاح موقت، نوعی عقد است که بر خلاف عقد دائم ، برای مدت زمان مشخص و معین منعقد شده و پس از اینکه مدت آن به اتمام برسد ، رابطه زوجیت نیز خاتمه خواهد یافت ؛ حتی صیغه 99 ساله نیز چون برای مدت مشخصی است ، نوعی عقد موقت محسوب می شود. در ارتباط با این نوع عقد نکاح ، گاهی این سوال مطرح می شود که آیا نکاح موقت شفاهی یا صیغه لفظی اعتبار دارد یا خیر ؟ برای پاسخ به این سوال ابتدا باید بگوییم منظور از عقد موقت لفظی یا صیغه شفاهی چیست . منظور از صیغه شفاهی این است که زن و مرد ، بدون اینکه در مراجع رسمی مربوط به ازدواج ( یعنی دفاتر ازدواج و طلاق ) اقدام به منعقد نمودن عقد ازدواج موقت کنند ، خودشان اقدام به خواندن صیغه عقد موقت به صورت شفاهی و غیر کتبی می کنند. حتی گاها بدون اینکه شاهدی بر جاری شدن عقد موقت وجود داشته باشد ، صیغه شفاهی یا لفظی منعقد می شود . بر اساس قواعد فقهی و همچنین با استناد به قوانین ، باید گفت که صیغه موقت یا عقد نکاح شفاهی کاملا صحیح و معتبر می باشد و به دلیل شفاهی بودن صیغه و اینکه صیغه موقت جایی به ثبت نرسیده است ، نمی توان آن را غیر معتبر دانست . معتبر بودن و صحت عقد نکاح موقت یا صیغه شفاهی اصولا به این دلیل است که از زاویه دید فقهی ، صیغه موقت در شرایط اضطراری ( نیاز به ازدواج ) صورت می گیرد و به همین دلیل ، بسیاری از تشریفات مربوط به نکاح دائم ، در عقد موقت ضروری نیست ؛ به عنوان مثال ثبت ازدواج موقت یا صیغه مگر در صورت وجود شرایط خاص الزامی نیست و حتی لزومی هم ندارد که شاهدانی وجود داشته باشند تا عقد موقت شفاهی زوجین را تایید نمایند تا آثار عقد موقت ایجاد شود ؛ مگر زمانی که در خصوص اثبات عقد موقت اختلافی ایجاد شود که در ادامه این موضوع را بررسی خواهیم کرد .

شرایط صحت نکاح موقت شفاهی

در قسمت قبل به این موضوع پرداختیم که نکاح موقت یا صیغه شفاهی کاملا معتبر است و زن و شوهر ، با خواندن لفظی صیغه موقت به یکدیگر محرم می شوند و نیازی به ثبت آن نیست . با این حال ، ممکن است این سوال نیز مطرح شود که شرایط صحت نکاح موقت لفظی یا شفاهی چیست ؟ به عبارت دیگر ، در صورت وجود چه شرایطی صیغه یا عقد موقت شفاهی معتبر و صحیح می باشد ؟ در پاسخ به این سوال باید گفت که شرایط صحت عقد موقت لفظی ، دو موردی است که در قانون برای شرایط صحت عقد موقت به طور کلی ، در نظر گرفته شده است که ناظر بر تعیین مدت در عقد موقت و همچنین تعیین مهریه زن در عقد موقت می باشد که در اینجا به صورت مختصر در خصوص این شرایط توضیح خواهیم داد. یکی از تفاوت های عقد دائم و عقد موقت این است که مدت زمان صیغه موقت حین عقد حتما و ضرورتا باید مشخص و معلوم باشد و هر یک از زوجین ، به دقت از تاریخ شروع و از تاریخ پایان آن مطلع باشند ؛ در غیر این صورت ، عقد موقت ؛ حال چه شفاهی و چه غیر شفاهی ( کتبی یا ثبت شده ) صحیح نبوده و رابطه زوجیتی به موجب آن شکل نمی گیرد . بنابراین یکی از شرایط مهم صحت عقد موقت شفاهی است که زوجین ، شفاها در خصوص مدت زمان صیغه به توافق برسند. یکی دیگر از تفاوت های عقد موقت و عقد دائم این است که مهریه زن در عقد موقت باید لزوما مشخص شده باشد و بر خلاف عقد دائم ، در عقد نکاح موقت ، زن باید بداند که مهریه او چقدر است . در غیر این صورت ، باز هم عقد موقت شفاهی به صورت صحیح منعقد نشده است و صیغه باطل خواهد بود . به همین دلیل ، شرط صحت و اعتبار نکاح شفاهی موقت آن است که زوجین هر چند به صورت شفاهی یا لفظی ، در مورد مهریه زن توافق کنند. ذکر این نکته نیز الزامی است که دختران باکره بر اساس فتوای اکثریت فقها ، برای عقد موقت یا صیغه شفاهی یا کتبی نیازمند اخذ اجازه یا رضایت ولی قهری خود یعنی پدر و جد پدری خودشان می باشند و لذا عقد موقت شفاهی صرفا در خصوص خانم هایی صحیح و معتبر است که قبلا ازدواج کرده باشند و یا اینکه پدر یا جد پدری آنها ، به عقد موقت یا صیغه آنها رضایت بدهد .

آثار نکاح موقت شفاهی

در قسمت های قبل به توضیح اعتبار و شرایط صحت عقد موقت شفاهی یا لفظی پرداختیم ، با این حال یکی از موارد مهم و مورد اختلاف در ارتباط با نکاح موقت شفاهی این است که این نوع عقد ، چه آثاری به دنبال دارد ؟ این سوال معمولا از جانب خانم هایی پرسیده می شود که با عقد موقت لفظی به زوجیت مردی در آمده اند و حال قصد دارند بدانند که آیا نکاح موقت شفاهی نیز مانند صیغه غیر شفاهی یا کتبی که ثبت شده ، آثار قانونی دارد ؟ به عبارت دیگر ، در صورتی که عقد موقت شفاهی بوده باشد ، زوجه از چه حقوق قانونی برخوردار خواهد بود ؟ یا اینکه آقایان سوال کنند که آیا نکاح موقت شفاهی آثار قانونی به دنبال داشته و چه الزاماتی از آن ناشی می شود ؟ به طور کلی ، مهم ترین اثر نکاح موقت شفاهی ، ایجاد رابطه زوجیت میان زن و شوهر است . ولی عقد موقت شفاهی و یا حتی کتبی ، به حکم قانون ، آثاری در خصوص رابطه توارث میان زوجین ایجاد نمی کند . چرا که در عقد موقت یا صیغه ، زن و شوهر از هم ارث نمی برند ؛ فلذا نکاح موقت چه لفظی و چه کتبی منعقد شده باشد ، تفاوت و اثری نخواهد داشت ، چرا که سبب ارث بردن یکی از دیگری نخواهد شد که این موضوع در مقاله ارث در عقد موقت توضیح داده شده است. همچنین ، در عقد موقت اصولا مرد تکلیفی بابت پرداخت نفقه زوجه ندارد ؛ مگر در صورتی که زن و شوهر حین عقد موقت با هم شرط کرده باشند و یا اینکه عقد بر مبنای پرداخت نفقه به زن منعقد شده باشد . در این صورت ، واضح است که اگر صیغه به صورت غیر شفاهی یعنی کتبی و یا ثبت شده منعقد شده باشد ، زن می تواند به شرط نفقه استناد کند و اگر مرد نفقه زن را نپرداخت ، با استناد به صیغه نامه کتبی ، نفقه خود را مطالبه کند. این موضوع در مورد مهریه زن و اجرت المثل زن در عقد موقت نیز وجود دارد و زن با استناد به صیغه نامه می تواند اقدام به مطالبه مهریه عقد موقت نماید . به همین خاطر ، بهتر آن است که برای بهره مندی از حقوق مالی ، عقد موقت یا صیغه به صورت کتبی و نه شفاهی منعقد شده باشد . هر چند که اثبات عقد موقت صرفا با استناد به برگه صیغه نامه انجام نمی شود و اقرار خود مرد مبنی بر انعقاد صیغه شفاهی و یا حتی وجود شاهدی که عقد موقت شفاهی را تایید کند ، می تواند این امکان را به زوجه بدهد که حقوق قانونی خود را مطالبه کند. پس به طور کلی ، باید گفت که صیغه شفاهی در همه موارد کاملا صحیح و معتبر است و آثار قانونی عقد موقت بر آن مترتب می شود ولی در صورتی که در خصوص وجود عقد موقت یا صیغه اختلافی به وجود بیاید ، از آن جهت که عقد موقت شفاهی صرفا بین طرفین بوده و شخص دیگری از آن مطلع نشده ، شخصی که می خواهد از مزایا و آثار عقد موقت شفاهی استفاده کند ، خودش باید وجود آن عقد شفاهی را ثابت کند. به عنوان نمونه زنی که قصد دارد مهریه یا نفقه عقد موقت را مطالبه کرده و یا تقاضای الزام مرد به بذل مدت را دارد ولی با عقد موقت شفاهی یا لفظی به زوجیت وی در آمده است ، برای مطالبه حقوق قانونی خود ابتدا باید صیغه شفاهی و وجود رابطه زوجیت را برای دادگاه اثبات نماید . این موضوع ، در خصوص عقد دائم ، با معرفی تعداد شهود عقد ازدواج و ثبت آن ، موضوعیت پیدا نمی کند . لازم به ذکر است که بر اساس قانون ، اصولا ثبت ازدواج موقت یا صیغه الزامی نیست و لذا صیغه شفاهی یا لفظی معتبر است ؛ اما در برخی از موارد ، طبق قانون شوهر مکلف است که صیغه را در دفاتر ازدواج و طلاق به ثبت رساند که این موارد عبارتند از حالتی که زن در عقد موقت باردار شده باشد و یا اینکه ضمن عقد موقت ازدواج شرط شده باشد که صیغه توسط مرد به ثبت برسد .

امیدوارم از محتوای مسائل حقوقی نهایت استفاده را برده باشید و برای کسانی که دچار مشکل حقوقی هستند، میتوانید ارسال نمایید. همچنین برای مشاهده ی مطالب پر محتوای دیگر میتوانید به بخش آموزش ساعدنیوز مراجعه نمایید. از همراهی شما بسیار سپاسگزارم .

در چه مواردی ثبت نکاح موقت الزامی است؟