راهکارهای مؤثر در جلوگیری از اشتباهات رایج زبان بدن 

اشتباهات رایج در زبان بدن را جدی بگیرید. اساسی ترین پدیده رایج بین انسان ها، پدیده ارتباط است. این پدیده که حتی ارتباط های فرا انسانی را نیز شامل می شود، دارای ابزار های گوناگونی برای انتقال ارتباط است. البته در این پدیده روش های کلامی بیشتر مورد استفاده قرار می گیرند. بدن نیز به خودی خود و بدون هیچ کلامی می تواند با استفاده از زبان خاص خود، با دیگران ارتباط داشته باشد و به انتقال پیام بپردازد. این مقاله قصد دارد به مفهوم زبان بدن و اشتباهات متداول آن بپردازد.

اهمیت ارتباط در زندگی انسان

انسان ها به طور ذاتی موجوداتی اجتماعی هستند؛ بنابراین حتی اگر کسی به انزوا و ویژگی های آن گرایش داشته باشد، با زهم با تعدادی از افراد، چه در فضای حقیقی و چه در فضای غیر حقیقی، ارتباط دارد. با توجه به یافته های تحقيقات، بخش اعظمی از زندگی روزانه انسان ها در تماس و ارتباط با افراد ديگر مي گذرد. بنابراین چگونگی زندگی هر كس بستگي به كيفيت ارتباط او با ديگران دارد. به طور کلی ارتباط مجموعه ای از مهارت های ارتباطی مختلف چندبعدی است.
انسان ها از لحظه تشکیل در رحم مادر تا لحظه مرگ و حتی پس از آن، با انسان های دیگر در ارتباط هستند. در واقع اگر کسی بخواهد با استفاده از اطلاعات عددی و آماری، نقش ارتباط در زندگی افراد را مشخص کند می تواند با قطعیت بگوید 85 تا 90 درصد از زندگی انسان ها را ارتباط، فارق از نوع آن، تشکیل می دهد. همچنین آلبرت محرابیان، متخصص ارتباطات اعتقاد دارد 93 درصد از مجموعه ارتباطات انسانی، ارتباط غیر کلامی است.

ضرورت برقراری ارتباط

ارتباط برای تمام موجودات دارای فواید زیادی است؛ چرا که یکی از مهم ترین ابزار های سازش با محیط پیرامون و شرایط متنوع آن، ارتباط و تعامل با دیگران است. از دلایل عمده مهم بودن ارتباطات برای انسان ها نیز می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• انسان ها از طریق تعامل با یکدیگر احساس تنهایی کمتری را خواهند داشت.
• انسان در روند ارتباط با محیط و دیگران به شناخت، حتی از خود، می رسد.
• انسان ها می توانند در فرایند برقراری ارتباط با دیگران از نظرات، تجربیات و پیشنهادات سایر افراد بهره مند شوند.
• ارتباط بهترین وسیله ابراز نیاز ها و احساسات فردی از سوی انسان ها است؛ به خصوص ارتباط غیر کلامی
• طبق نتایج علمی، انسان هایی که از ارتباطات به طور گسترده استفاده می کنند و یا به قول معروف معاشرتی هستند، کمتر در معرض مشکلات عاطفی و روانی قرار می گیرند.

انواع ارتباط

زبان تنها ابزار ارتباطی انسان ها نيست و حتی كامل ترين هم نيست؛ چرا كه پيام هاي ارتباطی، بخصوص آن هايي كه شامل احساسات و هیجانات انسانی اند، به قدری پيچيده اند كه گاهی هيچ لغتی نمی تواند آن ها را توصیف کند. بنابراین گاهی اوقات حتی يك نگاه، لحن صدا و يا يك حركت بدن، حاوی پيامی است كه از اعماق وجود هر فردی منعکس می شود. ارتباط انسانی به دو نوع کلی کلامی و غیر کلامی تقسیم می شود؛ هر کدام از این دو دسته ارتباطی نیز به چندین دسته جزئی تر تقسیم می شود.

مهارت های ارتباط کلامی

ارتباط کلامی به مجموعه ای از روابطی که از طریق گفتگو برقرار می شوند، ارتباط كلامی می گویند. در استفاده از ارتباطات کلامی به شدت باید دقت کرد، چرا که لحن به صورت واضح مشخص نیست. در واقع هر كلمه ای واکنش متفاوت و خاص خود را در افراد ایجاد می کند. مهارت ارتباطات کلامی از چهار مهارت عمده و اصلی تشکیل می شوند. این مهارت ها عبارتند از:

• گفتن
• شنیدن
• نوشتن
• خواندن

ارتباطات غیر کلامی

انسان ها با ارتباط زنده هستند؛ در واقع یک انسان زنده به هر روشی برای انتقال پیام خود دست می زند. اگر انسان ها قادر به برقراری ارتباطات کلامی نباشند، از ارتباطات غیر کلامی استفاده می کنند. به فرایند ارسال و دریافت پیام بدون استفاده از زبان و کلام، ارتباط غیر کلامی می گویند. این دسته از ارتباطات فرایند انتقال معنا را در قالب پیام هایی بدون واژه و از راه های عمده زبان بدن، زبان اشاره، ارتباط چشمی و...، انجام می دهند. اعضا بدن انسان به طور دائم در حال ارسال سیگنال های اطلاعاتی به محیط پیرامون هستند؛ این سیگنال ها انعکاس افکار و احساسات ما نسبت به محیط پیرامون است. روش هایی نظیر ایما و اشارات، طریق نگاه کردن، حرکات و انقباض های عضلانی بدن و...، همگی داده های بسیاری را به مخاطب خود منتقل می کنند. زبان بدن دارای ابزارهای زیادی برای انتقال پیام خود است، ولی به طور کلی می توان ارتباطات غیر کلامی را در چهار دسته کلی، طبقه بندی کرد. این دسته ها عبارتند از:

1. حالت های چهره

اولین بخش از زبان بدن، حالت های چهره است. چهره انسان خود به تنهایی توانایی ابراز احساسات بی شماری را حتی بدون بیان کلمه ای دارد. بر خلاف برخی از اشکال ارتباط غیر کلامی انسانی، چهره و حالت های آن جهانی اند؛ در واقع حتی در فرهنگ های مختلف موجود در جهان، حالت های چهره برای شادی، خشم، غم، تعجب، ترس و انزجار، یکسان هستند. چهره انسان خود به تنهایی توانایی ابراز احساسات بی شماری را حتی بدون بیان کلمه ای دارد.

2. لمس کردن

برقراری ارتباط از طریق لمس و تماس فیزیکی، یک دیگر از شایع ترین روش های ارتباط برقرار کردن در انسان ها است. این روش یکی از بهترین روش های برقراری ارتباط و آموزش در افراد کم بینا و یا نابینا نیز است. از طریق تماس فیزیکی نیز می توان به راحتی به احساسات افراد پی برد؛ به طور مثال بین یک دست دادن قوی همراه با احساس و دست دادن ضعیف بی احساس تفاوت های فاحشی وجود دارد.

3. حالت های بدن

حالت های بدن، حرکات آن و هر گونه وضعیت بدنی، چه بطور ناخودآگاه چه خودآگاه، اطلاعات بسیاری را از افراد به دیگران منعکس می کند؛ در واقع حتی در پاره ای از موارد انسان ها از وضعیت های مختلف بدن و ژست های آن، شخصیت و منش انسان را برداشت می کنند. اغلب افراد خودشان را با ژست هایشان بیان معرفی می کنند، بدون اینکه از آن آگاه باشند. در این رابطه مطالعه مقاله آموزش زبان بدن به صورت کاربردی پیشنهاد می شود.

4. ارتباط های چشمی

اولین و مهم ترین حس درگیر در ارتباطات غیر کلامی انسانی، چشم است. این عضو سبب ایجاد ارتباط چشمی، یک از اصلی ترین انواع ارتباطات غیر کلامی می شود. در واقع گاهی تنها با نگاه می توان بسیاری از اطلاعات مورد نیاز را دریافت کرد. نحوه نگاه کردن افراد به دیگران می تواند بسیاری از احساسات او نظیر خشم، شادی، ترس و...، را به مخاطب منتقل کند.

زبان بدن چیست؟

بیش ترین زبانی که انسان ها با استفاده از آن به انتقال پیام می پردازند، زبانی نیست که با کمک آن صحبت می کنند، بلکه زبان غیر کلامی است. در واقع اولین زبانی که انسان نیاز به مراحل یادگیری آن دارد، زبان بدن است. زبان بدن و یا به اصطلاح تن گفت، به مجموعه رفتار های فیزیکی و غیر کلامی اطلاق می شود که در آن افراد بدون استفاده از زبان کلامی، به انتقال پیام و برقراری ارتباط با دیگران می پردازند. زبان بدن انسان تیپ شخصیتی و افکار او را منعکس می سازد؛ به همین دلیل بهتر است که انسان بر زبان بدن خود کنترل داشته باشد تا تاثیر مناسب و لازم را بر مخاطبان خود بگذارد. اگر افراد به خوبی به توانایی مدیریت مناسب زبان بدن برسند، به راحتی می توانیم با استفاده از آن در جای خود به خواسته هایشان برسند و نیاز هایشان را رفع کنند.

اهمیت شناخت اشتباهات زبان بدن

برای این که بتوانید از زبان بدن تان به درستی استفاده کنید و برای بهبود بخشیدن به آن نهایت تلاش خود را به کار بگیرید، قبل از هر چیز باید بدانید که استفاده نادرست و اشتباه از زبان بدن می تواند اتفاقات جبران ناپذیری را برای تان به همراه داشته باشد. اشتباهاتی که روند زندگی و کسب و کارتان را به کلی تغییر دهد. فراموش نکنید که برای برقراری ارتباط مؤثر با دیگران علاوه بر داشتن فن بیان مناسب، به زبان بدن نیز نیاز دارید. به عبارت دیگر نیاز دارید از زبان بدن خود در مصاحبه های شغلی، انجام مذاکرات، پیشرفت در کسب و کار، بیان خواسته ها به اطرافیان و… استفاده کنید تا به موفقیت برسید. اگر مهارت زبان بدن را ندانید و نتوانید به درستی از آن استفاده کنید، ممکن است:

• دیگران در مورد رفتارهای تان دچار سوءتفاهم شوند،
• حرف هایی که می زنید با رفتارها و حرکات تان در تناقض باشند،
• کارهایی را ناخواسته انجام دهید که در برقراری ارتباط با دیگران اصلا به نفع تان نیست،
• احساس ناخوشایندی در طرف مقابل تان ایجاد کنید،
• و… .

اشتباهات زبان بدن و نشان دادن احساسات منفی

برای این که بتوانید احساسات منفی و حال بد خود را به گونه ای کنترل کنید تا دیگران متوجه آن نشوند، باید به خوبی حرکات زبان بدن خود را بشناسید. در این بخش ابتدا علائم و نشانه هایی که نشان دهنده احساسات منفی شما هستند را بیان می کنیم و در بخش بعدی به شما می آموزیم که با چه راهکارهایی این علائم را کنترل کنید.

1. احساس ترس

ترس یکی از اصلی ترین احساستی است که هر انسانی ممکن است در ارتباط با دیگران آن را تجربه کند. زبان بدن انسان به راحتی می تواند ترس او را در خود منعکس کند. نشانه های عمده ترس در زبان بدن عبارتند از:

• داشتن نگاه بهت زده،
• چشمان وحشت زده و گشاد شده،
• مالیدن کف دست ها به یکدیگر،
• پریدن رنگ از چهره،
• لرزش بدن، به خصوص در دست ها،
• و… .

2. احساس استرس و نگرانی

مولفه استرس یکی از آشکار ترین وضعیت بازتابی را در زبان بدن افراد دارد. در واقع بسیاری از افراد حتی بدون کلمه ای، نگرانی خود را در زبان بدن خود نشان می دهند. نشانه های نگرانی در زبان بدن عبارتند از:

• خاراندن اعضا،
• تکان دادن پاها،
• جویدن ناخن،
• نداشتن تماس چشمی با مخاطب،
• پنهان کردن دست ها،
• دست های گره خورده در هم،
• نگه داشتن دست ها در حالت بسته،
• و ... .

3. احساس کلافگی و خستگی

خستگی و کلافگی از بارز ترین احساساتی است که در روند هرگونه ارتباطی ممکن است رخ دهد. بهتر است با شناخت نسبی نشانه های آن در زبان بدن، از بروز آن ها جلوگیری کرد تا مخاطب برداشت نادرستی نداشته باشد. نشانه های خستگی در زبان بدن عبارتند از:

• نگاه کردن مدام به ساعت،
• ضرب گرفتن با انگشتان به روی میز،
• دست کشیدن به صورت، به خصوص دهان و بینی،
• مالیدن گوش،
• تکان دادن بدن و یا پاها،
• نگاه کردن به اطراف،
• و… .

لازم به ذکر است که تمام احساسات ما از رفتارها و حرکات ما قابل شناسایی هستند. در این بخش تنها به 3 مورد از آن ها پرداخته ایم و برای هر کدام نشانه هایی را مطرح کرده ایم تا به اهمیت زبان بدن در برقراری ارتباط با دیگران پی ببرید.

راهکارهای پرهیز از اشتباهات زبان بدن

برای برقراری ارتباط موفق با دیگران، لازم است اشتباهات رایج در زبان بدن را شناخت و از انجام آن ها اجتناب کرد؛ چرا که در این لحظات، تمرکز و توجه افراد مقابل به انسان است و تمام حرکات او را زیر نظر می گیرند و از آن ها تعبیر می کنند. راهکار هایی برای جلوگیری از بروز اشتباهات متداول زبان بدن وجود دارند که در ادامه به آن ها پرداخته می شود.

1. نحوه نشستن

نحوه نشستن و قرار گرفتن پاها و بالاتنه شما در زبان بدن بسیار مهم و تاثیرگذار است. اگر در مقابل دیگران شل و وارفته و یا قوز کرده و خمیده بنشینید و پاهای خود را از هم باز کنید، دیگران گمان می کنند که شما فردی بی قید بوده و به آنان بی احترامی می کنید و اگر زیاد از حد خشک و به اصطلاح اتو کشیده بنشینید، شانه ها و گردن خود را به سمت بالا نگه دارید و پاهای خود را جفت کرده و به هم فشار دهید، دو حالت اتفاق می افتد. یا دیگران گمان می کنند که شما فرد مغروری هستید و یا این که از رویارویی با دیگران استرس دارید و به سختی نفس می کشید.

راهکار چیست؟

برای این که بتوانید از قضاوت های بی مورد دیگران جلوگیری کنید، سعی کنید به صورت عادی بنشینید، نه زیادی راحت و نه زیادی سفت و اتو کشیده. باید عضلات خود را از حالت انقباض آزاد کنید و گمان کنید که در مقابل اعضای خانواده و یا صمیمی ترین دوست خود نشسته اید. اگر به این فکر کنید که دیگران از هم صحبتی با شما لذت می برند و شما نیز تسلط کافی روی صحبت های خود دارید، بدون شک نحوه نشستن تان تغییر خواهد کرد. زیرا می توانید با این تصور استرس و نگرانی را از خود دوری کنید.

2. خاراندن اعضای بدن

افرادی هستند که در حین صحبت و فکر کردن در مقابل دیگران، بخشی از صورت و بدن خود را می خارانند بخش هایی مانند بینی، ساق دست، بازو، گوش و… . شاید بگویید که این کار چه اشکالی دارد؟ به یاد داشته باشید که خاراندن اعضای بدن، نشان دهنده استرس است. به این معنی که هرگاه فردی در حال برقراری ارتباط با دیگران استرس و اضطراب زیادی داشته باشد، ناخودآگاه اعضای بدنش دچار خارش می شوند.

راهکار چیست؟

خارش اعضای شما به دلیل داشتن استرس کاملا طبیعی است. بنابراین قبل از برقراری هر ارتباطی حتما سعی کنید استرس و نگرانی خود را از بین ببرید. اگر در طول صحبت نیز دچار خارش شدید، سعی کنید:

• حواس خود را به موضوع دیگری جمع کنید،
• نفس عمیق بکشید (البته به طور نامحسوس)،
• آب بنوشید،
• مواد قندی مصرف کنید،
• و بیشتر به صحبت های طرف مقابل تان دقت کنید.

اگر بتوانید قبل از شروع صحبت کمی ورزش های هوازی انجام دهید و یا در صورت توان کمی پیاده روی کنید، به کاهش استرس خود کمک بسیاری خواهید کرد.

3. نگاه کردن به ساعت

اگر در طول صحبت های خود مدام به ساعت نگاه کنید، به فرد مقابل تان این احساس را منتقل می کنید که از حرف های او خسته و کلافه شده اید و یا قرار دیگری دارید که ممکن است دیر به آن برسید. منظور ما این نیست که اصلا نباید در طول صحبت با دیگران به ساعت نگاه کنید و زمان را در نظر نگیرید، بلکه کاملا برعکس شما باید به زمان توجه داشته باشید. اما لازم است این کار را به طور نامحسوس انجام دهید تا دیگران متوجه آن نشوند و احساس ناخوشایندی پیدا نکنند.

راهکار چیست؟

اغلب سخنرانان قبل از شروع سخنرانی خود از همکاران شان در سالن تقاضا می کنند که با اشاره هایی نامحسوس زمان را به آن ها نشان دهند تا لازم نباشد به طور مستقیم به ساعت نگاه کنند و در مخاطبان شان احساس بدی ایجاد کنند. شما نیز می توانید از فردی درخواست کنید که بعد از گذشت چند دقیقه ساعت را به شما یادآوری کند. راه دوم نیز این است که قبل از شروع صحبت، مکانی را انتخاب کنید که بتوانید به راحتی و بدون جلب توجه به ساعت دیواری نگاه کنید. یا این که آلارم گوشی همراه تان را تنظیم کنید.

4. نحوه نگاه کردن به مخاطب

شما با نگاه کردن به خوبی می توانید احساسات خود را به دیگران انتقال دهید و حتی صحبت های دیگران را تایید یا رد کنید. در حقیقت شما باید در هنگام برقراری ارتباط بیش از هر چیز مراقب نحوه نگاه کردن خود باشید. باید ارتباط چشمی با مخاطب خود برقرار کنید یعنی به جای نگاه کردن به اطراف و یا دست های خود، مستقیم به چشم های طرف مقابل تان نگاه کنید. این کار نشان دهنده اعتماد به نفس شما بوده و همچنین باعث به وجود آمدن اعتماد و اطمینان بین شما و طرف مقابل می شود.

راهکار چیست؟

برای برقراری ارتباط چشمی با دیگران به راهکارهای زیر توجه کنید:

• چشمان خود را در حدقه نچرخانید زیرا نشان می دهید از صحبت ها کلافه و خسته شده اید،
• به چشمان فرد مقابل تان نگاه کنید تا احساس ترس و اضطراب خود را پنهان کنید،
• زیر چشمی نگاه نکنید زیرا نشان می دهید که فردی خجالتی و با اعتماد به نفس پایین هستید،
• بیش از حد و ممتد به دیگران نگاه نکنید زیرا حس بدی را در او ایجاد خواهید کرد. به خصوص اگر دیدار اول تان باشد.
• اگر احساس کردید که فرد مقابل تان از تماس چشمی شما معذب و ناراحت است، به این کار ادامه ندهید،
• و… .

5. نحوه قرار گرفتن دست ها

وقتی شما با دیگران ارتباط برقرار می کنید، مغزتان به صورت خودکار از دست هایتان برای انتقال احساسات و افکارتان استفاده می کند. در طول صحبت با دیگران به نحوه قرار گرفتن دست های خود دقت کنید. حرکات دست به راحتی می توانند سوءتفاهم ایجاد کنند.

راهکار چیست؟

برای این که از به وجود آمدن هر سوءتفاهمی جلوگیری کنید:

• با انگشتان خود روی میز و یا دست تان ضرب نگیرید. زیرا این کار نشان دهنده استرس و یا کلافگی و خستگی شما است،
• دست های خود را محکم در هم قلاب نکنید زیرا نشان دهنده ترس و استرس شما است،
• کف دست های خود را به سمت پایین نگیرید. زیرا نشان دهنده کوتاه آمدن و ضعف شما در مقابل دیگران است،
• دست به سینه نباشید زیرا به فرد مقابل خود القا می کنید که اصلا صحبت های او را قبول نداشته و از موضع خود کوتاه نمی آیید،
• ضعیف دست ندهید زیرا به فرد مقابل نشان می دهید که از اقتدار و اعتماد به نفس پایینی برخوردار هستید،
• مشت خود را در مقابل دید دیگران گره نکنید زیرا نشان می دهید عصبانی هستید و یا مانند حالت دست به سینه بودن نشان می دهید که به صحبت های طرف مقابل تان اهمیتی نمی دهید،
• دست های خود را در حالت ضربدری قرار ندهید، زیرا این کار نشان دهنده بی علاقگی به صحبت های طرف مقابل است،
• دست های خود را در جیب و یا پشت سرتان قرار ندهید، زیرا این احساس را به فرد مقابل تان منتقل می کنید که چیزی برای پنهان کردن دارید،
• و… .

6. نحوه قرار گرفتن پاها

نحوه قرار گرفتن پاهای شما در پذیرش صحبت ها و بیان تان تاثیرگذار هستند. برای مثال زمانی را تصور کنید که به سخنرانی رفته اید و سخنران در حالتی ایستاده که روی یک پای خود یله داده است، احساس تان در مورد شخصیت سخنران در آن لحظه چگونه است؟ آیا او را با اعتماد به نفس و مقتدر می بینید یا فردی مغرور و بی نزاکت؟ به همین دلیل است که شما باید مراقب نحوه ایستادن و نحوه قرار گرفتن پاهای خود باشید.

راهکار چیست؟

به راهکارهای زیر توجه کنید:

• در حالت ایستاده به پاهای خود یله ندهید و محکم و با اقتدار بایستید،
• در حالت ایستاده پاهای خود را بیش از حد از یکدیگر فاصله ندهید،
• پاهای خود را در حالت نشسته خیلی از یکدیگر باز نگذارید تا نشان ندهید که به فرد مقابل تان بی احترامی می کنید،
• پاهای خود را در حالت نشسته زیاد از حد جفت نکنید و به یکدیگر فشار ندهید زیرا نشان دهنده ترس شما خواهد بود،
• در حالت نشسته اگر پاهای خود را بیش از حد تکان دهید نشان دهنده ترس و اضطراب شما خواهد بود،
• و… .

7. نحوه خندیدن

در حین صحبت با دیگران باید طبیعی بخندید، نه مصنوعی و تنها از روی اجبار. فراموش نکنید که مخاطب به راحتی متوجه خنده مصنوعی شما خواهد شد. باید بدانید که در یک لبخند واقعی، علاوه بر اینکه، گوشه های لب کشیده می شود، عضلات اطراف چشم نیز در یک حالت خاص قرار می گیرند.

راهکار چیست؟

برای این که طبیعی بخندید و احساس مثبتی در مخاطب تان ایجاد کنید، باید علاوه بر عضلات گونه شما، عضلات گوشه چشم تان نیز جمع شوند. به این معنی که باید گوشه چشم های تان هم مانند گوشه لب های تان کشیده شود. بالا رفتن عضلات گونه و گوشه لب و نمایان شدن دندان ها، تنها نشانه خندیدن نیست، در خنده از ته دل و نشان دادن احساس رضایت باید چشمان تان نیز بخندند. همان طور که گفته شد برای برقراری ارتباط درست و موثر با دیگران، سعی کنید روی زبان بدن خود کنترل داشته باشید و از نبایدهایی که دیگران انجام می دهند، دوری کنید.