Frito Lay یکی ازمشهورترین برندهای تنقلات در جهان است که از سال ۱۳۴۴ (۱۹۶۵) به عنوان زیرمجموعه ای از برند پپسی فعالیت می کند. فریتو لی (.Frito-Lay Inc) برند تولیدکننده ی چیپس، پفک و انواع تنقلات است. این برند امروز به عنوان زیرمجموعه ای از PepsiCo فعالیت می کند. فریتو لی برندهای مشهور تنقلات همچون Fritos ،Cheetos ،Doritos ،Tostitos ،Lay's ،Ruffles ،Rold Gold و Walkers را تولید می کند. هریک از این برندها درآمد سالانه ی بالایی را برای فریتو لی به ارمغان می آورند. برخی آمارها درآمد هر برند را بیش از یک میلیارد دلار در سرتاسر جهان اعلام می کنند.
تاریخچه ی Frito Lay به دهه ی ۱۳۱۰ (۱۹۳۰) میلادی و دو شرکت مجزای Frito و Lay باز می گردد. این دو شرکت در سال ۱۳۴۰ (۱۹۶۱) با هم ادغام شده و از سال ۱۳۴۴ (۱۹۶۵) نیز به پپسی پیوستند. این ادغام، پپسی را علاوه بر فرمانروایی در بازار نوشیدنی های گازدار، به بزرگ ترین توزیع کننده ی فرآورده های اسنک در جهان تبدیل کرد.
تاریخچه تأسیس فریتو لی
همان طور که گفته شد، برند فریتو لی از ترکیب دو شرکت فریتو و لی زاده شده است. برای بررسی تاریخچه ی این برند باید داستان تأسیس این دو شرکت را در کنار هم مرور کنیم. شرکت هایی که هر دو در دهه ی ۱۳۱۰ (۱۹۳۰) تأسیس شده اند. بحران اقتصادی دهه ی ۱۳۱۰ (۱۹۳۰)، بسیاری از جوانان را به کارآفرینی تشویق کرد.
دهه ی ۱۳۱۰ (۱۹۳۰)، با یکی از بزرگترین رکودهای تاریخ همراه بود. در آن زمان، کاهش اشتغال باعث شد تا جوانان بسیاری در آمریکا به کارآفرینی روی بیاورند. المر دولین (Elmer Doolin) یکی از این جوانان بود که بر حسب تصادف، به صنعت چیپس و پفک وارد شد. در سال ۱۳۱۱ (۱۹۳۲)، صنعت تنقلات پردرآمد در تگزاس، بستنی بود که به خاطر جنگ برندها بر سر قیمت، دوران دشواری را سپری می کرد.
دولین به دنبال راهی برای کارآفرینی و کسب درآمد بود و یک روز در یک کافه در سن آنتونیو یک بسته چیپس ذرت به قیمت ۵ سنت خریداری کرد. در آن زمان، چیپس های ذرت یا (به زبان اسپانیایی به معنای سرخ شده) جزء تنقلات پرمصرف در جنوب غربی آمریکا بودند. روش تولید به این صورت بود که آشپزها خمیرهای ذرت را پهن و سپس ورقه ای کرده و پس از اضافه کردن ادویه، سرخ می کردند.
دولین تولید خود را در آشپزخانه ی مادرش شروع کرد. او شب ها چیپس ذرت می پخت و روزها آنها را در ماشین فورد مدل T خودش می فروخت. ظرفیت تولید روزانه ی او در ابتدا ۴.۵ کیلوگرم بود که روزانه، ۲ دلار سود را از ۸ تا ۱۰ دلار فروش، عاید این جوان کارآفرین می کرد. او پس از مدت کوتاهی تجهیزات خود را ارتقاء داد و تولید را نیز به گاراژ خانگی منتقل کرد. دولین و لی هرکدام کسب وکار خود را با ۱۰۰ دلار سرمایه شروع کردند.
شرکت فریتو در کمتر از یک سال از شروع کار، ثبت شد و دفتر اصلی آن نیز از سن آنتونیو به دالاس رفت. این نقل مکان، به خاطر مزیت های توزیع بهتر در منظقه ی دالاس بود. تأسیس شرکت و جابجایی دفتر، قطعا نیاز به نیروی جدید و افزایش توزیع را نیز ایجاد می کرد. دولین یک نفر را برای تحویل محصولات به فروشگاه ها استخدام کرد و مناطق تحت پوشش خود را گسترش داد. او پس از مدتی مجوز تولید چیپس سیب زمینی برای برندهای دیگر را اخذ کرده و مراکز تولیدی خود را در هیوستون تولسا و دالاس تأسیس کرد.
توسعه ی کسب وکار فریتو در داخل آمریکا، با اهدای مجوز و شعبه به شرکت های دیگر ادامه پیدا کرد. آنها به شرکت لی مجوز تولید و فروش برند Frito در جنوب شرقی را اهدا کردند. این اهدای مجوز، شروع ارتباط نزدیک این دو شرکت بود که در نهایت به ادغام آنها انجامید. علاوه بر لی، شرکت های دیگر نیز به عنوان فرانچایز (حق امتیاز) در بتسدا و هاوایی شروع به کار کردند.
اسنک های پنیری (پفک) شرکت فریتو در سال ۱۳۲۷ (۱۹۴۸) و با برند Cheetos معرفی شدند. شهرت این برند به سرعت افزایش پیدا کرد و به یکی از منابع درآمد اصلی فریتو تبدیل شد. رشد این برند و گسترش سریع فعالیت در سرتاسر آمریکا، دولین را مجاب کرد که تبلیغات گسترده برای برند خود را شروع کند. این تبلیغات از سال ۱۳۲۸ (۱۹۴۹) و با انتشار به صورت رنگی در مجله های معتبر مانند گاردنز و لایف شروع شد.
دولین، بنیان گذار ارزش آفرین شرکت فریتو در سال ۱۳۳۸ (۱۹۵۹) از دنیا رفت. در آن زمان درآمد شرکت به ۵۱ میلیون دلار رسیده بود. فعالیت کارخانه های شرکت پس از آن نیز با قدرت ادامه یافت اما فرانچایزها عمدتاً توسط فریتو خریداری شدند و تعداد آنها به ۶ شرکت رسید.
تاریخچه تأسیس اچ. دابلیو لی
هرمن دابلیو. لی (Herman W. Lay) در سال ۱۲۸۸ شمسی (۱۹۰۹ میلادی) در شارلوت کارولینای شمالی متولد شد او از ۱۰ سالگی به دنیای کسب وکار وارد شد و انواع شغل ها را امتحان کرد. او فعالیت های متعددی از جمله فروش بستنی و توزیع چیپس سیب زمینی برند Barret را انجام داد تا این که در سال ۱۳۱۱ (۱۹۳۲) با قرض گرفتن ۱۰۰ دلار، مالکیت یکی از انبارهای این برند را در اختیار گرفت. او از آن زمان به عنوان یکی از توزیع کننده های برند بارت فعالیت کرد. نکته ی جالب این است که لی فعالیت خود را تقریباً همزمان با دولین شروع کرد. هرمن نیز محصولات خود را در ماشین فورد شخصی می فروخت.
هرمن نیز مانند دولین، یک خودروی فورد البته مدل A داشت. او محصولات بارت را در همین خودرو به فروش می رساند و سودی ماهانه معادل ۲۳ دلار کسب می کرد. رشد کسب وکار هرمن نیز به سرعت ادامه یافت و او در سال ۱۳۱۲ (۱۹۳۳) اولین فروشنده ی اختصاصی خود را استخدام کرد. تا سال بعد، تعداد کانال های فروش شرکت Lay به ۶ عدد رسید.
لی تا سال ۱۳۱۵ (۱۹۳۶) تعداد کارمندان خود را به ۲۵ نفر رساند و با نقل مکان به نشویل، تولید محصولات را نیز شروع کرد. اولین محصولات او، کراکرهای ساندویچی کره ی بادام زمینی و پاپ کورن بود. اولین محصولی که با برند Lay عرضه شد نیز همین پاپ کورن ها بودند که با نام کامل Lay's Tennessee Valley Popcorn به فروش رفتند.
جکسون ویل فلوریدا مقصد بعدی لی برای تأسیس مرکز تولیدی بود. پس از آن، میسی سی پی، کنتاکی و کارولینای شمالی نیز میزبان کارخانه های لی شدند. یکی از مدرن ترین مراکز تولیدی لی، در آتلانتا تأسیس شد که میزبان اولین خط تولید کامل چیپس سیب زمینی در جهان بود. از سال ۱۳۲۳ (۱۹۴۴)، برند Lay's برای چیپس ها استفاده شد که امروز یکی از مشهورترین برندهای این محصول خوراکی است.
شرکت لی نیز برای تبلیغات خود یک کاراکتر طراحی کرد. این کاراکتر اسکار نام داشت و یک سیب زمینی خوشحال بود. از سال ۱۳۲۴ (۱۹۴۵) نیز مجوز تولید و فروش محصولات برند فریتو در جنوب شرقی آمریکا به آنها اهدا شد.
لی برای بخش تحقیق و توسعه ی کسب وکار خود اهمیت بالایی قائل بود و در سال ۱۳۲۸ (۱۹۴۹)، یک مرکز اختصاصی برای محصولات جدید تأسیس کرد. نتیجه ی تأسیس این مرکز تحقیق و توسعه، عرضه ی محصولات جدیدی همچون چیپس سیب زمینی کبابی، اسنک پنیری ذرت و انواع دانه های روغنی و آجیل بود. این توسعه، با گسترش فعالیت از منطقه ی جنوب شرق و خرید برخی رقبای ضعیف تر نیز همراه بود.
تا سال ۱۳۳۵ (۱۹۵۶)، تعداد نیروهای کار لی به بیش از هزار نفر رسیده بود و آنها سهام خود را به صورت عمومی در بورس عرضه کردند. مراکز تولیدی در آن زمان در ۸ شهر فعالیت می کردند و ۱۳ شهر نیز میزبان انبارهای شرکت لی بود. درآمد شرکت در سال ۱۳۳۶ (۱۹۵۷) به ۱۶ میلیون دلار رسید. آنها با این درآمد به بزرگترین شرکت تولیدکننده ی چیپس سیب زمینی در آمریکا تبدیل شدند.
یکی از نقاط برتری شرکت لی، کانال های توزیع دقیق و هماهنگ آن بود. نیروهای فروش این شرکت زودتر از رقبا به فروشگاه ها مراجعه می کردند. آنها ارتباط مناسبی با خرده فروشان داشتند و پیش از نزدیکی زمان انقضای محصولات، آنها را سریعا جایگزین می کردند. تا سال ۱۳۴۰ (۱۹۶۱)، فعالیت شرکت اچ. دابلیو لی به ۳۰ ایالت آمریکا گسترش یافته بود.
ادغام فریتو، لی و پپسی کولا
شرکت های فریتو و لی در شهریور سال ۱۳۴۰ (سپتامبر سال ۱۹۶۱) فرآیند ادغام را نهایی کرده و شرکتی عظیم با درآمد سالانه ۱۲۷ میلیون دلار، فعال در صنعت تنقلات و اسنک تأسیس کردند. برندهای اولیه ی این شرکت جدید، فریتوز، لیز، رافلز و چی توز بودند. این ادغام، سیستم توزیع ملی در سرتاسر آمریکا را نیز برای شرکت جدید به همراه داشت. اولین رئیس هیئت مدیره و مدیرعامل شرکت جدید نیز ویلیامسن بود. در سال ۱۳۴۱ (۱۹۶۲)، لی مدیرعامل شد و دو سال بعد نیز ریاست هیئت مدیره را به وظایف خود اضافه کرد.
تا سال ۱۳۴۴ (۱۹۶۵)، درآمد شرکت فریتو لی به ۱۸۰ میلیون دلار رسید تعداد کارمندان آنها نیز رکورد ۸ هزار نفر را پشت سر گذاشت. مراکز تولیدی تا آن سال به ۴۶ عدد رسیده بودند. ادغام بزرگ بعدی، ملحق شدن فریتو لی به پپسی کولا بود. این ادغام در سال ۱۳۴۴ (۱۹۶۵) نهایی شد و شرکت جدید، با نام PepsiCo شروع به کار کرد. مدیریت شرکت جدید بر عهده ی مدیران پپسی کولا بود اما فریتو لی هنوز به صورت سازمانی مستقل فعالیت می کرد. لی تا سال ۱۳۶۱ (۱۹۸۲) در سمت های مختلف مدیریتی در شرکت جدید مشغول بود تا این که در آذر ۱۳۶۱ (دسامبر سال ۱۹۸۲) از دنیا رفت.
ادغام شرکت های پپسی و فریتو لی، به دو دلیل عمده انجام شد. دلیل اول این بود که پپسی کولا به عنوان رقیبی جدی برای فرمانروای بازار نوشیدنی ها یعنی کوکاکولا فعالیت می کرد و گستردگی سهام آن، احتمال فروش این شرکت به رقیب را بیش از پیش کرده بود. با تأسیس شرکت جدید پپسی کو، سهام مدیران تصمیم گیر در شرکت افزایش یافت و شانس فروش آن برای سهام داران دیگر با کاهش قابل توجهی روبرو شد.
دلیل بعدی، تمایل Frito Lay به توسعه ی کسب وکار به خارج از آمریکا بود. تا پیش از آن، فروش این شرکت به کانادا و آمریکا محدود بود اما همکاری جدید، شانس فروش در ۱۰۸ کشور جهان را برای آنها فراهم می کرد. یک دلیل ساده نیز، وابستگی چیپس های نمکی به نوشیدنی های گازدار بود. در ابتدا قرار بود برندهای اختصاصی چیپس و پفک برای پپسی هم طراحی شوند اما قوانین مانع این کار شد و حتی خرید شرکت های دیگر در این صنعت نیز برای پپسی ممکن نبود.
برند محصولات فریتو لی با پیوستن به پپسی تغییری نکرد. چیپس های Lay's در آن زمان محبوبیت بالایی پیدا کردند و در کل آمریکا به فروش می رفتند. در همان سال ها، فرآیند بررسی محصولات جدید با قدرت پیگیری شد و چیپس های تورتیلا با برند Doritos به عنوان اولین محصول پس از ادغام با پپسی، مورد بررسی قرار گرفتند.
افزایش رقابت در بازار تنقلات
دهه ی ۱۳۵۰ (۱۹۷۰)، با ظهور برندهای متعدد جدید در صنعت چیپس و پفک همراه بود. Frito Lay نه تنها از طرف رقبای داخلی، بلکه رقبای خارجی و برندهایی همچون Pringles و Chipos هم تهدید می شد. این برندها، سیب زمینی را خمیر کرده و در شکل های منظم در بسته بندی های جذاب عرضه می کردند. این بسته های جدید فضای کمتری اشغال می کردند، به راحتی خرد نمی شدند و عمر بیشتری هم داشتند.
برندهای پرینگلز و چیپوس به راحتی در یک کارخانه آماده شده و به کل کشور صادر می شدند. در واقع تولید آنها نیاز به کارخانه در مناطق مختلف نداشت و در نتیجه، هزینه های تولید کمتر بود. دو غول تجاری با نام های Procter & Gamble و General Mills Inc نیز صاحبان این برندها بودند که شبکه ی قوی توزیع و تجارت را در اختیار داشتند.
Frito Lay رقبای متعدد دیگری هم در آمریکا داشت اما باز هم به عنوان فرمانروای این بازار به فعالیت خود ادامه داد تا این که در پایان دهه، فروش خود را به بیش از یک میلیارد دلار رساند. به هرحال آنها هیچ گاه از رشد و توسعه خسته نشدند و در زمستان ۱۳۵۷ (پایان سال ۱۹۷۹) با تأسیس کارخانه ای جدید در شارلوت و توسعه ی کارخانه های دیگر، تولید خود را به اندازه ی یک سوم افزایش دادند.
Frito Lay برای گسترش بازار خود کم کم از محصولات شور به شیرینی ها نیز وارد شد. آنها در ابتدای دهه ی ۱۳۶۰ (۱۹۸۰) برند کلوچه ی Grandma را به قیمت ۲۵ میلیون دلار خریدند. فروش محصولات با این برند در سال ۱۳۶۲ (۱۹۸۳) و با ۵ نوع کلوچه و کوکی متنوع شروع شد. برند بعدی که در آن سال ها معرفی شد، Tostitos نام داشت. این برند نیز یک چیپس تورتیلا بود و به یکی از موفق ترین محصولات جدید شرکت تبدیل شد.
دهه ی ۱۳۶۰ خورشیدی (۱۹۸۰ میلادی)، با معرفی محصولات و برندهای بسیار متنوعی از سمت Frito Lay همراه بود. آنها انواع خوراکی های شور و شیرین را به سبد محصولات خود اضافه کرده و در آخرین تلاش، چیپس های کتل را با برند Kincaid معرفی کردند. این توسعه ی ناگهانی باعث شد تا ۱۰ هزار نیروی فروش پرقدرت فریتو لی نیز از عهده ی معرفی و فروش محصولات بر نیایند و بسیاری از برندها، به سرعت شکست بخورند.
البته شهرت فریتو لی در بازار جهانی با آسودگی آن چنانی نیز همراه نبود. یک برند جهانی با نام Eagle رقیب جدی آنها بود که محصولاتی با کیفیت را با قیمتی حدود ۲۰ درصد ارزان تر ارائه می کرد. مشکلات داخلی همچون کاهش کیفیت و افزایش قیمت در بازار نیز موفقیت فریتو لی را تهدید می کردند تا این که در نهایت، سود آنها با شروع دهه ی ۱۳۷۰ (۱۹۹۰) رو به کاهش رفت.
یکی از تغییرات بزرگ آن سال ها، اخراج ۱۸۰۰ مدیر یا ۶۰ درصد از مدیران شرکت بود که با هدف افقی تر کردن ساختار مدیریت انجام شد. البته ۴ کارخانه از ۴۰ کارخانه ی شرکت نیز تعطیل شدند. همچنین، بیش از ۱۰۰ نوع بسته بندی و برند نیز از خط تولید فریتو لی حذف شد. این تغییرات، صرفه جویی سالانه ی ۱۰۰ میلیون دلاری را برای Frito Lay به همراه داشت.
محصول بزرگی که در این دهه معرفی شد، SunChips نام داشت. این محصول در سال اول، رکورد فروش ۱۱۵ میلیون دلار را ثبت کرد. این چیپس با کلسترول و چربی مضر کم تولید می شد و افرادی با سبک زندگی سالم را به عنوان گروه مشتریان انتخاب کرده بود. بازطراحی برخی محصولات قدیمی و همچنین فرمولاسیون محصولات محبوب Lay's و Ruffles نیز در همین زمان انجام شد. این اولین تغییر فرمولاسیون در تاریخ برندها بوده و استفاده از روغن پنبه دانه به جای روغن سویا، اصلی ترین بهبود چرخه ی تولید بود.
سال های پایانی قرن بیستم با خرید شرکت ها و برندهای متعدد و همچنین ادغام های داخلی همراه بود. مجموعه های عملیاتی داخلی و بین المللی فریتو لی در سال ۱۳۷۵ (۱۹۹۶) به صورت یک سازمان واحد در آمدند. یک سال بعد، برند مشهور Cracker Jack از شرکت بوردن خریداری شد و در پی آن، برندهای متعدد تنقلات در اروپا و استرالیا نیز به زیرمجموعه ی این شرکت پیوستند. مقصد بزرگ بعدی، آمریکای جنوبی بود که با یک همکاری بزرگ با توزیع کنندگان کشورهای مطرح این منطقه، بازار ۳ میلیارد دلاری چیپس و پفک آمریکای لاتین، میزبان Frito Lay شد.
تا پایان قرن بیستم توسعه ی فعالیت ها و افزایش هرچه بیشتر بازاریابی برند فریتو لی، سهم آنها از بازار آمریکا را به بیش از ۶۰ درصد رساند. آنها پس از تصاحب سهم اصلی بازار داخلی، به فکر توسعه ی هرچه بیشتر جهانی خود افتادند؛ چرا که بازیگر بزرگ دیگری نیز در این زمینه وجود نداشت. قدم بزرگ اول برای توسعه ی حضور بین المللی، همکاری با شرکت بریتانیایی Walkers بود که حضور فریتو لی را در بازار اروپا قوی تر می کرد.
سال های اخیر و وضعیت کنونی
فریتو لی در دهه ی ۱۳۸۰ و ۱۳۹۰ (۲۰۰۰ و ۲۰۱۰)، تمرکز خود را روی بهبود برندهای موجود و تولید محصولاتی حتی با ترکیب محصولات قبلی معطوف کرده است. به عنوان مثال چیپس های Lay's با چربی کم و همچنین محصولات بدون روغن با برند Baked از آخرین دستاوردهای این برند بوده اند. در سال ۱۳۸۲ (۲۰۰۳)، یک خط محصولات جدید با نام Natural معرفی شد. فریتو لی ادعا می کند تمامی مواد تشکیل دهنده ی محصولات این برند، ارگانیک هستند.
در سال ۱۳۸۹ (۲۰۱۰)، فرمولاسیون چیپس های Lay's بار دیگر تغییر کرد و مواد کاملا طبیعی به چرخه ی تولید آنها اضافه شد. با این تغییر، فروش چیپس های برند لیز ۸ درصد افزایش یافت. در نتیجه، شرکت اعلام کرد که برندهای دیگر را نیز برای استفاده از مواد کاملا طبیعی بازطراحی خواهد کرد.
فعالیت های اجتماعی نیز که به عنوان مسئولیت های معمول شرکت های بزرگ در جهان شناخته می شوند، هدف برنامه ریزی های Frito Lay در سال های اخیر بوده اند. پیاده سازی سیستم بازیافت یکپارچه، تأسیس مرکز توزیع با مصرف صد درصدی انرژی تجدیدپذیر و استفاده از کامیون های کاملاً الکتریکی در برخی از مسیرها، از برنامه های اجتماعی و زیست محیطی این برند هستند.
Frito Lay در سال های اخیر به توسعه در کسب وکارهای دیگر نیز علاقه مند شده است. آنها اولین ایستگاه پمپ گاز طبیعی خود را در سال ۱۳۹۲ (۲۰۱۳) راه اندازی کردند. برند Frito Lay در حال حاضر تحت مدیریت ویوک سانکاران فعالیت می کند و در میان برندهای برتر رسانه ی فوربز، در رتبه ی ۴۱ قرار دارد.
تاریخچه پپسی، برند معروف نوشابه جهان
