قرآن کلام خدا و کتاب آسمانی مسلمانان است که به وسیله جبرئیل به حضرت محمد(ص)، وحی شد. مسلمانان محتوا و الفاظ قرآن را نازل‌شده از سوی خداوند می‌دانند؛ همچنین معتقدند قرآن، معجزه و نشانه پیامبری حضرت محمد(ص) و آخرین کتاب آسمانی است. این کتاب بر معجزه‌بودن خود تأکید کرده و دلیل اعجازش را آن دانسته است که کسی نمی‌تواند مانندی برای آن بیاورد.
قرآن، فرقان، الکتاب و مُصحَف از مشهورترین نام‌های قرآن است. قرآن 114 سوره و بیش از 6000 آیه دارد و به 30 جزء و 120 حزب تقسیم شده است. در قرآن، از موضوعاتی چون توحید، معاد، غزوات پیامبر اسلام(ص)، داستان‌های انبیاء، اعمال شرعی دین اسلام، فضایل و رذایل اخلاقی و مبارزه با شرک و نفاق، سخن به میان آمده است.
قرآن، عربى فصیح و روانى است که آهنگ آن در گوش ها دل انگیز، و تلاوت آن بر زبان ها آسان است. از نظر محتوا نیز، در عین عمیق و پرمایه بودن، درک آن سهل و ساده و آسان است.
اصولاً آن همه حقایق بزرگ و برجسته در قالب این الفاظ محدود با سهولت درک معانى، ریخته شده است، از این نظر خداوند آن چنان تسلطى به پیامبرش بر آیات قرآن، داده بود که به آسانى و در همه جا و براى حل هر مشکل، از آن استفاده مىکرد، و پیوسته بر مؤمنان تلاوت مى نمود.
این مسأله نشان می دهد قرآن کریم اختصاص به قشر خاصى از مردم ندارد؛ همانگونه که عالمان بزرگ و فلاسفه و دانشمندان عظیم الشأن از آن بهره مىگیرند، مردم عوام (که قادر بر تلاوت قرآن هستند) نیز در حد توان و درک خود از آن استفاده مى کنند. این ویژگى در کتاب هاى دیگر دیده نمى شود.
در بیان اهمیت تلاوت قرآن همین بس که بدانیم مسلمانان هر چه دارند از قرآن است و بهترین راه براى تحصیل روحانیت قلب و صفاى دل و بودن به یاد خدا، تلاوت و تدبر در آیات قرآن است.
در این زمینه امام باقر علیه السلام روایت نموده که پیامبر خدا صلّى الله علیه وآله وسلّم فرمود: «مَنْ قَرَأَ عَشْرَ آیَاتٍ فِی لَیْلَهٍ لَمْ یُکْتَبْ مِنَ اَلْغَافِلِینَ…؛ کسى که ده آیه از قرآن مجید را در شب بخواند نام او در زمره غافلین ثبت نخواهد شد».
پیامبر اکرم صلّى الله علیه وآله وسلّم در روایتی دیگر مى فرمایند: «نَوّرُوا بُیُوتَکُمْ بِتِلَاوَهِ الْقُرْآنِ؛ خانه هاى خود را با خواندن قرآن نورانى کنید».
روایت مى فرماید خانه هایتان تاریک نباشد و قرآن تلاوت کنید و گوش اهل خانه را تلاوت قرآن بنوازد تا کم کم معناى آن را بفهمند و اندیشه کنند و نباید قرآن فقط مخصوص جاى به خصوص باشد.
در روایتی دیگر پیامبر اکرم صلّى الله علیه وآله وسلّم می فرماید: «… ولِتالِى آیه مِنْ کِتابِ اللّه خَیرٌ مِنْ تَحْتِ العرش الى تُخوم السّفلى؛ براى تلاوت کننده آیه اى از قرآن ارزش و ثوابى بهتر از آنچه زیر عرش تا زمین است موجود است»؛ یعنى ثواب آن بهتر است از آنچه بین عرش و طبقات پائین است.
آن حضرت در فرازی دیگر می فرماید: «… و یدفَعُ عن تالى القرآن بلوى الاخره؛ … و دفع مى شود از تلاوت کننده قرآن بلاى آخرت و گرفتار شدن در آن».
در روایتى دیگر پیامبر صلّى الله علیه وآله وسلّم خطاب به سلمان مى فرماید: «اى سلمان! بر تو است خواندن قرآن، زیرا قرائت آن کفاره گناهان و پوششى براى آتش و امانى از عذاب است … مؤمن زمانى که قرآن مى خواند خداوند با نظر رحمت به او مى نگرد».
پیغمبر اکرم صلّى الله علیه وآله وسلّم در آستانه ماه مبارک رمضان طى خطبه اى چنین فرمود: «فَاسْأَلُوا اللَّهَ رَبَّکُمْ بِنِیَّاتٍ صَادِقَهٍ وَ قُلُوبٍ طَاهِرَهٍ أَنْ یُوَفِّقَکُمْ لِصِیَامِهِ وَ تِلَاوَهِ کِتَابِهِ؛ با نیت هاى خالص و دل هاى پاک از خداوند بخواهید تا شما را در روزه داشتن و تلاوت قرآن در این ماه توفیق دهد».
آن حضرت در فرازی دیگر از خطبه شعبانیه، که خطبه اى بسیار پر محتوى است، در مورد درهاى بهشت جمله اى دارد، مىفرماید: «إِنَّ أَبْوَابَ الْجِنَانِ فِی هَذَا الشَّهْرِ مُفَتَّحَهٌ؛[20]درهاى بهشت در این ماه باز است».
از این جمله استفاده مى شود که بهشت هم اکنون وجود دارد، و در ماه رمضان درهاى آن به سوى بندگان صالح خداوند باز است. از جمله قرآنى که تلاوت مى کنیم درى از درهاى بهشت است.
وقتى خواب روزه دار که بى خبرى مطلق است عبادت باشد، بیدارى او که در حال تلاوت قرآن باشد به طریق اولى عبادت بالاترى خواهد بود. چرا که تلاوت قرآن از افضل عبادات است و کمتر عبادتى به پایه آن مى رسد، زیرا این تلاوت الهام بخش اندیشه در قرآن، و اندیشه و تفکر، سرچشمه اعمال صالح است.
آری تلاوت قرآن فضیلتى بزرگ است؛ به ویژه در ماه مبارک رمضان که به راستى فضیلت آن بیرون از حد و شمار است، و اجر و ثوابى بس عظیم دارد؛ تا آن جا که ثواب تلاوت یک آیه از این معجزه الهى در این ماه، برابر با تلاوت تمام قرآن در غیر ماه رمضان قرار داده شده است.
ماه مبارک رمضان فرصت مغتنمی است که بندگان الهی جان خویشتن را در چشمه‌سار زلال این ماه شستشو دهند و زنگارهای به وجود آمده از غفلت و توجه به دنیا را از خود بزدایند.
بسم الله الرحمن الرحیم
اللهمّ اجْعَل سَعْیی فیهِ مَشْکوراً وذَنْبی فیهِ مَغْفوراً وعَملی فیهِ مَقْبولاً وعَیبی فیهِ مَسْتوراً یا أسْمَعِ السّامعین.
خدایا قرار بده کوشش مرا در این ماه قدردانی شده و گناه مرا در این ماه آمرزیده و کردارم را در آن مورد قبول و عیب مرا در آن پوشیده، ای شنواترین شنوایان
برای شب بیست و ششم ماه مبارک رمضان هشت رکعت نماز، در هر رکعت یک بار سوره حمد و صد مرتبه سوره توحید مورد سفارش قرار گرفته است.
الجزء الأول؛ أبواب أحکام شهر رمضان؛ الباب الثلاثون فیما نذکره مما یختص باللیله السادسه و العشرین من شهر رمضان، دعاء آخر فی هذه اللیله مروی عن النبی ص
جلد اول، باب‌های احکام ماه رمضان؛ باب سی ام اعمال و دعاهای وارد شده در شب بیست و ششم ماه، دعایمخصوص شب بیست و ششم منقول از پیامبر اکرم-صلّی اللّه علیه و آله و سلّم-:
(رَبَّنا لا تُزِغْ قُلُوبَنا بَعْدَ إِذْ هَدَیْتَنا وَ هَبْ لَنا مِنْ لَدُنْکَ رَحْمَهً إِنَّکَ أَنْتَ الْوَهَّابُ)
پروردگارا، بعد از آنکه ما را هدایت کردی، دل‌هایمان را منحرف مکن و رحمتی از جانب خود به ما ارزانی دار، به راستی که تو بسیار بخشنده‌ای.
(رَبَّنا إِنَّنا سَمِعْنا مُنادِیاً یُنادِی لِلْإِیمانِ أَنْ آمِنُوا بِرَبِّکُمْ فَآمَنَّا رَبَّنا فَاغْفِرْ لَنا ذُنُوبَنا وَ کَفِّرْ عَنَّا سَیِّئاتِنا وَ تَوَفَّنا مَعَ الْأَبْرارِ
پروردگارا ما شنیدم که منادی به‌سوی ایمان این‌چنین فرامی‌خواند که به پروردگارتان ایمان بیاورید و ما ایمان آوردیم. پروردگارا، پس گناهان ما را بیامرز و بدی‌هایمان را بپوشان و همراه با نیکان بمیران.
رَبَّنا وَ آتِنا ما وَعَدْتَنا عَلی رُسُلِکَ وَ لا تُخْزِنا یَوْمَ الْقِیامَهِ إِنَّکَ لا تُخْلِفُ الْمِیعادَ)
پروردگارا، آنچه را که به فرستادگانت وعده دادی به ما عطا کن و در روز قیامت ما را رسوا مگردان، به راستی که تو هرگز خلف وعده نمی‌کنی.
(رَبَّنا لا تُؤاخِذْنا إِنْ نَسِینا أَوْ أَخْطَأْنا رَبَّنا وَ لا تَحْمِلْ عَلَیْنا إِصْراً کَما حَمَلْتَهُ عَلَی الَّذِینَ مِنْ قَبْلِنا
پروردگارا، اگر فراموش یا خطا کردیم ما را کیفر مکن. پروردگارا، بار سنگین بر دوش ما منه همان گونه که بر دوش پیشینیان ما گذاشتی.
رَبَّنا وَ لا تُحَمِّلْنا ما لا طاقَهَ لَنا بِهِ وَ اعْفُ عَنَّا وَ اغْفِرْ لَنا وَ ارْحَمْنا أَنْتَ مَوْلانا فَانْصُرْنا عَلَی الْقَوْمِ الْکافِرِینَ)
پروردگارا، آنچه را که توان آن را نداریم بر دوش ما منه و از ما درگذر و ما را بیامرز و بر ما رحم آر. تو مولای ما هستی، پس ما را بر گروه کافران پیروز گردان،
صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اسْتَجِبْ دُعَاءَنَا وَ اغْفِرْ لَنَا وَ لِوَالِدَیْنَا [وَ وَالِدَیَ] وَ وَالِدِ وَالِدَیْنَا وَ مَا وَلَدَ إِنَّکَ أَنْتَ الْغَفُورُ الرَّحِیم
[بر محمّد و آل محمّد درود فرست و دعا ما مستجاب کن و ما و پدر و مادر و اجداد ما و تمامی فرزندان آن‌ها را بیامرز، به راستی که تو بسیار بخشنده و مهربان هستی].
الجزء الأول؛ أبواب أحکام شهر رمضان؛ الباب الثلاثون فیما نذکره مما یختص باللیله السادسه و العشرین من شهر رمضان و من ذلک ما یختص بهذه اللیله من الدعاء بروایه محمد بن أبی قره
جلد اول، باب‌های احکام ماه رمضان؛ باب سی ام اعمال و دعاهای وارد شده در شب بیست و ششم ماه، دعای مخصوص شب بیست و ششم به روایت «محمّد بن ابی قرّه» -رحمه اللّه-:
یَا جَاعِلَ اللَّیْلِ وَ النَّهَارِ آیَتَیْنِ
ای کسی که شب و روز را به‌عنوان دو نشانه‌ی خود قرار دادی،
یَا مَنْ مَحَا آیَهَ اللَّیْلِ وَ جَعَلَ (آیَهَ النَّهارِ مُبْصِرَهً) لِیَبْتَغُوا فَضْلًا مِنْهُ وَ رِضْوَاناً یَا مُفَصِّلَ کُلِّ شَیْءٍ تَفْصِیلًا
ای کسی که نشانه‌ی شب را زدودی و نشانه‌ی روز را روشن گردانیدی تا مردم روزی افزون و خشنودی تو را از او درخواست کنند، ای تفصیل‌دهنده‌ی همه‌ی اشیا چنان‌که باید،
یَا اللَّهُ یَا وَاحِدُ یَا اللَّهُ یَا وَهَّابُ یَا اللَّهُ یَا جَوَادُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ
ای خدا ای یگانه، ای خدا ای بسیار بخشنده، ای خدا ای بخشاینده، ای خدا ای خدا ای خدا ای خدا ای خدا ای خدا ای خدا،
لَکَ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَی وَ الْأَمْثَالُ الْعُلْیَا وَ الْکِبْرِیَاءُ وَ الْآلَاءُ وَ النَّعْمَاءُ
زیباترین نام‌ها [و کمالات] و برترین اوصاف و بزرگمنشی و عطایا و نعمت‌ها از آن تو است.
أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ إِنْ کُنْتَ قَضَیْتَ فِی هَذِهِ اللَّیْلَهِ
به نام تو، بسم اللّه الرحمن الرحیم از تو درخواست می‌کنم که اگر به‌صورت سرنوشت حتمی مقرّر نموده‌ای
تَنَزُّلَ الْمَلَائِکَهِ وَ الرُّوحِ مِنْ کُلِّ أَمْرٍ حَکِیمٍ فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ اجْعَلِ اسْمِی فِی السُّعَدَاءِ
که فرشتگان و روح در این شب همه‌ی امور استوار را فرود آورند، پس بر محمّد و آل محمّد درود فرست و نام مرا در این شب جزو نیکبختان
وَ رُوحِی مَعَ الشُّهَدَاءِ وَ إِحْسَانِی فِی عِلِّیِّینَ وَ إِسَاءَتِی مَغْفُورَهً
و روحم را با شهیدان و نیکوکاری‌ام را در علّیّین [بالاترین جای بهشت] قرار ده و گناهم را بیامرز
وَ أَنْ تَهَبَ لِی یَقِیناً تُبَاشِرُ بِهِ قَلْبِی وَ یَقِیناً وَ إِیمَاناً یَذْهَبُ بِالشَّکِّ عَنِّی وَ تُرْضِیَنِی بِمَا قَسَمْتَ لِی
و یقینی به من ارزانی دار که به واسطه‌ی آن با دلم درآمیزی و ایمانی که شکّ و تردیدم را بزداید و خشنودی به آنچه نصیبم کرده‌ای
وَ آتِنِی (فِی الدُّنْیا حَسَنَهً وَ فِی الْآخِرَهِ حَسَنَهً) وَ قِنِی عَذَابَ النَّارِ
و نیکی دنیا و آخرت را به من عطا کن و از عذاب آتش جهنّم نگاه دار
وَ ارْزُقْنِی یَا رَبِّ فِیهَا ذِکْرَکَ وَ شُکْرَکَ وَ الرَّغْبَهَ وَ الْإِنَابَهَ إِلَیْکَ
و-ای پروردگار من-در این شب، یاد و سپاسگزاری از تو و گرایش و بازگشت [با تمام وجود] به درگاهت
وَ التَّوْبَهَ وَ التَّوْفِیقَ لِمَا وَفَّقْتَ لَهُ مُحَمَّداًوَ آلَ مُحَمَّدٍ عَلَیْهِ وَ عَلَیْهِمُ السَّلَامُ وَ افْعَلْ بِی کَذَا وَ کَذَا السَّاعَهَ السَّاعَهَ
و توبه و توفیق آنچه را که محمّد و آل محمّد-سلام بر او و آنان-را بدان موفق نموده‌ای، به من عطا کن و در همین لحظه همین لحظه با انجام ده با من...
حَتَّی یَنْقَطِعَ النَّفَسُ
کلمه‌ی «ألسّاعه» را به اندازه‌ی یک نفس کامل بگو.
الجزء الأول؛ أبواب أحکام شهر رمضان؛ الباب الثلاثون فیما نذکره مما یختص باللیله السادسه و العشرین من شهر رمضان
جلد اول، باب‌های احکام ماه رمضان؛ باب سی ام اعمال و دعاهای وارد شده در شب بیست و ششم ماه، دعای مخصوص شب بیست و ششم:
اللَّهُمَّ إِنَّکَ عَیَّرْتَ أَقْوَاماً عَلَی لِسَانِ نَبِیِّکَ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ فَقُلْتَ
خداوندا، بر زبان پیامبرت-درود و سلام خدا بر او و خاندان او-از گروهی خرده گرفته و فرمودی:
(ادْعُوا الَّذِینَ زَعَمْتُمْ مِنْ دُونِهِ فَلا یَمْلِکُونَ کَشْفَ الضُّرِّ عَنْکُمْ وَ لا تَحْوِیلًا)
«کسان دیگر غیر از خدا را که می‌پندارید [خدا هستند] بخوانید، آن‌ها اختیار برطرف کردن رنجوری از شما و هیچ دگرگونی را ندارند.»
فَیَا مَنْ لَا یَمْلِکُ کَشْفَ الضُّرِّ عَنْهُمْ [عَنَّا] وَ لَا تَحْوِیلَهُ [تَحْوِیلًا] غَیْرُهُ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ
پس ای خدایی که جز تو نمی‌تواند رنجوری را از آنان [ما] برطرف کند و اختیار هیچ دگرگونی را ندارد، بر محمّد و آل محمّد درود فرست
وَ اکْشِفْ مَا بِی مِنْ مَرَضٍ وَ حَوِّلْهُ عَنِّی وَ انْقُلْنِی فِی هَذَا الشَّهْرِ الْعَظِیمِ مِنْ ذُلِّ الْمَعَاصِی إِلَی عِزِّ طَاعَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِین
و بیماری مرا برطرف کن و آن را از من دفع کن و در این ماه بزرگ مرا از خواری گناهان به سربلندی طاعتت منتقل کن، ای مهربان‌ترین مهربانان.
اعمال مخصوص ماه رمضان: دعاهای شب‌های دهه آخر؛ و از جمله این دعاها است که در کافی سندا و در مقنعه و مصباح مرسلا نقل شده که می‌گویی در شب بیست و ششم:
یَا جَاعِلَ اللَّیْلِ وَ النَّهَارِ آیَتَیْنِ
ای خدایی که شب و روز را دو نشانه قدرت خود قرار دادی
یَا مَنْ مَحَا آیَهَ اللَّیْلِ وَ جَعَلَ آیَهَ النَّهَارِ مُبْصِرَهً لِتَبْتَغُوا فَضْلاً مِنْهُ وَ رِضْوَاناً یَا مُفَصِّلَ کُلِّ شَیْءٍ تَفْصِیلاً
و نشانه شب محو و تیره ساختی و نشانه روز را تابان و درخشان نمودی تا از فضل و کرمت خلق روزی طلبند و رضای تو جویند ای آنکه هر چیز را تو حد و فصل کامل معین کردی
یَا مَاجِدُ یَا وَهَّابُ یَا اللَّهُ یَا جَوَادُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ
ای صاحب مجد و کرم ای بخشنده بیعوض ای خدا ای صاحب جود و عطا ای خدا ای خدا ای خدا
لَکَ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَی وَ الْأَمْثَالُ الْعُلْیَا وَ الْکِبْرِیَاءُ وَ الْآلاَءُ
نام‌های نیکو مخصوص توست و نشانهای مقام بلند و بزرگی و هر انعام و احسان به تو اختصاص دارد
أَسْأَلُکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَجْعَلَ اسْمِی فِی هَذِهِ اللَّیْلَهِ فِی السُّعَدَاءِ
از تو درخواست می‌کنم که بر محمد و آلش درود فرستیو نام مرا در این شب در صف اهل سعادت ثبت فرمایی
وَ رُوحِی مَعَ الشُّهَدَاءِ وَ إِحْسَانِی فِی عِلِّیِّینَ وَ إِسَاءَتِی مَغْفُورَهً
و روح مرا با شهیدان محشور سازی و طاعتم را در مقام علیین رسانی و از اعمال زشتم درگذری
وَ أَنْ تَهَبَ لِی یَقِیناً تُبَاشِرُ بِهِ قَلْبِی وَ إِیمَاناً یُذْهِبُ الشَّکَّ عَنِّی وَ تُرْضِیَنِی بِمَا قَسَمْتَ لِی
و مقام یقینی که هرگز از قلبم جدا نشود و ایمانی که هر شک و ریب را از من دور سازد به من عطا کنی و به هر چه نصیبم فرمودهای راضی و خشنودم سازی
وَ آتِنَا فِی الدُّنْیَا حَسَنَهً وَ فِی الْآخِرَهِ حَسَنَهً وَ قِنَا عَذَابَ النَّارِ الْحَرِیقِ
و ما را در دنیا هر چه نیکوست و در آخرت هر چه نیکو است عطا فرمایی و از آتش سوزان دوزخ نگاهداری
وَ ارْزُقْنِی فِیهَا ذِکْرَکَ وَ شُکْرَکَ وَ الرَّغْبَهَ إِلَیْکَ
و در این ماه مرا شکر و ذکر و شوق لقای خود
وَ الْإِنَابَهَ وَ التَّوْبَهَ وَ التَّوْفِیقَ لِمَا وَفَّقْتَ لَهُ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ عَلَیْهِمْ
و توبه و انابه به درگاهت نصیب گردانی و بر آنچه محمد و آل محمد علیهم السلام را توفیق عطا فرمودی موفق سازی.
