مساله حضانت فرزند بعد از طلاق به طور کلی در قانون مدنی این چنین آمده است که حضانت فرزند دختر تا 7 سالگی با مادر است و پس از آن تا 9 سال بر عهده پدر است. زن و مرد در طلاق توافقی برای این بازه زمانی تصمیم می‌گیرند که حضانت کودک با کدام یک باشد. معمولا در این مورد بهترین فردی که می‌تواند به زوجین کمک کند وکیل طلاق است. وی با بررسی شرایط هر یک از والدین به آنها کمک می‌کند تا بتوانند درباره حضانت فرزند خود تصمیم مناسب بگیرند.
در طلاق قانون حضانت فرزند پسر به این صورت است که تا 7 سالگی فرزند باید با مادر زندگی کند و پس از آن تا سن 15 سالگی حضانت فرزند با پدر است. در این مورد نیز ممکن است حضانت فرزند با توافق زوجین به گونه دیگری مشخص شود. در بیشتر اوقات مادر حضانت فرزند را در ازای بخشیدن مهریه بر عهده می‌گیرد و با همسر خود توافق می‌کنند که تا رسیدن به سن قانونی کودک با مادر زندگی کند. در صورتی که پدر این موضوع را قبول نکند مادر می‌تواند با کمک وکیل حضانت فرزند را از مرد بگیرد.
قانون مدنی و قانون حمایت از خانواده در مورد مساله حضانت فرزند همواره ابتدا مصلحت فرزند را در نظر می‌گیرد و حضانت را به والدی واگذار می‌کند که صلاحیت و شایستگی نگهداری از کودک را داشته باشد. اما در مورد حضانت فرزند در طلاق توافقی موضوع کمی متفاوت است. در این مورد قانون دخالتی نمی‌کند و زوجین خود درباره این مساله تصمیم می‌گیرند و درباره حضانت فرزند خود توافقاتی را انجام می‌دهند.
تنها در صورتی یکی از زوجین می‌تواند نسبت به حضانت والد دیگری به دادگاه شکایت کند که متوجه شود کودک در شرایط بدی نگهداری می‌شود و والدی که حضانت فرزند را بر عهده دارد وظایف خود را به درستی انجام نمی‌دهد. بنابراین با ارائه دادخواستی مبنی بر اینکه والد مورد نظر صلاحیت نگهداری از فرزند را ندارد از قاضی می‌خواهد شخصا در این مورد تصمیم بگیرد. در صورتیکه ثابت شود والد صلاحیت نگهداری از فرزند را ندارد و در مراقبت و تربیت وی کوتاهی نموده است، قانون حضانت کودک را از وی سلب می‌کند و به والد دیگر واگذار می‌کند. به عنوان مثال اگر والد به مواد مخدر اعتیاد داشته باشد یا به دلیل مشغله کاری نتواند از کودک خود به خوبی نگهداری کند و کودک را برای ساعات طولانی در منزل تنها می‌گذارد.
در ماده 14 قانون حمایت از خانواده این چنین آمده است که هر گاه بنا بر تشخیص دادگاه توافقات درباره حضانت و نگهداری از فرزند به صلاح کودک نباشد یا اگر والدی که حضانت کودک را بر عهده گرفته است از انجام وظایف خود سر باز زند و در نگهداری از کودک کوتاهی کند یا مانع از ملاقات کودک با والد دیگر شود، می‌تواند در امر حضانت کودک دخالت نماید و حضانت را به والدی واگذار کند که از نظر قانونی صلاحیت دارد.
بنابراین در قوانین جدید حضانت فرزند با توجه به مصحلت و منفعت کودک مشخص می‌شود و تشخیص صلاحیت والد توسط دادگاه انجام می‌شود. این موارد در جلسات مشاوره وکیل خانواده مطرح می‌شود و والدین می‌توانند با مشورت وکیل درباره این موضوع بهتر تصمیم بگیرند.
در طلاق توافقی والدین کودک می‌توانند درباره حضانت دائم فرزند خود توافق کنند. به این معنی که حضانت فرزند به صورت دائم به مادر یا پدر سپرده شود. در این حالت پدر تنها می‌تواند برای ملاقات با کودک زمانی را مشخص کند و به ملاقات کودک برود. در صورتیکه زوجین در مورد حضانت فرزند به توافق رسیده باشند بهتر است این مورد را در توافقات خود برای طلاق ذکر کنند.
ذکر این مورد لزومی ندارد اما برای ثبت حضانت در حکم دادگاه و جلوگیری از بروز اختلافات در آینده، بهتر است توافقات انجام شده در مورد حضانت دائم فرزند در دادگاه مطرح شود. در صورتیکه دادگاه با صلاح دید خود حضانت را یکی از والدین بسپارد و والد دیگر از دادن کودک به وی خودداری نماید بر اساس ماده 632 قانون مجازات اسلامی والد به 3 الی 6 ماه حبس محکوم خواهد شد و یا بایستی مبلغ یک میلیون و پانصد هزار ریال تا سه میلیون ریال را به عنوان جریمه بپردازد.
زمانی که زن و مرد درباره حضانت فرزند خود به توافق رسیدند در مورد مساله ملاقات فرزند خود نیز توافقاتی را انجام می‌دهند و درباره زمان و مکان ملاقات نیز با یکدیگر صحبت می‌کنند. گاهی ممکن است در توافق مشخص کنند که ملاقات می‌تواند تنها برای ساعتی از روز باشد و یا والدی که حضانت فرزند با او است اجازه می‌دهد والد دیگر کودک را برای یک الی دو روز نزد خود نگه دارد.
در صورتیکه در مورد مساله ملاقات فرزند مشکلی میان والدین پیش بیاید بایستی از وکیل کمک بگیرند. هر یک از والدین می‌تواند با استفاده از مشاوره حقوقی تلفنی درباره راه‌های قانونی ملاقات با فرزند و مجاب نمودن همسر خود راهنمایی‌های لازم را دریافت کند و در زمان توافق با همسر خود در برای طلاق درباره آن صحبت کند. در صورتیکه توافقاتی در مورد ملاقات با فرزند انجام شد اما والدی که حضانت کودک با او می‌باشد از ملاقات والد دیگر با کودک خودداری کند تا دو بار به صورت نقدی جریمه می‌شود و در بار سوم بر اساس قانون مجازات خواهد شد و یا حضانت فرزند از وی سلب می‌شود.
چند نکته مهم درباره حضانت و ملاقات فرزند در طلاق توافقی:
اگر مادر برای گرفتن حضانت فرزند خود از مهریه و یا نفقه بگذرد پس از جاری شدن حکم طلاق دیگر نمی‌تواند حقوق مادی خود را مطالبه کند.
بر اساس ماده 41 قانون حمایت از حمایت خانواده اگر در حکم طلاق حضانت فرزند مشخص شده باشد اما پس از مدتی به دلایلی دادگاه تشخیص دهد که والد مورد نظر صلاحیت لازم برای نگهداری از فرزند را ندارد می‌تواند بدون توجه به توافقات درج شده در پرونده کودک را از والد بگیرد و حضانت وی را به والد دیگر واگذار کند.
در طلاق توافقی نیز مصلحت فرزند در اولویت کار دادگاه قرار دارد و توافق طرفین نباید خلاف مصلحت و رشد اجتماعی کودک باشد و در این مورد داستان به شخصه می‌تواند در مورد حضانت کودک دخالت نماید و قادر است در صورت وجود مشکل و در خطر بودن سلامت روحی و جسمی کودک از دادگاه تقاضای تغییر در حکم حضانت نماید.
اگر در مورد حضانت هیچ یک از والدین صلاحیت نگهداری از کودک را نداشته باشند، حضانت به جد پدری سپرده می‌شود.
موضوع حضانت فرزند از حساسیت بسیار بالایی برخوردار است به همین دلیل بهتر است پیش از انجام هر توافقی از مشاوره حقوقی استفاده نمائید و شرایط موجود را برای وکیل شرح دهید. بدین ترتیب بهتر می‌توانید در مورد حضانت فرزند خود و نحوه ملاقات با او تصمیم گیری کنید.
