روبـِرت کُخ (به آلمانی: Robert Koch) (زاده ۱۱ دسامبر ۱۸۴۳، کلاوستال-تسلرفلد - درگذشته ۲۷ مه ۱۹۱۰، بادن بادن) پزشک و دانشمند آلمانی که به دلیل مطالعات در زمینه عوامل میکروبی و کشف عامل بیماری سل که به خاطر نام وی باسیل کخ نیز نامیده می شود، مشهور است. وی در سال ۱۸۸۲ میلادی میکوباکتریوم توبرکلوزیس را توصیف نمود.
دوران کودکی و نوجوانی روبـِرت کُخ
کخ در یازدهم دسامبر سال ۱۸۴۳ به عنوان سومین فرزند از سیزده فرزند پدر و مادرش در شهر کلاوس تال ایالت نیدرساکسن آلمان به دنیا آمد. از میان این فرزندان تنها نه پسر و دو دختر توانستند از دوران شیرخوارگی زنده بمانند. روبرت کخ به هنگامی که چهارساله بود با نگاه کردن به تکالیف مدرسه برادران بزرگترش نوشتن و خواندن را آموخت. در سال ۱۸۵۱ در کلاوستال وارد دبیرستان شد. او به زبان های کلاسیک لاتین و یونانی که آن زمان در دبیرستان تدریس می شد علاقه چندانی نشان نمی داد و برعکس به یادگیری فرانسوی و انگلیسی علاقه فراوانی داشت و همین آموختن زبان انگلیسی سپس، به او در پژوهش هایش در آفریقا و هندوستان کمک شایانی کرد. در اکتبر ۱۸۶۲ با موفقیت امتحانات دبیرستان را گذراند و دیپلم گرفت.
دوران جوانی روبـِرت کُخ
او در سال ۱۸۶۲ پس از اتمام دوران دبیرستان در شهر گوتینگن نخست به تحصیل در رشته زبان شناسی پرداخت اما در همان ترم اول رشته تحصیلی خود را عوض نمود و به پزشکی روی آورد. از استادانی که کخ همواره به خاطر داشت گئورگ مایسنر، یکی از استادان کار با حیوانات بود که بعدها نقش مهمی را در زندگی پژوهشی کخ ایفا کرد. در سال ۱۸۶۵ کخ تحت نظر مایسنر دربارهٔ تشکیل اسید سوکسینیک در انسان به مطالعه پرداخت. کخ حتی بخشی از آزمایش های را روی خودش انجام می داد و رژیم غذایی خاصی را به خود تحمیل می کرد و هر روز ادرار خود را برای وجود اسید سوکسینیک مورد آزمایش قرار می داد. چهار سال بعد روبرت که در مکتب اساتیدی چون یاکوب هنله، گئورگ مایسنر و کارل هاسه تعلیم دیده بود، تحصیل خود را در این رشته به پایان رسانید و در همان سال در میان شگفتی دیگران نامزدی خود را با امی فراتس اعلام و سال بعد هم با او ازدواج نمود. کخ بلافاصله پس از اتمام تحصیلات خود در بیمارستان عمومی شهر هامبورگ به عنوان پزشکیار مشغول بکار شد. جایی که در همان سال ۱۸۶۶ به هنگام شیوع بیماری وبا فعالانه به کار پرداخت. بیشتر مبتلایان به این بیماری در آن سال جان خود را از دست دادند. در سال ۱۸۶۸ کخ در شهرک کوچک لانگنهاگن در نزدیکی هانوفر مشغول به کار بود جایی که بارها وادار گشت مطب کوچک خود را بخاطر کمبود مراجعین تعطیل نماید. با این وجود وی همچنان در اتاق کوچکی که پشت مطبش قرار داشت به پژوهش می پرداخت.
کشف روبـِرت کُخ
نخستین کار بزرگ او زمانی شروع شد که به مبارزه با بیماری دامی سیاه زخم که دام های دامداران شهرک لانگن هاگن را نابود می کرد، پرداخت. او با ابداع روش نوینی که بر طبق آن پژوهش های میکروسکوپی آسانتر می شد به مشاهده میکروب ها پرداخت. تا پیش از آن نمونه های آزمایشی را در محلول هایی نگاهداری می کردند و به هنگام قرار دادن نمونه ها به زیر لوله میکروسکوپ، باکتری ها با حرکت در محلول از میدان دید واقع در زیر لوله میکروسکوپ دور می شدند. کخ با درست کردن خمیری از جلبک ها که آن را آگار- آگار می نامند، میکروب ها و باسیل های پرورشی درون خمیر را کم حرکت می کرد. او در سال های ۱۸۷۰ و ۱۸۷۱ داوطلبانه به عنوان پزشک ارتش در جنگ های میان آلمان و فرانسه خدمت نمود و پس از بازگشت از جنگ با شرکت در امتحانی که با موفقیت آن را پشت سر گذاشت، توانست به عنوان رسمی پزشک دولتی دست یابد و عضو آکادمی پزشکی سلطنتی آلمان گردد. کخ ابتدا تنها کار می کرد اما بعدها سرپرستی تیم های پزشکی متعددی را بعهده گرفت. یکی از بزرگترین و بارزترین استعدادهای وی تشکیل تیم هایی از متخصصین پیرامون خویش و تشویق آنان به کار بود. در آن زمان پزشکان اروپا در امر مبارزه با بیماری ها چندان موفق نبودند و کخ در این رابطه می گفت: زمانی که پزشکی در پشت تابوت بیمارش راه می رود، به این می ماند که علت در پی نتیجه دوان باشد. کخ به همراه متخصصین پیرامونش کوشش می کردند که در مسیری دیگر گام بردارند. در سال ۱۸۸۲ کخ موفقترین سال زندگی پزشکی خود را که با فراز و نشیب بعدی هم همراه شد، پشت سرگذاشت. او در این سال رسماً اعلام نمود که عامل بیماری سل را شناسایی کرده است. این یک خبر خارق العاده بود که بسرعت در تمامی جهان پخش گردید. سل یک بیماری معمولی نبود. به آن طاعون سپید می گفتند و مسبب بیست درصد از کل مرگ ومیرها در اروپا بود که بیشتر نیز گریبان جوانترها را می گرفت و درمان هم نداشت زیرا که علت را نمی شناختند. با کشف باسیل کخ، اکنون مشخص گشته بود که این بیماری از کجا می آید و چرا بیشتر در محله های پرجمعیت و کم درآمد یافت می شود و نیز چگونه می توان از گسترش آن جلوگیری نمود. در سال ۱۸۸۳ کخ به همراه تیمی پزشکی از فرانسه در مصر به مبارزه با وبا برخاست و در آنجا باکتری ویبریو را که عامل اصلی بیماری وبا می باشد، دوباره شناسایی کرد. این باکتری پیشتر توسط پزشکی ایتالیایی بنام فیلیپو پاچینی در سال ۱۸۵۴ یعنی تقریباً سی سال پیشتر از کخ کشف شده بود ولی به این کشف اهمیتی نداده بودند. هشت سال پس از کشف عامل بیماری سل، کخ دچار اشتباهی در امر عرضه داروی معالجه این بیماری گردید. ماجرا به اینصورت بود که در اوت سال ۱۸۹۰ قرار بود که پنج هزار نفر از پزشکان و پژوهشگران در رشته پزشکی از چهل کشور جهان، به مناسبت دهمین کنگره بین المللی پزشکی گرد هم آیند. کشور آلمان به عنوان میزبان این گردهمایی کوشش فراوان داشت که خود را موفق و مسلط به فن نشان دهد. روبرت کخ نیز به عنوان یکی از سه سخنگوی اصلی کنگره برگزیده شده بود. مشخص نیست که آیا کخ تحت تأثیر فشارهای تبلیغاتی یا اینکه بنا به انگیزه های شخصی در این کنگره دارویی برای معالجه و پیشگیری بیماری سل به شرکت کنندگان در کنگره معرفی کرد. این دارو گرچه پیش از آن بمدت کوتاهی بر روی خود کخ و برخی دیگر از همکارانش آزمایش شده بود ولی این آزمایش ها به نتایج قطعی نرسیده بودند. پخش این خبر هزاران نفر بیمار را از سراسر اروپا بسوی برلین روانه ساخت. همگی امید داشتند که بهبود یابند. بیمارستان های برلین پر شده بودند و هتل های برلین نیز مملو از بیماران بود به صورتی که امر مداوا در خود هتل ها انجام می گرفت. اما دارو چیزی را که از آن انتظار می رفت انجام نداد و کخ که تحت فشار عمومی قرار گرفته بود از ترس مردم خشمگین به همراه همسرش آلمان را به مقصد مصر ترک نمود. این آغاز سفرهای زیادی به مناطق مختلفی در جهان بود که در آن ها کخ پیوسته در شکار میکروب ها و باسیل ها بود و به مبارزه با بیماری های مسری و شایع می پرداخت و سال های زیادی به طول کشید.
زندگی شخصی روبـِرت کُخ
وی با یک دختر جوان به نام هدویگ فرایبرگ ازدواج مجدد کرد که تا پایان عمر با او بود. در سال ۱۸۹۳ کخ از همسرش جدا شد و در سال ۱۹۰۵ آکادمی نوبل با دادن جایزه پزشکی نوبل آن سال به کخ از زحمات و کارهای وی در امر پزشکی قدردانی نمود.
مرگ روبـِرت کُخ
پنج سال پس از آن در بیست و سوم ماه مه سال ۱۹۱۰ کخ که بارها از دست بیماری های عفونی و مسری مانند مالاریا رهایی یافته بود در سمت چپ سینه خود احساس درد کرد و دچار نفس تنگی شد. او را به بیمارستانی در بادن-بادن آلمان منتقل نمودند. در بیست و هفتم همان ماه پزشک معالجش او را در اتاق خود در برابر در باز بالکن و نشسته بر روی صندلی بی حرکت یافت. جسد کخ را بنا به وصیت وی سوزاندند و خاکسترش را در ظرفی نهاده و به انستیتوی مبارزه با بیماری های عفونی در برلین فرستادند. این ظرف در محلی ویژه نگاه داشتند و پس از آن نیز با انتقال آن به انستیتوی تازه ای که به نام خود کخ نامیده می شود از آن نگاهداری می کنند.
زندگی نامه الکساندر فلمینگ پزشک و میکروبیولوژیست اسکاتلندی
