قرار بازداشت موقت چه زمانی صادر می‌شود؟

بازداشت موقت

وقتی صحبت از بازداشت می شود، تکلیف آن مشخص است. اما وقتی واژه موقت به آن می چسبد، تبدیل به مهم ترین قرار تأمین کیفری می شود که قانون برای متهم در نظر گرفته است. بازداشت در لغت به معنای منع، جلوگیری، توقیف و حبس است. بازداشت موقت مهم ترین و شدیدترین قرار تأمین کیفری است که به موجب آن به منظور تضمین دسترسی به متهم در مواقع لزوم، آزادی او به طور موقت سلب می شود.

انواع بازداشت موقت

بازداشت موقت اختیاری

در چه جرم هایی قرار بازداشت موقت به اختیار صادر می شود؟

• جرم هایی که مجازات قانونی آنها اعدام و قطع عضو باشد.
• جرم هایی عمدی که مجازات قانونی آن سه سال حبس و بیشتر باشد.
• در مواردی که آزاد بودن متهم موجب از بین رفتن آثار و دلایل جرم شده یا باعث تبانی با متهمان دیگر و یا شهود یا مطعین واقع شده و یا سبب شود که شهود از ترس متهم حاضر به شهادت نباشند همچنین وقتی که احتمال فرار یا مخفی شدن متم باشد و به طریقی نتوان از ان جلوگیری کرد.
• در قتل عمدی با تقاضای اولیاء دم برای اقامه دلیل و مدرک حداکثر به مدت ۶ روز.

در جرایم منافی عفت مثل زنا هم وقتی جنبه عمومی داشته باشد و در صورتی که قاضی تشخیص دهد آزادی متهم باعث فساد می شود می توان قرار بازداشت موقت صادر کرد.

بازداشت موقت اجباری

اما در جرم های زیر حتما باید قرار بازداشت موقت صادر شود و قاضی مکلف به اطاعت است:

• در قتل عمد، آدم ربایی، اسید پاشی، محاربه، افساد فی الارض.
• در جرایمی که مجازات قانونی آن اعدام یا حبس ابد باشد.
• در جرایم مثل سرقت، کلاهبرداری، اختلاس، ارتشاء، خیانت در امانت، جعل و استفاده از سند مجهول در صورتی که متهم حداقل یک سابقه محکومیت قطعی و یا دو یا بیشتر سابقه محکومیت غیر قطعی به علت ارتکاب هر یک از جرائم مذکور داشته باشد.
• در صورتی که در کلیه جرایمی که به موجب قانون خاص مقرر شده باشد.

شرایط صدور قرار بازداشت موقت

علاوه بر اینکه برای مجاز شدن صدور قرار بازداشت موقت، باید جرایم مذکور رخ دهند، وجود شرایطی نیز لازم است تا ضرورت صدور سخت گیرترین قرار تأمین کیفری را توجیه کند. این شرایط عبارت اند از:

• بازپرس تشخیص دهد که آزاد بودن متهم موجب می شود وی آثار و ادله جرم را ازبین ببرد یا با متهمان دیگر و شهود و مطلعان تبانی کند یا سبب شود شهود از شهادت دادن صرف نظر کنند.
• آزاد کردن او ممکن است موجب فرار یا مخفی شدن وی شود و به طریق دیگر نتوان از آن جلوگیری کرد.
• آزاد بودن متهم مخل نظم عمومی، موجب به خطر افتادن جان شاکی، شهود یا خانواده ی آنان و خود متهم شود.

لازم به ذکر است مقام قضایی که قرار بازداشت موقت را صادر می کند، موظف است در قرار صادره خود تمامی موارد و شرایطی را که موجب صدور این قرار شده ذکر کند. به عبارتی صدور قرار بازداشت موقت باید مستدل باشد و ادله قانونی در آن ذکر شود. همچنین در این قرار باید ذکر شود متهمی که درمورد او قرار بازداشت موقت صادر شده است، حق اعتراض به آن قرار را دارد.

موارد صدور قرار بازداشت موقت

صدور قرار بازداشت موقت در همه جرایم امکان پذیر نیست، با توجه به سخت گیری این قرار، در جرایمی صادر می شود که اهمیت بیشتری دارند. این جرایم عبارت اند از:

• جرایمی که مجازات قانونی آنها سلب حیات (اعدام یا قصاص نفس)، حبس ابد یا قطع عضو (مجازات جرایم محاربه و سرقت حدی) و در جنایات عمدی علیه تمامیت جسمانی که میزان دیه آنها یک سوم دیه کامل یا بیش از آن است (ضرب و جرح و قطع عضو).
• جرایم تعزیری درجه ۱،۲،۳،۴(جرایمی که مجازات آنها حبس بیش از پنج سال، جزای نقدی بیش از ۱۸ میلیون، انفصال دائم از خدمت، مصادره ی اموال و انحلال شخص حقوقی است).
• جرایم علیه امنیت داخلی و خارجی کشور (جرایم ذکرشده در مواد ۴۹۸ تا ۵۱۲ قانون مجازات اسلامی تعزیرات) که مجازات قانونی آنها درجه پنج و بالاتر است.
• ایجاد مزاحمت و آزارواذیت بانوان و اطفال، تظاهر، قدرت نمایی و ایجاد مزاحمت برای اشخاص که به وسیله چاقو یا هر نوع اسلحه انجام شود.
• سرقت، کلاهبرداری، ارتشاء، اختلاس، خیانت در امانت، جعل یا استفاده از سند مجعول درصورتی که مشمول مورد ب نباشد و متهم دارای یک فقره سابقه محکومیت قطعی به علت ارتکاب هریک از جرایم مذکور باشد.

البته لازم به ذکر است در این جرایم نیز بازپرس اختیار صدور قرار بازداشت موقت دارد، یعنی الزامی در این زمینه وجود ندارد و انتخاب بازداشت موقت به عنوان قرار تأمین کیفری بستگی به نظر خود او دارد.

مقام صادر کننده قرار بازداشت موقت کیست؟

قرار بازداشت موقت ممکن است توسط بازپرس یا دادیار صادر شود در هر صورت پرونده باید ظرف ۲۴ ساعت برای اظهار نظر دادستان نسبت به این قرار برای وی ارسال می شود. در صورت مخالفت دادستان با قرار بازداشت موقت باید از نظر دادستان پیروی کرد و متهم آزاد می شود و مقام صادر کننده باید قرار دیگری برای متهم در نظر بگیرد. دادستان هم می تواند از باز پرس تقاضا کند که قرار بازداشت متهم را صادر کند. در مقابل باز پرس می تواند با این درخواست دادستان مخالفت کند در صورت حل اختلاف بین دادستان و بازپرس با دادگاه عمومی و انقلاب محل خواهد بود. اما اگر بین دادیار و دادستان اختلاف نظر نباشد، این قرار به متهم ابلاغ می شود و متهم ظرف ده روز از تاریخ ابلاغ حق اعتراض به قرار را دارد.

حق اعتراض به قرار بازداشت

مطلب مهم ديگر اينكه آيا در صورت صدور قرار بازداشت چه در مواردی كه ابتدا بازپرس اين قرار را صادر می كند و چه در مواردی كه بازداشت را ابقا و تمديد می نمايد متهم حق اعتراض به قرار صادره را دارد يا خير؟ اجمالاً بايد گفت پاسخ به اين سؤال مثبت است. توضيح اينكه متهم میتواند نسبت به قرار بازداشت خود ظرف مدت 10 روز از تاريخ ابلاغ قرار، در دادگاه صالح اعتراض نمايد البته اين حق در مواردی برای متهم وجود دارد كه قرار بازداشت را بازپرس صادر نموده و دادستان نيز با اين قرار موافقت كرده باشد. بنابراين اگر تقاضای بازداشت از سوی دادستان صورت گرفته باشد و بازپرس با اين قرار مخالفت نمايد. با توجه به اينكه حل چنين اختلافاتی به موجب نظر دادگاه صورت می گيرد علی القاعده اگر دادگاه با نظر دادستان مبنی بر صدور قرار بازداشت موافقت كرد ديگر موجبی برای اعتراض متهم باقی نخواهد ماند. در هر صورت متهم بايد توجه داشته باشد كه اعتراض وی به قرار بازداشت مانع از اجرای اين قرار نبوده و تمامی اقدامات بازپرسی تا اخذ تصميم دادگاه به قوت خود باقی خواهد بود البته در صورت پذيرش اعتراض متهم، بلافاصله متهم آزاد می شود.

قرار بازداشت موقت چند روز است؟

مدت بازداشت موقت در مورد جرائمی که رسیدگی به آنها در صلاحیت دادگاه کیفری یک یا دادگاه انقلاب با تعدد قاضی است، دو ماه است. منظور جرائمی است که مجازات آنها سلب حیات (مانند قصاص)، حبس ابد، قطع عضو، تعزیر درجه سه و بالاتر و … باید. در سایر جرائم یک ماه است. پس از گذشت این دو ماه یا یک ماه، بازپرس باید تصمیم بگیرد که آیا کلا قرار را فک کند، تخفیف دهد، یا متهم در بازداشت باقی بماند؟ اگر دلیل موجهی برای ابقاء بازداشت موقت وجود داشته باشد، با ذکر این دلایل بازداشت موقت متهم ابقاء می شود. البته این تصمیمی است که باید به تائید دادستان برسد. این روال هر دو ماه یا هر یک ماه باید انجام شود.

شرایط عفو زندانیان چگونه است؟