به گزارش سرویس جامعه ساعدنیوز، فرح پهلوی در مصاحبه قبلی با Vogue Arabia به یاد می آورد که خیاط های او نخ آبی در لباس می دوختند تا به من کمک کند پسری داشته باشم. جواهرساز پاریسی Van Cleef & Arpels برای خلق مجموعه سلطنتی تاج گذاری با تاج زمرد 150 عیار و 1541 سنگ از خزانه امپراتوری انتخاب شد. ماکتی از تاج تا به امروز بر روی قفسه ای در اقامتگاه ملکه پاریس قرار دارد.
لباس فرح پهلوی 40 هزار دلار فروخته شد
موسسه هرمان هیستوریکا در مونیخ آلمان گفته بود که این لباس متعلق به کلکسیون لباس های ایرانی فرح پهلوی (دیبا)، است و نامه ای از سفارت شاهنشاهی ایران در سال 1975 در اختیار دارد که اصالت این لباس ابریشمی را تایید می کند.
فرح دیبا درباره این لباس توضیح داده و گفته بود که این لباس احتمالا نسخه اولیه لباسی بوده که سال ها پیش به یک نفر بخشیده است.
به گفته فرح پهلوی، او لباس ابریشمی سوزن دوزی شده را یک بار پوشید، اما نامه ای از یک دختر جوان از اروپای شرقی دریافت کرد که شیفته این لباس شده است.
دیبا می گوید این لباس را به عنوان لباس عروسی به آن دختر هدیه داده و برای خودش مشابه لباس اولیه را بار دیگر با طرحی متفاوت سفارش داد.
ایده این لباس را که تلفیقی از پارچه های ایرانی و طراحی مدرن است، فرح پهلوی با الهام از صنایع دستی ایران به کیوان خسروانی سپرد. سوزن دوزی لباس کار گروهی از هنرمندان صنایع دستی از جمله مهتاب نوروزی، سوزن دوز نابینای بلوچ است که به جای رنگ های رایج سوزن دوزی آن دوران (مشکی و قرمز) از نخ های آبی و طلایی استفاده کرد.
مهتاب نوروزی هشت سال پیش درگذشت.
فرح پهلوی در بسیاری از لباس های معروف خود از صنایع دستی ایران و برجسته تر از همه از سوزن دوزی طراحان سیستان و بلوچستان استفاده می کرد.
حراجی موسسه هرمان هیستوریکا در آلمان که به حراج عتیقه های ارزشمند معروف است اخیرا به خاطر حراج کلاه آدولف هیتلر و وسایل شخصی اوا براوان، همسر هیتلر، جنجالی شده بود. شمار زیادی از یهودیان و مخالفان آلمان نازی اعتراض کرده بودند که حراج این اشیا به معنی ارزش دادن به شخصی است که به گفته آن ها در تاریخ اروپا منفورترین چهره سیاسی و یک جنایتکار جنگی است.
این موسسه همچنین مدال یک سرباز آمریکایی قرن نوزدهم را حراج کرده بود که باعث اعتراض چهره های سیاسی در آمریکا از جمله تد کروز شد.
فرح دیبا در سال 1338 در 20 سالگی با محمدرضا پهلوی، شاه ایران ازدواج کرد. لباس عروسی او را ایو سن لوران که آن زمان جوانی 22 ساله بود و در مزون دیور کار می کرد، طراحی کرد.
لباس های شاه و فرح در کاخ نیاوران
بخش زیادی از لباس های شاه و فرح و دیگر اعضای خانواده آنها هنوز در قسمت های مختلف کاخ نگهداری می شود. دو اتاق مجزا، یکی به عنوان اتاق لباس های شاه و یکی اتاق لباس های فرح، به این لباس ها اختصاص داده شده است. اتاق لباس های شاه در راه پله سمت چپ ورودی کاخ بین همکف و طبقه اول واقع شده است و تعدادی از لباس های شاه و فرح به خصوص لباس هایی با تزیینات سوزن دوزی در این قسمت نگهداری می شود.
در همین اتاق، یک لباس ابریشمی سوزن دوزی کاملا مشابه لباس حراج شده در آلمان به چشم می خورد که سوزن دوزی های آن برخلاف لباسی که حراج شد، آبی و خاکستری نیست، بلکه تلفیق رنگ های طلایی و خاکستری است. این لباس بر تن یک مانکن است و یک کلاه با تزیینات سوزن دوزی هم بالای آن گذاشته شده. در کنارش مانکنی مردانه گذاشته شده که کت وشلواری مردانه متعلق به شاه را به تن دارد و ترکیب رنگ سوزن دوزی های کارشده روی جلیقه ابریشمی اش کاملا مشابه همین لباس زنانه است؛ یک ترکیب هماهنگ با تزیینات واحد برای لباس شاه و فرح.
آن طورکه فرح پهلوی اعلام کرده، وقتی لباس سوزن دوزی آبی را به عنوان لباس عروسی به آن دختر اهل اروپای شرقی هدیه داده، برای خودش مشابه لباس اولیه را بار دیگر با طرحی متفاوت سفارش داده بود. ممکن است منظور از لباس با طرح متفاوت همین لباسی باشد که اینجا در اتاق لباس های شاه در کاخ نیاوران به نمایش گذاشته شده است. طراحی کلی این لباس مثل سوزن دوزی های یقه، سرآستین ها و پایین دامن کاملا مشابه لباس حراج شده در آلمان است و تنها طرح و رنگ آن متفاوت است.
خانواده محمدرضا پهلوی 11 سال آخر حضورشان در ایران را در کاخ اختصاصی نیاوران زندگی می کردند. روز 26 دی 57 و روز تاریخی خروج شاه از کشور از مبدأ همین کاخ رقم خورد. عکس ها و دیدار شاه و فرح با خبرنگاران که اغلبشان خبرنگاران رسانه های خارجی بودند نیز جلوی همین کاخ ثبت شده است. در فیلم های منتشرشده از آن روز آنها از پله های کم تعداد کاخ پایین می آیند و جلوی حلقه خبرنگاران و نزدیکان کمی صحبت می کنند و بعد هرکدام با یک هلیکوپتر جداگانه راهی فرودگاه مهرآباد می شوند و برای همیشه کشور را ترک می کنند.
در روزهای اول پس از رفتن شاه و پیروزی انقلاب، وضعیت نگهداری کاخ ها و به ویژه کاخ نیاوران آشفته بود و مقداری از وسایل هم به غارت رفت. اما در سال های بعد تا همین امروز همه وسایل موجود در کاخ نیاوران که براساس اعلام مسئولان این کاخ موزه در حدود 34 هزار قلم شیء مختلف هستند، با شماره مشخص اموال زیر نظر امین اموال مجموعه نگهداری می شوند.
آن طورکه مهناز اسدی، رئیس کاخ موزه نیاوران، به «شرق» می گوید، مستندات و آمار در رابطه با همه اشیای موزه در سه نسخه مجزا نگهداری می شوند. این نسخه ها یکی در اختیار امین اموال موزه، یکی در اداره کل موزه های کشور و یک نسخه نیز در اداره دارایی نگهداری می شود و هرگونه جابه جایی در اشیا باید با هماهنگی کامل و ثبت اطلاعات آن در این نسخه ها انجام شود.
به گفته اسدی ساماندهی لباس های سلطنتی کاخ از چند سال پیش شروع شده است و براساس آن همه لباس های مجموعه تک به تک عکاسی شده و شماره اموال و شناسنامه اختصاصی دارد. شیوه شناسنامه دارکردن هم این طور نیست که برای یک لباس خاص با رنگ و اندازه و جنس واحد که چند قلم از آن وجود داشته باشد، یک شماره اختصاص داده باشیم؛ بلکه همه لباس ها را تک به تک و جداگانه عکاسی و ثبت کرده ایم، به همین خاطر وقتی عکس این لباس جدید منتشر شد، ما مطمئن بودیم که متعلق به کاخ نیاوران نیست و البته می دانستیم که مشابه آن را داریم و در مجموعه هم به نمایش گذاشته شده است.
اتاق اختصاص داده شده به لباس های فرح هم در طبقه دوم واقع شده است و در مجموع 166 قلم لباس در این اتاق نگهداری می شود که شامل لباس های مختلفی با دوخت ها و طرح های سنتی و صنایع دستی و هم لباس های خارجی و لباس خواب و... است. در مجموع حدود 20 لباس با طرح سوزن دوزی زنانه که برای فرح دوخته شده بود، در کاخ نیاوران وجود دارد که بخشی از آنها در اتاق لباس های فرح نگهداری می شود و برخی در اتاق لباس های شاه. از دیگر لباس های این مجموعه می توان به لباس هایی با جنس و طراحی ترمه، قلم کار، چاپ باتیک و دیگر هنرهای شاخص پارچه و چاپ اصیل ایرانی نیز اشاره کرد.
آذین ثباتی، امین اموال کاخ موزه نیاوران نیز در گفت وگو با «شرق» درباره لباس های موجود در این کاخ موزه به «شرق» می گوید: «در مجموع در کل کاخ بیشتر از هفت هزارو صد دست لباس و منسوجات مختلف نگهداری می شود که همه آنها شماره اموال و عکس و شناسنامه اختصاصی شامل اندازه و وضعیت کلی لباس دارند که البته همه اینها لزوما لباس شاه و فرح نیستند و رومیزی ملحفه و حوله و جوراب و دستکش و... همین طور لباس های بچه ها و لباس ورزشی و... را نیز شامل می شوند».
بخش دیگری از لباس های متعلق به شاه و فرح یا دیگر اعضای این خانواده مانند مادر و خواهران شاه یا بچه های آنها نه در کاخ نیاوران، بلکه در مجموعه کاخ سعدآباد نگهداری می شوند. چند سال پیش یک موزه در یکی از ساختمان های این مجموعه را که نزدیک درِ ورودی سعدآباد از خیابان دربند واقع شده، به نمایش لباس های سلطنتی اختصاص داده اند. این قسمت با عنوان موزه پوشاک سلطنتی شناخته می شود و در یک ساختمان دوطبقه قرار دارد. طبقه اول مجموعه به لباس های تاریخی و لباس های قدیمی به خصوص از دوره قاجار و همچنین لباس اقوام مختلف اختصاص داده شده است و ربطی به لباس های خانواده سلطنتی ندارد. در طبقه دوم اما به صورت کامل لباس های اعضای خانواده شاه به نمایش گذاشته شده است و تعدادی از لباس های شاخص و معروف را در این قسمت می توان دید. لباس عروسی فرح، لباس مادر شاه معروف به ملکه مادر و بخشی از لباس های اشرف پهلوی و... از آن جمله هستند.
در این موزه نیز تعدادی از لباس های سوزن دوزی شده به دست هنرمندان زن اهل بلوچستان به نمایش گذاشته شده اند. لباس هایی که در سال های پیش از انقلاب فرح و دیگر اعضای خانواده شاه در مراسم های مختلفی پوشیده اند و عکس های آنها نیز موجود است. در موزه پوشاک سلطنتی لباسی که مشابه و نزدیک به لباس حراج شده در آلمان باشد، دیده نمی شود و آن طورکه مسئولان این موزه گفته اند، همه لباس های این مجموعه به نمایش گذاشته شده اند.
اگر در مجموعه کاخ موزه سعدآباد لباسی باشد که به نمایش درنیامده باشد، در مخزن کاخ ملت که در دوره هایی اقامتگاه خانواده شاه بوده نگهداری می شود. دسترسی به این مخزن البته فقط با اجازه و نامه رسمی از سوی وزارت میراث فرهنگی و با حضور امین اموال کاخ، ناظر و حراست و تعدادی دیگر از مسئولان مجموعه امکان پذیر است و حتی امین اموال هم به تنهایی اجازه حضور در مخزن این کاخ موزه را ندارد.
مجموعه لباس های سوزن دوزی شده برای فرح پهلوی و شاه بخشی از لباس های طراحی شده به دست کیوان خسروانی است که با همکاری ماه منیر جهانبانی طراحی و دوخته شکیوان ده اند. لباس های سوزن دوزی شده این مجموعه همگی با همکاری حدود 80 نفر از زنان روستای قاسم آباد بمپور در استان سیستان وبلوچستان انجام شده است.
استفاده از صنایع دستی و هنرهای سنتی ایرانی برای طراحی لباس همسر شاه از جمله اقداماتی بود که می توانست به رونق این صنایع در کشور کمک کند. هرچند چنین چیزی در عمل رخ نداد و وضع زندگی بسیاری از هنرمندان فعال در این رشته ها، به ویژه زنان سوزن دوزن همیشه آمیخته با فقر و کمبود امکانات بود؛ اما در سال های اخیر دوباره توجهات زیادی به این هنر سرشار از ریزه کاری جلب شده است و گروه های زیادی با استفاده از سوزن دوزی اقدام به طراحی و تولید انواع آثار هنری مانند لباس و زیورآلات و وسایلی مثل حوله، لباس خواب و... اقدام کرده اند و رونقی نسبی به وضع زندگی زنان سوزن دوز داده شده است.
سال 95 محمد انور ملازایی، دانشجوی کارشناسی ارشد صنایع دستی و عبدالبصیر حسین بر، دانشجوی کارشناسی ارشد مرمت آثار تاریخی دانشگاه هنر اصفهان با انتشار پایان نامه ای نقش سوزن دوزی بر اقتصاد زنان بلوچستان با تمرکز بر روستای قاسم آباد را بررسی کردند. در بخشی از این تحقیق آمده است: «سوزن دوزی از هنرهای مطرح و با قدمت طولانی در بلوچستان است. به طوری که می توان آن را سند هویت فرهنگی مردم بلوچ عنوان کرد. روستای قاسم آباد بمپور یکی از کانون های اصلی تولید محصولات سوزن دوزی در بلوچستان به شمار می آید. در این روستا تقریبا تمامی دختران و زنان با توجه به وضعیت جسمی و سلامتی خود به این هنرصنعت زیبا اشتغال دارند. دختران روستای قاسم آباد از کودکی در کنار مادران و خواهران بزرگ تر خود راه ورسم نقش زدن با سوزن و نخ روی پارچه را آموزش می بینند، آنچه در این میان تأمل برانگیز است، این است که با همه تلاش و پشتکار سوزن دوزان در روستای قاسم آباد، همچنان نشانه های فقر و کمبود درآمد در بینشان آشکار است؛ چراکه دلالان در این زمینه نقشی بارز و کتمان نشدنی دارند».
کیوان خسروانی متولد سال 1318 در تهران است و تخصص اصلی اش معماری بود و براساس اطلاعات منتشر شده درباره او در ویکی پدیا به دلیل علاقه به حفظ صنایع دستی ایران، 13 سال در زمینه احیای پارچه بافی سنتی ایران، ابریشم اسکو، قلم کار، چشم دوزی اصفهان و سوزن دوزی بلوچستان فعالیت کرد که برخی از طرح های او جزء کلکسیون دائمی موزه مد پاریس هستند.
استفاده از صنایع دستی و هنرهای سنتی ایرانی برای طراحی لباس همسر شاه از جمله اقداماتی بود که می توانست به رونق این صنایع در کشور کمک کند. هر چند چنین چیزی در عمل رخ نداد و وضع زندگی بسیاری از هنرمندان فعال در این رشته ها، به ویژه زنان سوزن دوزن همیشه آمیخته با فقر و کمبود امکانات بود.
مجموعه لباس های سوزن دوزی شده برای فرح پهلوی و شاه بخشی از لباس های طراحی شده به دست کیوان خسروانی است که با همکاری ماه منیر جهانبانی طراحی و دوخته شده اند. لباس های سوزن دوزی شده این مجموعه همگی با همکاری حدود 80 نفر از زنان روستای قاسم آباد بمپور در استان سیستان وبلوچستان انجام شده است.
