سفر به درون گنج‌خیزترین غار ایران ؛ پلدختر لرستان هنوز هم معدن گنج است!
به گزارش پایگاه خبری تحلیلی ساعد نیوز به نقل از برنا، غاری در پلدختر لرستان وجود دارد که اسمش کمی سخت است اما این روزها خیلی از باستان‌شناسان و عتیقه‌بازهای جهان آن را می‌شناسند.
کلماکره جایی مرموز و اسرارآمیز است که سالیان سال گنجینه‌ای بزرگ را در خودش پنهان کرده بود. این غار چطور کشف شد و گنج‌های آن برای چه پادشاهانی بودند؟ اگراین گزارش را تا آخر بخوانید جواب این سؤال‌ها را می‌گیرید.
شایعه‌های زیادی درباره این غار و آثار باستانی‌ای که از آن به دست آمده وجود دارد. خیلی‌ها ادعا می‌کنند گنجینه‌های غار کلماکره به پادشاه مشخصی تعلق ندارند و اموال آن قبلا در خزانه هخامنشیان در شوش نگهداری می‌شد تا اینکه کورش، بابل را فتح کرد و همه گنجینه‌هایی را که در معابد بود به خزانه‌اش برد اما مدتی بعد هوس کشورگشایی به سر اسکندر زد و به دستور پادشاه شوش گنجینه‌های خزانه هخامنشیان به کوه‌هایی در منطقه پلدختر که غار کلما کره در آن قرار دارد منتقل و برای نگهبانی از آن چهار مامور ویژه انتخاب شد.فضاهای شناخته شده در غار حدود 4300 متر و طول فضاهای متصل به هم و شناخته شده مسیر فعلی آن حدود 670 متر است. دهانه غار در تصویر مشخص شده است
اسکندر مدت زیادی پادشاهی کرد و چهار نگهبان وظیفه‌شناس همچنان به مراقبت از گنج هخامنشیان پرداختند تا اینکه عمرشان به پایان رسید و جلوی در همان غار دفن شدند. این غار سالیان سال بعد در پاییز 1368 توسط یک شکارچی محلی کشف شد و با تعدادی جمجمه انسان و مقدار زیادی اشیای تاریخی شایعه‌ها درباره این غار و نگهبانان امانتدارش دهان به دهان چرخید.
برای دیدن این غار شگفت‌آور باید به لرستان سفر کنید. غار کلماکره در 12کیلومتری شمال غرب پلدختر و در ارتفاعات کوهی آهکی به نام مله قرار گرفته است. عطا حسن‌پور تنها باستان‌شناسی است که بارها برای کاوش به این غار اسرارآمیز رفته است. او می‌گوید: «برای بازدید از این غار باید پی کوهنوردی و غارنوردی جانانه را به تنتان بمالید. حدود 800 متر پیاده‌روی و کوهنوردی دارید تا به بالای غار برسید.
اینجاست که سخت‌ترین بخش کار شروع می‌شود. وقتی این مسافت را پشت سر بگذارید شما درست روی غار می‌رسید. حالا باید حدود هشت متر با طناب پایین بیایید تا بتوانید خودتان را به دهانه غار برسانید». غار کلماکره در ارتفاع 550 متر بالاتر از سطح دشت و در سمت شرقی یکی از آخرین دره‌های صخره‌ای کوه مله قرار گرفته‌است. دهانه غار به سمت غرب باز شده و در دل صخره به سمت شرق ادامه می‌یابد. دهانه‌های تقریبا دو قلوی غار در پناه پوزه صخره‌ای شیب دار با دیدی کاملا کور قرار گرفته‌اند؛ به همین دلیل تاکنون از نظرها پنهان مانده‌اند و از هرجهت به عنوان مخفیگاه، مطمئن به حساب می‌آیند.
آویزهای شکوهمند تالارها که برخی از آنها کامل شده‌اند و تا ارتفاع 15متری قد برافراشته و به چکیده‌های سقف غار اتصال یافته‌اند
کشف یک غار
این محل امن سالیان سال دور از چشم انسان‌ها قرار داشت و کسی از راز و رمز آن با خبر نبود. روستاییان و اهالی منطقه پلدختر درباره کشف این غار نظرهای مختلفی دارند اما یکی از آنها که بیشتر مردم به آن اشاره می‌کنند، داستان یک شکارچی محلی است؛ «آن طور که تعریف می‌کنند سال 1368 بود که یک شکارچی محلی برای شکار به ارتفاعات کوه مله می‌رفت. او هنگام شکار یک بز کوهی را دید که ریشش خیس بود و از آن آب می‌چکید.
وقتی آقای شکارچی با این صحنه روبه‌رو شد با خود گفت در نزدیکی‌های این محل رودخانه و چشمه‌ای وجود ندارد که این بز از آن آب بخورد؛ همین ماجرا باعث شد او بی‌خیال شکار بز شود و حیوان را تعقیب کند تا بفهمد این بز برای آب خوردن به کجا می‌رود. به این ترتیب آقای شکارچی که اهالی بومی منطقه ادعا می‌کنند عزیز گاوکش نام داشته بزکوهی را تعقیب کرد و کاشف غار لقب گرفت».
بعد از کشف این غار بود که اهالی روستا و البته قاچاقچیان عتیقه پایشان به آنجا باز شد و در جست‌وجوی گنجینه‌های پادشاهان هخامنشیان گوشه گوشه غار را تخریب کردند. با پیدا شدن چند شیء تاریخی- مثل صورتک طلایی و نقره‌ای و پیکره‌های حیوانات- نام غار کلما کره سرزبان انسان‌های فرصت طلب افتاد و آنها به خاطر رسیدن به یک گنج رویایی راهی این محل شدند.
غار نوردان برای فتح این غار باید بعد از رسیدن به بالای غار حدود هشت متر را با طناب پایین بروند
به دنبال انتشارخبر کشف غار، گزارش‌هایی به دست آمد که به کشف و ضبط مجموعه‌ای ارزشمند از اشیای تاریخی و فرهنگی آنجا منجر شد. اولین اشیای ضبط شده توسط کمیته انقلاب اسلامی پلدختر شامل «ماسک طلایی از چهره انسان، سه عدد گوش کوچک حیوان از جنس نقره، سه عدد گوش بزرگ حیوان از جنس نقره، دو عدد میله فلزی منحنی داس مانند و سه قطعه شمش نقره بود».
سرقت گنجینه ملی
با توجه به قدمت اشیای به دست آمده از این غار، باستان شناسان آثار باستانی کشف شده را ششمین گنجینه با ارزش جهان نامیده‌اند. حسن پور درباره ارزش اشیای به دست آمده می‌گوید: «قسمتی از این مجموعه به دست قاچاقچیان افتاد و به صورت غیرقانونی به خارج از کشور منتقل شده و تعدادی از آنها هم در قالب یک نمایش ویژه در نیویورک، لس آنجلس، لندن و وین در معرض دید عموم گذاشته شدند. آثار این گنجینه بزرگ پراکنده هستند و در موزه‌های شهرهای بزرگ آمریکا، انگلیس، سوئیس، فرانسه و ژاپن به نمایش درآمده‌اند.
سه صورتک طلایی و یک ماسک نقره‌ای از اشیای عتیقه‌ای است که از قاچاقچیان ضبط شده است
تعداد قابل توجهی از این اشیا توسط یک تاجر عتیقه که سالیان درازی است با باستان‌شناسی ایران درگیر است، گرد آمد و مطالبی را دراین باره در کتابی تحت عنوان «گنجینه کوه‌ها و هنر مادها» در لندن چاپ کرد. به تازگی هم بعضی از اشیای این مجموعه توسط گالری هنر عتیقه فنیکس که در ژنو و نیویورک دفتر دارد خریداری شده است».
جام ریتون کشف شده در غار
راز خانواده سلطنتی
اما با تلاش مسؤولان تعدادی از این اشیا از دست قاچاقچیان خارج و به موزه‌های کشورمان منتقل شد. قسمت اعظم این گنجینه با تلاش مقامات مسؤول ضبط و در مالکیت موزه‌های خرم آباد و موزه ملی ایران قرار گرفت. در تیر ماه 1371 رسول بشاش- پژوهشگر ایرانی- ماموریت یافت تعدادی از کتیبه‌های اشیای منسوب به غار را مورد مطالعه قرار دهد.
او موفق شد برای اولین بار نام یک خانواده سلطنتی گمشده و یک سرزمین ناشناخته را معرفی کند. باستان‌شناسی به نام لمبرت هم موفق شده تعداد زیادی از کتیبه‌های مربوط به ظروف را بخواند. او در یادداشتی به نام 22 شخص برخورد کرده که چهار نفر از آنها عنوان شاهی دارند. راز کتیبه‌ها نشان می‌دهد که این اشیا متعلق به سرزمین سمتی (ساماتوره) بوده و بنیانگذار آن پادشاهی به نام آمپریش، فرزند دابالاست. این گنجینه به خوبی ثروت فوق‌العاده این سلسله محلی را آشکار می‌کند.
اشیای تاریخی به دست آمده از این غار تنوع زیادی دارند؛ از ماسک‌های طلایی و نقره‌ای بگیرید تا ریتون‌های شیر و گاو و زیورآلات.در بین موزه‌های خارجی، موزه میهوی ژاپن بیشترین قسمت این اشیا را در خود جای داده است
راز نام کلماکره
درباره نامگذاری این غار به نام کلماکره هم بیشتر کارشناسان به یک نتیجه رسیده‌اند. آنها ادعا می‌کنند «کلماکره از سه کلمه جداگانه کل، ما، و کرّه تشکیل شده است. «کل» در گویش مردم لرستان نوعی حیوان حلال گوشت کوهی با شاخ‌های کمانی رو به بالا یا همان بز کوهی نر است و کلمه «ما» با توجه به مفهوم محلی به صورت پسوند «مان» به معنای مأوا، مکان و محل استقرار به کار برده می‌شود. ترکیب این دو کلمه به معنای مأوای بز کوهی به حساب می‌آید. کلمه «کرَّه» هم نام درختی مثل درخت انجیر بوده و تنها تفاوت آن با درخت انجیر غیرخوراکی بودن میوه‌های آن است. هنگام ورود به غار این درخت را می‌بینیم. خلاصه اینکه اسم این غار یعنی جایگاه بزکوهی نر و درخت انجیر».
گنجینه غار کلماکره
اغلب اشیای یافت‌شده از غار کلماکره شامل پیکره‌ها، بشقاب‌ها و تکوک‌های نفیس هم‌اکنون، در خارج از کشور و موزه‌هایی، چون لوور، موزه بریتانیا و موزه متروپولیتن نیویورک نگهداری می‌شوند. در ایران نیز این اشیا در موزه ایران باستان تهران و موزه قلعه فلک‌الافلاک در خرم‌آباد قرار دارند.
از اشیای یافت‌شده نفیس این غار می‌توان به کاسه‌های ماهی بادامی بسیار معروف و انواع تکوک‌ها اشاره کرد. معروف‌ترین شیء پیدا شده در غار کلماکره که به آن سلطان کلماکره می‌گویند، جام شیردال است که در سال 1392 از سوی دولت آمریکا به ایران بازگردانده شد.
اولین اشیایی که توسط کمیته انقلاب اسلامی پلدختر کشف شد، عبارت بودند از یک نقاب طلا، 6 گوش نقره‌ای حیوانات، ران یک بز کوهی بالدار به‌اندازه طبیعی، دو عدد میله فلزی منحنی داس‌مانند، سه قطعه شمش نقره ذوب شده و تعدادی از قطعات جدا شده حیوانات.
دسته‌ای از اشیای یافت‌شده در غار کلماکره نقاب‌ها هستند که مربوط به نیمه نخست هزاره پیش از میلادند. این نقاب‌های طلایی که هم‌اکنون در موزه ایران باستان نگهداری می‌شوند، خبر از وجود نوعی مراسم آیینی باستانی شبیه بالماسکه در ایران می‌دهند. غیر از ظرف‌ها، جام‌ها و تکوک‌ها، بیشترین اشیای نقره‌ای منسوب به غار کلماکره پیکره‌های توخالی جانوران طبیعی، اساطیری یا افسانه‌ای هستند که از آنها برای افشاندن مایعات مقدس در مراسم آیینی استفاده می‌شده است. تنگ‌های نقره‌ای با برجستگی‌های بسیار زیبا، ریتون و سکه‌های طلا و نقره از دیگر اشیا هستند.
هم‌اکنون 114 عدد از این آثار تاریخی در موزه فلک‌الافلاک خرم‌آباد نگهداری می‌شود. 100 شیء نیز در موزه ایران باستان، دو شیء در استان ایلام و دو شیء در موزه تبریز قرار دارند. در خارج از کشور نیز 30 قطعه در موزه لوور پاریس، 30 قطعه در موزه متروپولیتن نیویورک، 2 قطعه در موزه میهو کیوتو و... وجود دارند. مدیرکل سازمان میراث فرهنگی لرستان مدعی است که 2،300 اثر از غار کلماکره در سطح جهان پراکنده است. گفته می‌شود به‌طور کلی 5،000 شی در این غار یافت شده که تنها 10 درصد آنها در ایران باقی مانده‌اند. همچنین یک تاجر عتیقه که سال‌ها است با باستان‌شناسی ایران درگیر است، کتابی را با عنوان «گنجینه کوه‌ها و هنر ماده» در لندن منتشر کرده و به معرفی برخی اشیای یافت شده در این غار پرداخته است.
همچنین برای مشاهده مطالب بیشتر از سرویس تاریخ ساعدنیوز کلیک کنید