صنایع دستی معروف و شناخته شده مشهد کدامند؟

مهمترین صنایع دستی شهر مشهد

مشهد مقدس علاوه بر اینکه پایتخت معنوی کشور است و اماکن تاریخی و سیاحتی بسیاری دارد، یکی از قطب های صنایع دستی کشور محسوب می شود. مشهد نیز مثل سایر شهرهای ایران بزرگ دارای صنایع دستی مختص خود می باشد. صنایع دستی، هنری است که از گذشته در ساخت اشیاء زینتی و مصرفی بکار گرفته می شود. با گشت و گذار در بازارهای مشهد، صنایع دستی مختلفی را میبینیم که هر کدام زیبایی و جلوه ی خاصی دارند و نظر زائران حرم رضوی را به خود جلب می کنند. این دست سازهای زیبا و فوق العاده را بعنوان یک یادگاری بی نظیر از هنرمندان مشهدی می توانیم برای اقوام و آشنایان خود سوغات ببریم.

پوستین دوزی

پوست، صنعت دست مشهد – از دیگر صنایع دستی مشهور مشهد، دست سازهایی است از جنس پوست گوسفند است که به صورت ماهرانه و استادانه ای تزئین، رنگ آمیز و سوزن دوزی شده است.

مراحل ساخت این پوست های زیبا و گرانبهای مشهد به این صورت است : پوست های تازه گوسفند دباغی رنگ آمیزی (به شکل چرمی زرد رنگ ) شده و به صورتی نرم آماده می کنند، سپس به طرح و الگو مد نظر برش داده و با سوزن می دوزند. برای تزئین آن از هنر رنگ آمیزی و سوزن دوزی استفاده می کنند.

پوست های تزئین شده مشهد را می توانید در مراکز خرید مشهد به خصوص در بازارچه های طرقبه و شاندیز به یادگار تهیه کنید. از محصولات پوست مشهد می توان به پالتو، کلاه، شال گردن، پاپوش، دستکش، انواع سجاده، پا دری و ... اشاره کرد.

سنگ تراشی و هرکاره تراشی

از اصیل ترین صنایع دستی مشهد که قدمتی بیش از ۱۴ قرن دارد میتوان به سنگ تراشی، هرکاره تراشی و قلم زنی اشاره کرد. استادان این حرفه با استفاده از ابزارآلات، اشیای کاربردی و زینتی می سازند و استادان قلم زن بر روی آنها طرح و نقش می اندازند.

آنچه اکنون طرفداران بسیاری دارد دیگ ها و ظروف سنگی هستند که بین مردم مشهد به «هرکاره» معروف است و از گذشته تا امروز سوغات مخصوص مشهد بشمار می آید. علاوه بر محبوبیتی که در بین زائران ایرانی دارد، اعراب حاشیه خلیج فارس جزو مشتریان اصلی این دیگ های سنگی هستند.

این دیگ های سنگی، از سنگ «سرپانتین» ساخته می شوند. سرپانتین در واقع به معنای (ماری شکل) می باشد و روی سطح خارجی آن لکه هایی به شکل پوست مار است. این سنگ جنسی نرم و ضربه پذیر دارد، همچنین در برابر آتش مقاوم است. به دلیل طبخ ملایم، غذا را لذیذتر می کند.

هنوز هم ماده اولیه دیزی های سنگی سرپانتین است، که اوایل از کوه های کوهسنگی استخراج می شد. امروزه معادن آن در اطراف مشهد قرار دارد و کارگاه های تولیدی در بخش مرکزی و نقاط ییلاقی اطراف مشهد واقع شده اند.دیزی های سنگی معمولا دو نوع ساخته می شوند:استوانه ای شکل که یک نفره یا نهایتا دونفره است.قابلمه سنگی یا هرکاره که میتوان برای تعداد زیادی استفاده کرد.

فرش مشهد

اکثر موزه های سراسر دنیا با قالی های مشهد بخصوص آثار دوران صفویه آراسته شده اند. این شهرت به برکت حضور بارگاه امام هشتم است. در گذشته بسیاری از هنرمندان قالیباف برای زیارت امام رضا (ع) به مشهد مهاجرت می کردند و آثار بی نظیری را خلق کردند.

مشهد مقدس مهمترین مرکز قالی بافی استان خراسان است. بعد از آن میتوان به کاشمر، سبزوار و نیشابور اشاره کرد. شناسه ی قالی های مشهد رنگ لاکی، نقش و نگار ترنج و حاشیه لاجوردی است.

گلیم بافی

گلیم، صنعت دست مشهد – گلیم بافی از صنایع قدیمی مشهد است که از گذشته تا به حال زیبایی و اصالت خود را در میان ایرانیان حفظ کرده است. مشهد یکی از مراکز بافت گلیم است که در آن گلیم با الیاف مرغوب به همراه ذوق و سلیقه ای بی مانند بافته می شود. بسیاری از طرح های این گلیم ها الهام گرفته از طبیعت هستند و در نقش های متنوع حیوانی و طرح های هنری بافته می شوند. در مراکز صنایع دستی مشهد دو نوع اصلی گلیم به نام های سوماک و سوزنی به چشم می خورد.

تفاوت گلیم سوزنی و سوماک – تفاوت این دو نوع گلیم در این است که در گلیم های سوزنی با وجود داشتن گره یک بافته شبیه قالی هستند با این تفاوت که پرز ندارند.وجه اشتراک گلیم و بافته های سوزنی یا پیچ ها یا سوما ها نداشتن پرز است.

علاوه بر این به هنگام خرید گلیم مشهد می بایست به جنس آن نیز توجه کنید، چنس گلیم ها نیز متفاوت است، گلیم ها می تواند از جنس نخ پشمی، پنبه ای و یا کنفی باشند.

نمد بافی

نمد، صنعت دست مشهد – نمد که جنسی از پشم گوسفند است، از دیگر صنایع دستی مشهد است. نمد دارای خواص درمانی بسیاریست و در میان افرادی که به روماتیسم و استخوان درد مبتلا هستند از محبوبیت خاصی برخوردار است. در طول سفر به مشهد به هنگام گشت و گذار در امکان دیدمی مشهد حتما فروشگاه های صنایع دستی مشهد را خواهید دید. در این فروشگاه ها می توانید لباس ها، قالیچه و یا حتی تشک نمدی تهیه کنید.

درست کردن محصولات نمدی بسیار سخت و طاقت فرساست : پشم را بعد از تمیز کردن و رنگرزی، حلاجی می کنند، سپس پشم آماده رفتن به مرحله نمد مال است، در این مرحله به کمک دست و پا نمد را روی زمین می غلطانند که این مرحله و در حین کار کف و صابون هم اضافه می کنند. در نهایت پشم بصورت نمد در می آید.

ارغوان بافی

ارغوان درختچه ای خودرو است که در دره های مایان طرقبه رشد می کند. برداشت ترکه های آن از اواسط بهار تا اواخر پاییز ادامه دارد. هنرمندان بافنده این ترکه ها را بصورت تار و پود در هم می بافند و هنری به نام ارغوان بافی خلق می کنند.

ارغوان بافی به این گونه است که پس از جمع آوری، ابتدا ترکه ها در محیطی خیس و مرطوب گذاشته شده و سپس به شکل سبد و کالاهای تزئینی بافته می شوند.

طرقبه در زمینه بافت سبد شهرت دارد. این سبدها کاربردهای زیادی دارند مانند سبد میوه، گل، خرید و سبد های آبکش میوه، برنج و … . برای تهیه این سبدهای ارغوانی رنگ می توانید به بازار صنایع دستی طرقبه و شاندیز بروید.

سماور سازی

سماور یک واژه روسی به معنی خودجوش است. در دوره صفویه قهوه وارد ایران شد و در آغاز احتمالاً از سماور برای تهیه قهوه استفاده می گردید اما بعدها وسیله ای برای تهیه چای بود. بنابر شواهد در قرن هجدهم میلادی از ایران و خاورمیانه به روسیه وارد شد و مردم آن را به یک کالای هنری تبدیل کردند. برای اولین بار سماور در دوره سلطنت شاهرخ نوه نادرشاه افشار از روسیه وارد ایران شد و تا دوره قاجار نیز وارداتی بود. بعدها صنعت سماورسازی در شهرها و روستا و در میان عشایر رونق گرفت و دواتگران از آن پس انواع سماور و وسایل مربوط به آن از جمله جام، لگنچه و پارچ می ساختند. از جمله مصنوعات دستی در مشهد مقدس سماورسازی است که تولیدات آن بسیار معروف می باشد. این سماورها با نقش و نگار آراسته گردیده و گاهاً با ورشو آبکاری می شود.

جام چهل کلید

اگر در بازارهای شهر مشهد قدم بزنید جام های کوچک طلایی رنگی را خواهید دید که روی هم چیده شده اند؛ این جام ها به جام چهل کلید مشهورند که از دوران صفوی به بعد برای سِحر و جادو مورد استفاده قرار می گرفتند. دلیل نام گذاری این جام، این است که روی لبه داخلی جام چهل سوراخ قرار دارد و از هر سوراخ، مربع های فلزی یا اشکالی شبیه کلید، مزین به بسم الله از آن آویزان شده است. روی این جام همچنین آیات متبرکه و نام 14 معصوم به چشم می خورد و امروزه برای گره گشایی و عاقبت به خیری از آن استفاده می کنند.

آینه کاری

یکی از هنرهای دستی که هر زائری آن را در حرم مطهر رضوی دیده و متحیر گشته، آینه کاری دیوارهاست که درخشندگی خاصی به فضا می دهد. هنرمندان اشکال منظم آینه را در طرح های متنوع با اندازه های کوچک و بزرگ به منظور آراستن سطحی ایجاد می کنند. در نتیجه فضایی درخشان پدید می آید. رایج ترین طرح ها در این هنر شمسه، گره، ترنج، نیم گره، اسلیمی، قطارسازی و تمونی است.

فیروزه تراشی

قدیمی ترین سنگ شناخته شده در دنیا فیروزه است. این سنگ قرن هاست که آدمیان را شیفته خود کرده، نیشابور مشهور به شهر فیروزه است و فیروزه تراشی هنری قدیمی است در استان خراسان که مشهد مقدس در این زمینه شهرتی خاص دارد. تراش فیروزه ایران همانند فیروزه اش در دنیا مرغوب است. فیروزه به شکل پیکانی و مسطح تراش می خورد که طرفداران زیادی دارد.

بازار رضا یکی از پیشنهاد های عالی برای تهیه سنگ فیروزه است، چرا که هم سنگ را می توانید پیدا کنید و هم کارگاه های سنگ تراشی داخل بازار را.

هنر دیگر مربوط به فیروزه، فیروزه کوبی است که امروزه در اصفهان انجام میشود اما حدود ۷۰ سال قبل هنرمندانی بودند که این کار را در مشهد انجام میدادند و بر روی زیوآلات همچون دستبند، گردنبند، گوشواره و… فیروزه کوبی می کردند.

چرم مشهد

به طور کلی می توان گفت خراسان رضوی مهم ترین قطب تولید چرم در کشورمان به شمار می رود و تعدادی از بزرگ ترین تولید کنندگان چرم ایران در این شهر مشغول به فعالیت هستند. از مهمترین شرکت های تولیدکننده چرم در این استان می توان به دو برند چرم مشهد و چرمیران اشاره کرد که محصولات چرمی خود اعم از پوشاک، کمربند، کیف، کفش و ... را به بازار عرضه می کنند. این دو برند مشهور در سراسر ایران شعبه دارند اما اگر سری به شهر مشهد زدید می توانید تعداد زیادی از فروشگاه های آنها را در مشهد ببینید که محصولات متنوع خود را به فروش می رسانند.

با صنایع دستی استان مازندران آشنا شوید