در واقع والدین گاهی فکر می کنند دنیای کودکی دنیایی بدون مسأله و مشکل است در صورتی که واقعا این طور نیست و چیزی که می تواند کودکان را در مقابل مشکلاتشان توانا کند تقویت مهارت حل مسئله در کودکان است. کودکان نیز به فراخور سنشان با مسائلی رو به رو هستند. مشکلاتی مانند روابط بین دوستان در مدرسه، عدم پذیرش در گروه های دوستی، استرس و نگرانی بابت پاسخگویی به انتظارات خانواده و معلمان و بیشمار موقعیت هایی که کودک در روز ممکن است با آن ها مواجه شود و همگی نیاز به مهارت و توانایی برای مدیریت چالش ها دارند. پس برای داشتن بزرگسالانی که قادر به حل مسائل خود باشند باید از کودکی این مهارت را در ردیف مهارت های ضروری قرار دهیم.
فواید یادگیری مهارت حل مسئله
یادگیری مهارت حل مسئله به کودکان کمک می کند که:
- خلاقیتشان افزایش یابد.
- توانمندی شان در ریاضیات بالا برود.
- اعتماد به نفسشان در انجام کارهایی که تا کنون نکرده اند زیاد شود.
- در رهبری توانمند شوند.
- به خودش ایمان می آورد که می تواند مسائلش را حل کند.
- زمانی که مادر هم حضور ندارد، کودک بتواند حل مسئله بکند و از خودش مراقبت کند.
چگونگی آموزش مهارت حل مسئله
آموزش مهارت حل مسئله از طریق روش آموزشی مبتنی بر کشف باید صورت بگیرد؛ یعنی کودک بر اساس فرایند پرسشگری و کاویدن، یاد بگیرد. آموزش مهارت حل مسئله شامل کمک به کودک دراین است که یاد بگیرد چگونه پاسخ معماها، پرسش ها، و معظلاتی که در زندگی روزانه اش با آنها روبرو می شود را پیدا کند. این یادگیری هم در تمرین های فردی و هم در تمرین های گروهی، محقق می شود. پروژه های گروهی برای یادگیری انضباط و همکاری گروهی (کار تیمی) خیلی مهم است.
کودکان باید در یک فرایند تکرار شونده و منظم، مهارت حل مسئله را یادبگیرند. برای این منظور، لازم است که اقدام های زیر صورت گیرد:
شناخت مسئله
مهم است که خوب دیدن را در کودکان تقویت کنیم. اینکه در ابتدای بازی سعی کنیم که کودک خوب همه ی قسمت های بازی را ببیند و ارتباط بین قطعات و هدفی که بازی دنبال می کند را کشف کند شناخت خوبی نسبت به مسأله ایجاد می کند. کودک می آموزد که در برخورد با مشکلات زندگی هم اول باید خوب همه ی جوانب را بررسی کند.
فراهم کردن یک محیط حل مسئله
کودکتان باید بداند که اشکالی ندارد اگر اشتباه کرد و به این خاطر تنبیه نشود و اینکه کودک متوجه شود که قضاوت ها و راه حل هایشان ارزشمند است؛ حال چه درست باشند چه غلط. به خاطر داشته باشید که شما می خواهید تفکر حل مسئله را تقویت کنید که نیازمند این است که تمامی گزینه های حل یک مسئله باید استخراج شود. اگر کودکتان جواب به ظاهر بی ارتباطی داد، هرگز او را مسخر نکنید و به او نخندید. کودک شما می خواهد که عقایدش شنیده شده و جدی گرفته شود. اگر شما به راه حل های کودکتان توجه کرده و او را تشویق کنید که راه حل های خلاقانه تر ارائه دهد، علاقه کودک به حل مسئله، افزایش می یابد.
ایجاد زمان برای حل مسئله
فرایند یافتن راه حل برای مسئله و آزمون راه حل در عمل، نیاز به زمان دارد. سعی و خطا، یکی از بخش های حیاتی برای یادگیری مهارت حل مسئله است. زمانی را بر اساس یک دوره منظم، مانند بعد از ظهرهای آخرهفته، کنار بگذارید تا به همراه فرزندتان در یک فعالیت حل مسئله، مشغول شوید.
فراهم کردن مکانی برای حل مسئله
آزمون راه حل ها باید در محیطی ایمن انجام شود مانند چاله ماسه یا محوطه باغچه که بتوانید همراه با کودکتان بازی کنید. چاله ماسه، جای خوبی است برای ایجاد موقعیت هایی مانند حفر تونل و یا ساختن یک رمپ. اجازه دهید که کودکتان از وسایلی که در اطرافش هست استفاده کند. همچنین اگر بتوانید چند کودک هم سن وسالش را نیز وارد کنید، سودمند است زیرا باعث تقویت تعاملات اجتماعی می شود؛ از آنجائیکه کودکان سعی می کنند برای یافتن راه حل با یکدیگر به گفتگو بپردازند.
تدارک وسایل لازم
برای انجام بازی حل مسئله، کودک شما به موقعیت هایی نیاز دارد تا روش های گوناگون را به کار گرفته و تنوعی از ابزار و مصالح را داشته باشد. انعطاف پذیری مصالحی همچون ماسه، آب، بلوک، و مواد هنری برای کشف روش های گوناگون، ایده آل هستند. کودکان می توانند به راحتی راه حل هایشان را تست کنند و به مصالحشان، شکل های مختلفی بدهند.
آشنایی با روش حل مسئله
مهارت حل مسئله دارای یک فرایند منطقی است که باید آن را به کودک یاد داد:
- تشخیص مسئله
- یافتن گزینه های گوناگون (مثلاً از طریق طوفان ذهنی)
- تست گزینه ها
- ارزیابی آنچه که رخ می دهد.
فهمیدن فرایند تفکر حل مسئله، باعث می شود که کودکان مهارت حل مسئله شان را تقویت کنند. می توانید با توضیح این فرایند در زمانی که خودتان مشغول حل یک مسئله هستید، این استراتژی را برای کودکتان مدل کنید. برای اینکه به توجه کودکتان در فهم این فرایند جهت دهید، خوب است که پرسش هایی را از او بپرسید. بهترین پرسش ها در این زمینه، پرسش های باز هستند.
مثال هایی از پرسش های باز عبارتند از:
- برای اینکه این کار کنه، چطوری باید ساخته می شد؟
- چه کار دیگه ای می شه کرد؟
- اگر این کار را انجام دهیم، به نظرت چه اتفاقی می افته؟
- اگر خودت امتحان کنی، چطور می شه؟
- به نظرت آیا راه دیگری هم وجود داره؟
انتخاب مسائل مناسب برای حل
از آنجای که کودکان بنا به طبیعتشان بسیار مایل هستند که دنیای اطرافشان را بیابند، یافتن مسئله مناسب، چندان سخت نیست. مسایلی که می توانید برای کودکان انتخاب کنید می تواند این باشد که دنیای فیزیکی یا دنیای اجتماعی چگونه کار می کند. این ها جنبه هایی از زندگی است که کودکان در زندگی روزمره با آنها سروکار دارند.برخی از مسائل مربوط به دنیای فیزیکی عبارتند:
- وقتی در یک کفه ترازو، بار می گذاریم چگونه تعادل آن را حفظ کنیم؟
- وقتی که ته یک بطری سوراخ است، چگونه آن را پر از آب کنیم؟
- چگونه یک بند کفش را ببندیم؟
- چطوری به بالای کابینت برسیم؟
- چطوری یک تونل بزنیم زیر قصر ماسه ای، بدون اینکه خراب بشه؟
مثال هایی از مسائل مربوط به دنیای اجتماعی:
- چطوری دوستمان را کمک کنیم تا گریه اش را متوقف کنه؟
- چگونه با دوستی که زبان ما را بلد نیست، صحبت کنیم؟
- برای مهمانی ات، چه کسانی را دعوت کنیم؟
برای تقویت مهارت حل مشکل تمرین کنید.
زمانیکه کودک با مشکلی برخورد می کند سریع سعی در حل کردن مشکل در فرزند خود نکنید، بجای آن به او در مرحله به مرحله در پیدا کردن راه حل برای ان مشکل کمک کنید. زمانیکه نیاز به راهنمایی دارد مشاوره دهید اما او را تشویق به حل کردن مشکل توسط خودش کنید.
اگر او در رسیدن به نتیجه به مشکل برخورد کرد به در فکر کردن و پیدا کردن راه حل کمک کنید. اما به او مستقیم نگویید که چه کار باید بکند.
اجازه دهید با پیامدهای طبیعی مشکل روبرو شود.
مواجهه با پیامدهای طبیعی مشکل می تواند خود آموزش این مهارت باشد. بنابراین زمانیکه احساس می کنید درست است به کودک اجازه دهید با پیامد مشکل خود روبرو شود فقط از نداشتن خطر برای او حتما مطمئن شوید.
به عنوان مثال زمانیکه در پارکی که فرزندتان آنجا را دوست دارد هستید به او اجازه دهید تا تمام پول خود را در عرض ده دقیقه خرج کند سپس به او بگویید که باید تمام طول روز را در این پارک بدون پول سپری کند. این مورد او را به فکر فرو می برد که دفعه های بعدی تصمیم بهتری بگیرد .شما نیز به عنوان والدین یا مربی در اینگونه مواقع می تواند نقش راهنما را داشته باشید و به او در گرفتن تصمیمات بهتر کمک کنید.
هدایت بله، دخالت خیر!
در مقابل کمک خواستن کودکان در حل معما یا مسأله ی پیش رو نیازی نیست که به سرعت جوابی ارائه کنید هدف از این دسته بازی ها هدایت ذهن کودکان به یافتن راه هایی برای حل مسائل است پس دخالت در روند کشف مسأله باعث از بین رفتن هدف بازی می شود. در زندگی هم والدین باید اجازه دهند کودک در برخی مسائل خودش از پس حل مشکل بربیاید و تمام زندگی کودک نباید زیر ذره بین والدین باشد.
تقویت ریسک پذیری
برای آموزش حل مسئله به کودک ایجاد روحیه ریسک پذیری و جسارت امتحان کردن راه های مختلف یکی از نکات مهم است. در حل بعضی از معماها دقیقا مانند زندگی واقعی ممکن است چندین راه حل برای رسیدن به هدف وجود داشته باشد و ممکن است کودک با امتحان کردن یک راه حل شکست خورده باشد پس وظیفه ی والدین تقویت روحیه امیدواری و ریسک پذیری همراه با جسارت امتحان کردن راه های مختلف است.
الگوسازی
همیشه کودکان آینه ی والدین هستند. اگر به عنوان والد راه های مختلفی را برای کسب نتایج هرچند یکسان امتحان کنید حتما کودک می آموزد که بیشمار مسیر برای رسیدن به هدف وجود دارد. این مسأله هم در کسب نتیجه در بازی ها و هم در مواجهه با مشکلات زندگی می تواند راهگشا باشد و مسیر پرورش مهارت حل مساله در کودکان را برای شما هموارتر کند.
راهکارهایی برای آموزش مدیریت زمان به کودکان
