ضد یخ، کولانت یا مایع رادیاتور همگی اسامی گوناگونی هستند که برای این مایع خنک کننده به کار برده می شود. استفاده از این مایع در خودرو از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است و فرقی نمی کند که در فصل سرما یا گرما باشیم. علی رغم این که مایع خنک کننده موتور با نام ضد یخ یاد می شود ولی این مایع خاصیت ضد جوش هم دارد که پر اهمیت بودن آن را در فصل تابستان هم نشان می دهد. در انتخاب و زمان تعویض ضد یخ به یک سری نکات توجه کرد که قصد داریم در این نوشتار به آن ها بپردازیم.
چرا استفاده از ضد یخ مهم است؟
پیش از تولید مایعی به نام ضدیخ، از آب خالص برای کاهش حرارت تولید شده در موتور خودرو استفاده می شد. اما استفاده از آب خالص مشکلاتی را نیز به همراه داشت. محدود بودن نقطه انجماد آب تا نقطه جوش آن که بازه صفر تا صد درجه سانتی گراد را شامل می شود باعث ایجاد مشکلاتی در فصول و جغرافیای مختلف می شد.
به عنوان مثال استفاده از آب خالص در مناطق بسیار سردسیر موجب یخ زدن سریع آب در مجاری آب موتور و رادیاتور شده و از آنجایی که انجماد آب در محدوده صفر تا 4 درجه سانتیگراد که آب موتور به تدریج شروع به یخ زدن می نماید، باعث افزایش حجم آن می گردد، ترکیدگی و ترک خوردن بدنه موتور و رادیاتور را به همراه دارد.در نقطه مقابل، در مناطقی با آب و هوای بسیار گرم نیز استفاده از آب خالص منجر به جوش آوردن زود هنگام آب و آسیب به موتور می شود. علاوه بر این آب خالص باعث ایجاد خوردگی در قطعات فلزی موتور نیز می شد. بنابراین لزوم استفاده از ماده ای که بتواند با تغییر در خاصیت آب، نقطه انجماد و جوش آن را تغییر دهد بسیار احساس می شد
ضد یخ آلی یا معدنی؟
به طور ضدیخ ها به دو دسته پایه آلی و معدنی تقسیم می شوند که در نمونه های گوناگون خارجی و ایرانی در بازار وجود دارند. در مورد انتخاب ضدیخ مناسب برای خودرو باید به دفترچه راهنما مراجعه کنید ولی عموماً ضدیخ های پایه آلی به خاطر این که دارای مواد افزودنی هستند برای مدت زمان بیشتری عمر می کنند. در مقابل این ضدیخ ها قیمت بیشتری هم دارند و قیمت ضد یخ های پایه معدنی که تقربا ۲ سال عمر می کنند کمتر است.
کارخانه سازنده و مدل خودرو
اغلب شرکت های سازنده خودرو به طور انحصاری برای محصولات خود مایع ضد یخ تولید می کنند یا با شرکت های خاصی همکاری دارند. بهتر است به رنگ مایع ضدیخ خودرو که برای اولین بار داخل مخزن ریخته شده است توجه داشته باشید و چون که هر شرکتی مایع ضدیخ را با رنگ مخصوص خود تولید می کند. هیچ گاه دو نوع مایع ضد یخ را با یکدیگر ترکیب نکنید چون که احتمال دارد کار دست موتور خودرو دهد!
غلظت ضد یخ
بعضی از ضد یخ ها به طور ترکیب شده با آب به فروش می رسند که میزان آن ۵۰-۵۰ است ولی برخی دیگر نیازمند رقیق سازی جداگانه توسط آب هستند. حتماً در هنگام خرید و انتخاب باید به این نکته توجه داشته باشید چون که غلظت پایین یا بالای ضد یخ می تواند موجب بروز مشکل شود. در صورتی که مایع ضد یخ را به طور جداگانه خریداری می کنید باید آن را با مقطر رقیق کنید. بهترین روش، خریداری آب دی یونیزه شده از داروخانه ها است که می توانید آن را به طور ۵۰-۵۰ با ضد یخ ترکیب کنید.
زمان تعویض ضد یخ
زمان تعویض ضد یخ های با پایه معدنی اغلب ۲ سال اعلام می شود و این مورد برای نمونه های آلی بیشتر است. اغلب عمر ضد یخ ها بر روی جعبه محصول اعلام می شود ولی بهتر است در مورد بازدید و تعویض به نکاتی که در دفترچه راهنمای خودرو نوشته شده توجه کنید. آن چیزی که رایج است هر ۲ سال یکبار باید اقدام به تعویض مایع رادیاتور کنید چون که تعلل در این قضیه ممکن است موجب بروز مشکلات جدی و با هزینه گزاف شود.
نکاتی درباره استفاده از ضدیخ
- عمر مفید ضدیخ برحسب زمان و شرایط کاری متغیر می باشد. زمان مناسب تعویض ضدیخ دو سال، توصیه می شود.
- رنگ ضدیخ ربطی به کیفیت آن نداشته و سازندگان برای مشخص کردن محصولات خود از رنگ های گوناگونی استفاده می نمایند.
- همرنگ بودن ضدیخ ها دلیلی بر کیفیت یکسان آنها نیست بنابراین از مخلوط کردن آنها باید جداً اجتناب کرد.
- در مورد نسبت صحیح رقیق سازی نیز باید به دستورالعمل سازندگان توجه نمود. بهترین کارایی ضدیخ- ضدجوش اسپیدی ترکیب آن به نسبت یک به یک با آب است.
- اگر عمل مخلوط سازی به نسبت یک به یک با آب صورت گیرد، ضد یخ- ضد جوش اسپیدی تا دمای 38-درجه سانتیگراد نقطه انجماد مخلوط را پایین خواهد آورد.
- در مورد رقیق سازی نیز باید به دستور العمل سازندگان توجه کرد. اگر غلظت ضدیخ بیشتر از مقدار توصیه شده باشد، امکان خرابی واترپمپ و افزایش خوردگی وجود دارد. همچنین اگر غلظت ضدیخ کمتر از حد توصیه شده باشد، موجب افزایش نقطه انجماد و یخ زدن آن در مجاری سیستم رادیاتور می شود.
- توجه کنید که کیفیت آب استفاده شده در رقیق سازی ضد یخ، مهم است. حتی المقدور باید از آب با املاح کم استفاده کرد.
- سطح سیال باید دائما کنترل شود تا از میزان مشخص شده کمتر نباشد.
- ضد یخ ها معمولا کف تولید نمی کنند. مشاهده کف می تواند به علت وارد شدن هوا به سیستم و سوراخ شدن بخش مکش واترپمپ باشد. در این صورت باید رادیاتور را کاملا تخلیه کرده و تمامی لوله های رابط، واشرها، بست ها و ترموستات را بررسی و نسبت به تعمیر قطعات معیوب اقدام کرد.
انتخاب و تعویض ضد یخ
ضدیخ های مورد استفاده در سیستم خنک کننده به مرور زمان خاصیت ضد خوردگی و ضد یخ / ضد جوش بودن خود را از دست می دهد و این امر می تواند به تمامی قطعات سیستم خنک کننده موتور خودرو آسیب جدی وارد نماید. بنابراین ضروری است که به صورت دوره ای وضعیت ضد یخ خودرو چک گردد.برخی معتقدند با قرار دادن ضد یخ در فریزر می توان کیفیت آن را سنجید. در صورتی که از این طریق فقط خاصیت ضد یخ آن سنجیده می شود و مهمترین خاصیت ضد یخ – ضد خوردگی- در این روش سنجیده نمی شود. معمولا سازندگان خودرو میزان عمر ضد یخ مورد استفاده در سیستم خنک کننده موتور را با توجه به جنس و آلیاژ قطعات تعیین می کنند و از سوی دیگر بر روی ضدیخ ها نیز زمان مناسب قید می گردد که می بایست به هر دو زمان توجه داشت.
دلایل استفاده از ضدیخ در تابستان
