به گزارش سایت خبری ساعد نیوز به نقل از مثلث آنلاین، البته این رابطه هیچگاه نتوانست انتظارات را برآورده کند چه آنکه اقتصاد ایران در همین مدت آسیب های بسیاری دیده که مهمترین نمود آن کاهش 800 درصدی ارزش پول ملی است! با این حال ایران تلاش کرده به نوعی رابطه با چین را ارتقا دهد. در همین حال اعلام شد که دیروز وزیر خارجه به چین رفته است. سفر ظریف به پکن در حالی است که در پنج شنبه گذشته آمریکا 18 بانک باقی مانده ایرانی را که روابطی هرچند اندک با جهان داشتند را هم تحریم کرد تا در نظام بانکی ایران هیچ بانکی نمانده باشد که از گزند تحریم در امان بوده باشد. در چنین شرایطی اعلام سفر ظریف با محورهایی از سوی دستیار وزیر خارجه در امور آسیا همراه شد. در همان روزی که بانک های ایرانی تحریم شدند آقای رضا زبیب در گفتگو با بخش خبری ۲۱ شب شبکه یک سیما گفت: در این سفر وزیر امورخارجه کشورمان، روان سازی تجارت بین دو کشور را به ویژه کمک به بخش خصوصی پیگیری می کند و اسناد اقتصادی، گمرکی و گسترش روابط بهداشتی در دستور کار قرار دارد. وی گفت: با توجه به کمک های مردمی و دولتی چین در شرایط کرونا به کشورمان، در این سفر برای افزایش همکاری های موثر در تولید واکسن کرونا گفتگو می شود. آقای زبیب افزود: برای موضوع سند همکاری ۲۵ ساله ایران و چین از سال گذشته ارتباط مستمری در سطح کارشناسان بین دو کشور ایجاد شده است.
در همین حال چانگ هوا سفیر چین در ایران اعلام کرد محمدجواد ظریف وزیر خارجه کشورمان به دعوت وانگ یی همتای چینی خود 9 و 10 اکتبر (18 و 19 مهر) در پکن خواهد بود. همچنین سعید خطیب زاده در صفحه توییتر خود با اشاره به سفر وزیر خارجه کشورمان به چین نوشت: «وزیر امور خارجه برای ملاقات با وانگ یی عضو شورای دولتی و وزیر خارجه چین به این کشور خواهد رفت. در پنجاهمین سالگرد برقراری روابط دیپلماتیک ایران و چین، دو کشور مصمم به گسترش بیش از پیش مشارکت راهبردی با یکدیگر هستند. با وجود فشار حداکثری ایالات متحده، چین شریک نخست اقتصادی ایران است.»
شلیک مستقیم دولت آمریکا به مردم ایراننگاهی به آمار و ارقام
تلاش برای روابط حداکثری با چین درحالی است که براساس آماری که به تازگی اتاق بازرگانی تهران ارائه داده است، اصلی ترین شرکای تجاری کشور در ماه های ابتدایی امسال نیز معرفی شده اند و در میان مقاصد صادراتی ایران، چین با ۲۷ درصد اصلی ترین وارد کننده کالا از کشورمان بوده است. با این حال حضور ایران در بازار چین نسبت به ظرفیت هایی که دارد قابل توجه نیست. براساس این آمارها، تایوان با صادرات ۱۰۵ میلیارد دلار در رتبه اول، ژاپن با صادرات نزدیک به ۹۵میلیارد دلار در رتبه دوم و کره جنوبی نیز با صادرات بیش از ۹۴میلیارد دلار در رتبه سوم قرار دارند. در این رده بندی آمریکا با ۶۷/۷میلیارد دلار کالا، رتبه چهارم را در میان صادرکنندگان به چین در دست دارد. در بین کشورهای صادرکننده کالا به چین، ایران با صادرات ۳/۵ میلیارد دلار در رتبه ۴۵ بین صادرکنندگان به چین قرار دارد. قابل ذکر است صادرات ایران به چین در ۷ماهه سال۲۰۱۹ حدود ۵/۷میلیارد دلار بوده که این میزان در ۷ماهه سال جاری میلادی کاهش ۶۱/۵درصدی داشته است. کارشناسان یکی از دلایل اصلی کاهش حجم صادرات ایران به چین را کاهش شدید صادرات نفت می دانند، همان موضوعی که موجب شده ۸کشور از همسایگان ایران بتوانند صادرات بیشتری به چین انجام دهند؛ به طوری که حجم صادرات روسیه به چین در ۷ماهه امسال به حدود ۳۳ میلیارد دلار، عربستان نزدیک به ۲۳ میلیارد دلار، عراق ۱۲/۶ میلیارد دلار، امارات و عمان ۹ میلیارد دلار، کویت ۶/۲ میلیارد دلار و به قطر و ترکمنستان حدود ۴ میلیارد دلار رسیده است.
دو دیدگاه متفاوت
اعداد و ارقام در واقع نشان از تفاوت گفتار و رفتار چینی ها نسبت به ایران و موضوع تحریم های یکجانبه آمریکا دارد. کاهش روز افزون میزان واردات چین از ایران در کنار پروژه های مختلفی که آنها در سه سال گذشته برای سرمایه گذاری داشتند و کنار کشیدند این سوال بزرگ را مطرح می کند که اساسا وقتی فشار حداکثری ایالات متحده بر نوع واکنش های چین تاثیرگذاشته است، روابط حداکثری با چین (همان قرارداد 25 ساله) چقدر امکان پذیر نیست؟ در پاسخ به این سوال نظرات مختلفی وجود دارد برخی با نادیده انگاری آمار و ارقام اقتصادی روابط با چین در سه سال گذشته همچنان خوش بین هستند که چین حاضر باشد به رغم تحریم های ایالات متحده در ایران سرمایه گذاری عظیمی را انجام دهد. به عنوان نمونه عطا بهرامی که وب سایت اصولگرای «الف» از او به عنوان کارشناس اقتصادی نام برده است
در مورد این سوال که چرا برخی علیه قرارداد چین سخن می گویند؛ پاسخ داده:«موضوعاتی مانند واگذاری جزایر و... اصلاً صحت ندارد و این قرارداد می تواند اثر بسیار مثبتی بر اقتصاد ایران داشته باشد زیرا با امضاء این توافقنامه چین 400 میلیارد دلار در ایران سرمایه گذاری می کند. اگر قرار بود این توافق با غربی ها مثل فرانسه امضاء شود؛ همین افراد منتقد، به شدت استقبال می کردند. چینی ها می خواهند در ایران سرمایه گذاری و ارزش افزوده ایجاد کنند و بعد سهم خودشان را بردارند؛ کجای این قرارداد ایراد دارد. توافق باید دوطرفه باشد یعنی هم ایران و هم چین سود کنند، ولی عده ای می خواهند چینی ها فقط ضرر کنند که هیچ کشوری چنین کاری انجام نمی دهد.» از سوی دیگر اما دکتر بهزاد شاهنده استاد مسائل شرق آسیا دانشگاه تهران نیز معتقد است شناخت و ارزیابی قدرت چین فعلی نیز متغیر بسیار تعیین کننده ای در تنظیم قرارداد همکاری مشترک با چین است. شاهنده با بیان اینکه باید قدرت فعلی چین را ارزیابی کنیم و بدانیم که با چه شریکی دادوستد می کنیم، گفت: مبتنی بر تلاش چین در حفظ مناسبات با آمریکا است که آینده قدرتمند سازی چین را درکوتاه تا میان مدت رقم خواهد زد. به رغم «سیاست آمرانه شی جین پینگ» پکن در برخورد با آمریکا محتاط عمل می کند و در مناسبات خود بیشتر جانب احتیاط را خواهدگرفت و در ارتباط با طرح جامع همکاری با ایران، همکاری تمام عیار با ایران را در راستای منافع ملی خود تعدیل می کند. به عبارت دیگر، با توجه به شرایط موجود چین در روابط خود با ایران ملاحظاتی را مدنظر خواهد داشت و در مواردی مثل گذشته از ایران فاصله مطمئن خواهد گرفت و حتی در مواقعی مقابل ایران اتخاذ موضع خواهد کرد.
این استاد دانشگاه مسئله این فاصله گیری را در نیاز چین به آمریکا در حوزه نرم افزار می داند. شاهنده معتقد است: «چین به شدت به دنبال دسترسی به قدرت تکنولوژیک (عمدتا نرم افزاری) است که هنوز به چند دهه کوشش وافر و همراهی با نظام بین الملل موجود نیاز دارد تا بتواند کمبودهای جدی خود را تامین کند. بنابراین، سیاست همکاری با آمریکا که از نظر چین تنها کشوری است که می تواند چین را در تبدیل به قدرت همپای آمریکا از لحاظ پیشرفت تکنولوژیک مبدل سازد، در اولویت است.»
سود بازار آمریکا برای چین
با وجود چنین نظرات متفاوتی با این حال به نظر می رسد دست کم فعلا سیاست ایران تلاش برای حداکثر سازی روابط با چین خواهد بود. درباره این موضوع با یک تحلیلگر مسائل بین الملل گفتگو کردیم. علی بیگدلی به «آفتاب یزد» گفت:«در موضوع روابط ایران و چین و اینکه چرا آنطور که تهران مایل است طرف مقابل بهبود روابط را در دستور کار قرار نداده است باید دو موضوع را در نظر بگیریم. نخست اینکه به هرحال تهدید تحریم های ثانویه سایه سنگینی بر شرکت های چینی انداخته و آنها مایل به ریسک رابطه با تهران در این زمینه نیستند چرا که هم اکنون بازار 750 میلیارد دلاری ایالات متحده برای چینی ها بسیار پر اهمیت است و به دنبال این هستند که کمترین آسیب را در این زمینه متحمل شوند. نکته دومی که فعلا چین در رابطه با ایران نوعی سیاست منفعل را در پیش گرفته به همان دلیل اصلی این روزهای جهان سیاست یعنی انتخابات آمریکا برمی گردد.» او افزود:«به عبارت دیگر چین نیز در حال حاضر منتظر است تا بایدن برنده شود و بتواند رابطه با آمریکا را بازیابی کند. همانطور که مشاهده کردیم در مناظره اخیر میان معاونان نامزدهای انتخاباتی در آمریکا، کامالا هریس معاون باید از سیاست دولت ترامپ نسبت به چین انتقاد کرد و گفت سیاست های فعلی کاخ سفید باعث ضربه به روابط با پکن و از دست دادن بازار چین شده است، در واقع چینی ها مهمترین خریدار کالاهای کشاورزی آمریکا مانند سویا و ذرت هستند، نباید فراموش کرد که ذرت در آمریکا کالایی استراتژیک در بخش صادرات کشاورزی محسوب می شود.» این کارشناس مسائل بین الملل تصریح کرد:«بنابراین چین پیش از هر اقدامی در روابط با تهران منتظر است تا نوع روابطش با واشنگتن مشخص شود.» بیگدلی در ادامه گفت:«فاکتور دیگری که در این زمینه اهمیت دارد درباره خود ایران است، چینی ها تا مطمئن نشوند که شرایط سیاسی و اقتصادی ایران ظرفیت پذیرش و سرمایه گذاری را دارد اقدام نخواهند کرد، آنها افراد زیرکی هستند و به این موضوع اهمیت می دهند که به لحاظ دیدگاه های سیاسی نسبت به چین یک وحدتی در ایران وجود داشته باشد.» او اظهار داشت:«موضوع بعدی بحث شفاف سازی نظام مالی ایران و پیوستن به اف ای تی اف است که یکی دیگر از موانعی است که چینی ها را نسبت به سرمایه گذاری یا تقویت روابط با تهران مردد می کند.» بیگدلی گفت: «حتی بر این موضوع نیز باید تاکید کرد که اقتصاد نفت محور ایران آیا ظرفیت پذیرش حجم عظیمی از سرمایه گذاری را دارد یا خیر، که در شرایط فعلی باید نسبت به این سوال نیز پاسخ منفی داد.» این کارشناس مسائل بین الملل در پایان تاکید کرد:«بنابراین تا زمانی که در مسیر بهبود روابط ایران و چین فاکتورهای داخلی، دوجانبه و بین المللی مختلفی وجود دارد که محدودیت هایی را ایجاد کرده است، سفرهایی از این دست که وزیر خارجه به چین برود نمی تواند گره گشای وضعیت باشد، اگر موضوعی مانند قرارداد استراتژیک با این کشور مطرح است باید گفت که فعلا چنین ظرفیتی در میان دو طرف وجود ندارد و رابطه با چین را باید برمبنای همان وضعیتی که در سه سال اخیر مشاهده کردیم قضاوت کنیم.»
