شهر سوخته از جاذبه‌های دیدنی زابل به شمار می‌رود، این شهر نام بقایای دولت شهر باستانی ایران زمین واقع در شهرستان هامون سیستان است. شهر مزبور در روی آبرفت‌های مصب رودخانه هیرمند به دریاچه هامون و زمانی در ساحل آن رودخانه بنا شده بود. این منطقه باستانی در گذشته شاهراه ارتباطی شبه قاره هند و آسیای مرکزی با تمدن‌های حاشیه خلیج فارس بوده است. از شهر سوخته با نام‌های دیگری از قبیل «شهر هنر»، به دلیل کشف آثار برجسته هنری و صنایع دستی و «شهر علم»، به سبب کشف یافته‌های برجسته علمی به خصوص در زمینه علم پزشکی نیز یاد می‌شود. در لوحه‌های یافت شده از تمدن سومری، شهری با نام «ارته» به چشم می‌خورد که از توصیف‌های موجود درباره این شهر، احتمال می‌رود که همان شهر سوخته باشد. اشیای ارزشمند کشف شده در شهر سوخته، از تنوع هنرهای گوناگون مانند سفال‌گری، خراطی، جواهر‌سازی و بافندگی در شهر سوخته خبر می‌دهند. در این بنا راهروها، پلکان و دیوارهای ضخیم خشتی با ارتفاع سه متر با آثاری از تیرهای سوخته و اسکلت انسان کشف شده‌اند. شهر سوخته در سال 1393 به عنوان اولین تپه باستانی ایران و هفدهمین اثر جهانی ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است.
قدمت شهر سوخته به بیش از 5000 سال می‌رسد و تمدن این منطقه هم ردیف با تمدن جیرفت و دوران برنز است. دوره‌های مختلف شهرنشینی در این شهر باستانی در فاصله زمانی 3200 تا 1800 سال پیش از میلاد بررسی شده‌اند و بر اساس شواهد یافت شده، حیات شهر سوخته را به چهار دوره تقسیم کرده‌اند که شامل پایه گذاری شهر، رشد و شکوفایی، شروع زوال و دوره نابودی شهر می‌شود. عمر دوران شکوفایی شهر سوخته در حدود 300 سال و بین سال‌های 2500 تا 2200 پیش از میلاد بوده است و مردم باستان در بازه‌ای در حدود 1400 سال در این منطقه زندگی می‌کردند.
مساحت شهر سوخته در گذشته در حدود 280 هکتار بوده و به پنج بخش اصلی تقسیم می‌شده است که این بخش‌ها شامل مناطق مسکونی در شمال شرقی و شرق، نواحی گسترده مرکزی، بخش صنعتی در شمال غربی و بناهای یادبود و گورستان در جنوب غربی این منطقه می‌شوند. بخش صنعتی خارج از شهر و با فاصله از نقاط مسکونی قرار داشته است. استفاده از شتر برای حمل و نقل و استفاده از محصولات آن، اولین بار در شهر سوخته اتفاق افتاده است. از مهم‌ترین قسمت‌های کشف شده شهر سوخته می‌توان به حیاط‌های متعدد، راهروها، انبارها، اتاق‌ها، کوره و اجاق‌ها، پلکان و دیگر فضاهای معماری اشاره کرد و در میان آثار یافت شده می‌توان هزاران قطعه سفال و اشیای زینتی را برشمرد. از میان دیگر صنایع رایج در شهر سوخته نیز می‌توان به ریسندگی، خراطی، معرق سازی، سفال‌گری و ساخت ابزار فلزی اشاره کرد. شهر سوخته تنها سایت باستان شناسی کشور است که فعالیت و حفاری‌های باستان شناسی در آن بدون وقفه و تعطیلی ادامه پیدا کرده است.
در بازدید از شهر سوخته می‌توانید به موزه شهر سوخته نیز سر بزنید. در این موزه بخش قابل توجهی از ابزار و لوازم کشف شده از محوطه باستانی شهر سوخته و شهرهای دیگر به نمایش در آمده است. از جمله این آثار می‌توان به اشیای سفالی، سنگی، پیکرک‌ها، مهره‌ها، نمونه بازسازی‌شده گور‌های مکشوفه در شهر سوخته و... اشاره کرد.
این منطقه دو فصل سرد و گرم دارد و فصل سرما در این منطقه به سه ماه آذر، دی و بهمن محدود می‌شود. دیگر ماه‌های سال هوای این منطقه گرم است. میانگین دما در ماه‌های سرد در حدود 13 درجه سانتی‌گراد است، اما شب‌ها سرد است. در همه فصول سال اختلاف دمای شب و روز در شهر سوخته زابل و مناطق اطراف آن‌ها زیاد است. بنابراین بهترین زمان سفر به شهر سوخته و بازدید از این شهر باستانی از اوایل تا اواسط پاییز است.
آدرس: استان سیستان و بلوچستان، شهر زابل، جاده زابل به زاهدان، 50 کیلومتری جاده، سمت چپ
