پروژه «محرم سازی» مدارس دخترانه/ حجاب در مدارس آزاد می شود؟

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی ساعدنیوز به نقل از اعتماد، طرحی با اسامی مختلف که پیشینه آن به حدود دو دهه می رسد، اما همچنان ناکام مانده و پس از اجرایی در چند مدرسه خاص بی سرانجام رها شده است؛ نام تازه آن را «محرم سازی» گذاشته اند، اما خلاصه طرح فراهم آوردن زمینه ای برای مدارس دخترانه است که در آن دانش آموزان بتوانند چند ساعت مدرسه را بدون حجاب رسمی پشت سر بگذارند. البته چندین مدرسه غیرانتفاعی دخترانه در تهران که معمولا منتسب به افراد صاحب نفوذ سیاسی یا مذهبی هستند، در همین حدود 20 سال این طرح را تجربه کردند و با استقبال فراوانی هم روبه رو شدند، اما به هر دلیلی این ایده فراگیر نشد و حالا بار دیگر پس از التهابات شش ماه گذشته که به مساله پوشش هم برمی گشت بار دیگر سربرآورده و به طرحی جدی تبدیل شده است. درباره جدیت طراحان اگرچه به نظر شکی نیست، اما بخش مهمی از این فرآیند به مراحل بعد و شیوه و بودجه اجرایی آن برمی گردد که سرنوشت آن پر از ابهام است، اما طرح تازه دقیقا چیست و اکنون در چه مرحله ای قرار دارد؟

«رویکرد سرپرست کنونی آموزش و پرورش حمایت از محرم سازی است»

اصطلاح «محرم سازی» را نخستین بار «رابعه امامی رضوی»، مشاور امور زنان وزارت وزیر آموزش و پرورش به کار برد که حالادر گفت وگو با «اعتماد» از جزییات این طرح و تلاش برای اجرای آن می گوید. او در پاسخ به این پرسش که «محرم سازی دقیقا چیست و در این طرح چه تغییری در مدارس رخ خواهد داد؟» می گوید: «محرم سازی دقیقا به این صورت است که مدارس دخترانه به شکلی ساخته یا بازسازی شود که اشراف همسایگی نداشته باشد و بچه ها بتوانند در مدرسه حجاب خود را بردارند. در واقع هدف این است که دختربچه ها در مساله حجاب اذیت نشوند و نشاط و شادابی بیشتری داشته باشند.»

اما پیش تر و در سال های گذشته هم چند بار موضوع فراهم کردن شرایط فیزیکی مدارس دخترانه برای پوشش راحت تر دانش آموزان، از زبان چندین معاون امور زنان ریاست جمهوری هم مطرح شده که تازه ترین آن توضیحات «معصومه ابتکار»، معاون زنان رییس جمهوری در دولت دوازدهم بود که از مخالفت برخی گروه ها با اجرای این طرح آن هم با وجود موافقت وزیر وقت آموزش وپرورش گفته بود. درباره تاریخچه چنین پیشنهاداتی اما امامی رضوی هم می گوید: «حقیقت این است بین سال 89 تا 92 که من مدیر امور خانواده در معاونت امور زنان و در دوره خانم مجتهدزاده بودم، این بحث مطرح بود و در همان زمان هم بعضی مدارس خاص یا غیرانتفاعی این کار را انجام داده بودند. سخنم این است که همان زمان هم در معاونت زنان این بحث مطرح بود و ما هم پیگیر اجرایی کردن آن بودیم.»

تلاش ها و پیشنهادهای مطرح شده در اواخر دهه 80 اما به کجا رسید و چرا به سرانجام نرسید؟ او در پاسخ به این پرسش هم می گوید: «آن زمان موضوع بیشتر در حد پیشنهاد بود ولی الان وقتی ورود پیدا کردم و در نقش مشاور هستم بار دیگر قرار است این موضوع را پیگیری کنیم. رویکرد دکتر صحرایی (سرپرست کنونی وزارت آموزش و پرورش) هم همین است و ایشان هم با موضوع موافق هستند.»

اما آیا آمار و اطلاعاتی از مدارسی که اکنون در آنها دانش آموزان دختر بتوانند حجاب نداشته باشند، وجود دارد؟ آن طور که مشاور امور زنان وزارت وزیر آموزش و پرورش می گوید اطلاعات دقیقی در دسترس نیست: «من به شخصه آمار دقیقی از این مدارس ندارم و الان دنبال این هستم که فضا را رصد و اطلاعات را جمع آوری و تکمیل کنم. الان خودم هنوز دقیق نمی دانم چند مدرسه این کار را انجام دادند و هر موردی که پیدا شود من حضور پیدا می کنم و تشویق و حمایت می کنم. فعلا ما دنبال این هستیم که شناسایی کنیم، تقدیر کنیم و این بحث را پیش ببریم.»

امامی رضوی درباره هدف اصلی این طرح در شرایط کنونی هم می گوید: «امور زنان کارش حمایت از دختران دانش آموز است و این محرم سازی باعث نشاط دانش آموزان می شود. وقتی بچه ها امکان بازی بدون پوشش مقنعه را داشته باشند مسلما نشاط و شادی آنها بالاتر می رود و بچه ها آزادتر خواهند بود.» در کنار همه این موارد اما آیا ممکن است مخالفان پیشین چنین طرح هایی این بار سکوت کنند؟ او در این باره هم می گوید: «بعید می دانم مخالفت باشد، چون رویکرد سرپرست آموزش و پرورش هم همین است و به هر حال ما تا جایی که بتوانیم این بحث را دنبال و پیگیری می کنیم. قطعا مخالفت منطقی نیست، چون وقتی می گوییم محرم سازی، تلاش بر این است که مسائل شرعی و قانونی حتما لحاظ شود. حجاب شرعی واجب شرعی است، اما کجا؟ در مقابل نامحرم. وقتی فضای مدرسه امن باشد و نامحرمی نباشد پس دلیلی بر مخالفت نیست.»

مشاور امور زنان وزارت وزیر آموزش و پرورش درباره ریشه مخالفت های احتمالی یا عواملی که ممکن است مانع از تحقق این طرح شود، به بحث اقتصادی و مالی اشاره می کند و در این باره می گوید: «اگر مخالفتی بوده احتمالا به بحث مالی و هزینه برمی گردد. درباره تامین اعتبار و میزان من البته هیچ برآوردی ندارم و کار تخصصی سازمان نوسازی است. این کار مربوط به مدارس تهران یا چند شهر خاص نیست و کل کشور را دربرمی گیرد و حتما بودجه خاص خود را هم می خواهد.»

سازمان نوسازی: قبلا کارهایی انجام شده اما الان برنامه ای در دست نیست

اگرچه مشاور امور زنان وزارت وزیر آموزش و پرورش از تلاش برای نهایی و اجرایی شدن این طرح می گوید، اما به نظر می آید حتی در صورت موافقت تصمیم گیران و مسوولان با چنین طرحی، یکی از مسائل اصلی مقابل این طرح هزینه و بودجه چنین کاری است آن هم در شرایطی که وزارت آموزش و پرورش یکی از سخت ترین دوران مالی خود را پشت سر می گذراند و حتی وزیر پیشین هم به دلایل اقتصادی و ناتوانی در پرداخت به موقع حقوق معلمان مجبور به استعفا شد. در چنین شرایطی و البته با توجه به نوع و جنس کار که مربوط به ساخت مدارس تازه یا بازسازی مدارس کنونی است، حتی در صورت تصمیم نهایی به اجرایی کردن این طرح، قطعا مسوولیت این فرآیند با سازمان نوسازی مدارس خواهد بود که البته پیش تر هم در این زمینه زمزمه هایی مطرح شده بود. در تازه ترین خبر اما منابعی در این سازمان به «اعتماد» می گویند که دست کم در شرایط کنونی هیچ گونه تلاشی یا برنامه ای برای اجرایی کردن چنین طرحی در این سازمان وجود ندارد و محل بحث نیست. علاوه بر این «شهریار صالحانی»، مدیر حوزه ریاست، روابط عمومی و ارزیابی عملکرد، این سازمان هم در پاسخ به «اعتماد» هر گونه اقدام سازمان نوسازی برای عملی کردن چنین طرحی در مدارس دخترانه را رد می کند و می گوید: «در حال حاضر هیچ کاری در سازمان نوسازی درباره مدارس دخترانه و طرح محرم سازی در دست اجرا نیست. قبلا هم مدارسی که مناسب سازی شده بودند، کار بهینه سازی مدارس را خودشان انجام داده بودند که بیشتر در مدارس خصوصی و غیرانتفاعی هم بود.»

پیشینه طولانی طرحی بی سرانجام

دست کم در دو دهه گذشته بارها وزرای مختلف آموزش و پرورش، مشاور امور زنان این وزارتخانه و همچنین معاون زنان ریاست جمهوری، از تلاش برای تغییر فضای مدارس دخترانه سخن گفته بودند و بارها به طور رسمی مسوولانی اعلام کرده بودند که می توان فضای مدارس دخترانه را به شکلی پیش برد که در آن رعایت حجاب ضرورت نباشد. در این باره همین دو هفته پیش هم «معصومه ابتکار»، معاون امور زنان و خانواده رییس جمهور در دولت دوازدهم در گفت وگو با «اعتماد» به پیشینه این طرح پرداخت و در نهایت مخالفت های گروهی خاص را سد راه اجرایی آن دانست. ابتکار در آن مصاحبه گفته بود: «اصل این پیشنهاد مربوط به 6 سال قبل در سال 96 و 97 است. هرچند از سال های قبل هم تلاش هایی در این زمینه صورت گرفته بود، اما به طور مشخص این پیشنهاد را از طریق مکاتبه با وزیر آموزش و پرورش در دولت یازدهم مطرح کردم. یک گروه مطالعاتی برای این موضوع در نظر گرفتیم تا ابعاد مساله استخراج شود. پس از آن، نشستی با وزیر آموزش و پرورش برگزار کردیم. آقای حاجی میرزایی از این موضوع استقبال کردند.» اما نتیجه چنین طرح و پیشنهاداتی به کجا رسید و چه سرانجامی پیدا کرد؟ ابتکار در این باره هم گفته بود: «به همین اصلاحات اندک هم توجه نشد. افرادی در کشور و در بدنه مجموعه آموزش و پرورش وجود داشتند با صراحت مخالفت می کردند. هر چند شخص وزیر همراه این ایده بود، اما زیرمجموعه ایشان با این ایده مخالفت های جدی داشتند.»

این توضیحات به خوبی نشان می دهد که قصه فراهم کردن زمینه برداشتن حجاب در مدارس دخترانه یا آنچه حالا محرم سازی خوانده می شود، سر درازی دارد و با لحاظ کردن اظهارات مسوولان رسمی و همچنین شرایط بودجه ای وزارت آموزش و پرورش بعید است در کوتاه مدت هم به سرانجام برسد.