سفر به تهران قدیم؛ بازارچه سنگلج و ماجرای جهازبرون دختر شاه با فیل+عکس
به گزارش پایگاه خبری-تحلیلی ساعد نیوز به نقل از همشهری، سنگلج در دوره قاجار گسترش پیدا کرد و خیلی زود انواع مشاغل و صنایع کوچک در این محله قدیمی پاگرفت. کم‌کم زیر هر گذر و نزدیک هر کوچه‌ای بازارچه‌ای پررونق ساخته شد.
سنگلج بازارهای بزرگ و عریض و طویل نداشت، اما قدم‌به‌قدم میزبان بازارچه‌های مختلف شد؛ دکان‌های کوچک و بزرگی که نیازهای ساکنان محله را برطرف می‌کردند و نزدیک به هم قدعلم کردند. بسیاری از این بازارچه‌ها یادآور شخصیتی و رجالی بود و یا به نام نیکوکاران نام‌گذاری می‌شد.
اگر در گذری دباغخانه‌ای بود بیشتر مشاغل مربوط به آن آنجا شکل می‌گرفت و به یک بازارچه تبدیل می‌شد. برای مثال در بازارچه صندوقخانه سنگلج به دلیل وجود دکان‌های ساخت صندوقچه چوبی کم‌کم بازارچه صندوقخانه پدید آمد، هرچند دیگر اثری از این بازارچه نیست.
نصرالله حدادی، تهران پژوه درباره بازارچه‌های سنگلج می‌گوید: «در هر گذر و کوچه‌ای از هر شغلی یکی دایر بود. نانوایی و قصابی، کشک‌سابی و ماست‌بندی، حمامی و بقالی و ... خلاصه در بازارچه‌های سنگلج همه جور شغلی یافت می‌شد. محله سنگلج شلوغ‌ترین محله تهران قدیم بود و مهاجران زیادی هم داشت. اکثر مهاجران سعی می‌کردند در یک محدوده باشند و در یک بازارچه مشغول شوند. گاهی بازارچه‌ای به اسم بزرگ خاندان یک قوم بود.»
میدان‌داران بیشتر زواره‌ای و اردستانی بودند و تبریزی‌ها هم اغلب تجارت می‌کردند. از معروف‌ترین بازارچه‌های سنگلج می‌توان به بازارچه میرزا یوسف (مربوط به میرزا یوسف مستوفی‌الممالک بود. ، بازارچه حاج حیدر، بازارچه معیرالممالک، بازارچه میرزا حسین‌خان، بازارچه میرزا زمان کردستانی، بازارچه قوام الدوله و بازارچه آصف الدوله اشاره کرد.
درباره بازارچه آصف الدوله مرحوم ناصرتکمیل همایون پژوهشگر و تاریخ‌نگار برجسته می‌نویسد: «درمورد این بازارچه می‌گویند چون جهیزیه دختر ناصرالدین‌شاه را برای معیرالممالک روی فیل می‌آوردند وآن حیوان با آن‌همه بار نمی‌توانست داخل بازارچه شود، دستور داد سقف بازارچه را خراب کنند تا فیل به‌آسانی از آن عبور کند.»
به گفته نصرالله حدادی، از سال 1306 تا سال 1314 شمسی کم‌کم بازارچه‌های تهران یکی پس از دیگری تخریب شدند و بازارچه‌های محله سنگلج هم در این بین جان به در نبردند.