فعل بودن در زبان ترکی استانبولی فعلی خاص است (که به آن فعل ناقص defective verb می گویند) و تنها فعل بی قاعده این زبان است و با سایر افعال فرق می کند. این فعل در جملاتی به کار برده می شود که حالت چیزی/کسی را نشان دهد، مثلا «خانه بزرگ است» و «سفر کوتاه بود». فعل بودن در زبان ترکی فعل Imek است که فعلی ناقص محسوب می شود؛ یعنی به صورت پسوند صرف شده و به واژه ها می چسبد. ریشه این فعل (i-) به دلیل تطابق آوایی به چهار صورت اصلی i و I و u و ü تبدیل می شود. این فعل در زمان حال و گذشته به صورت زیر صرف می شود:
جدول صرف فعل بودن (زمان حال)
| پسوند | ضمیر | فارسی |
|
-im |
Ben | من … هستم. |
|
-sin |
Sen | تو … هستی. |
|
بدون پسوند یا dir- (در جملات رسمی) |
O | او … است. |
|
-iz |
Biz | ما … هستیم. |
|
-siniz |
Siz | شما … هستید. |
|
بدون پسوند یا -ler |
Onlar
|
آنها … هستند. |
نکته اول
طبق واژه ای که قبل از پسوند آمده، این پسوند به چهار حالت در می آید، برای مثال در حالت اول شخص مفرد چهار حالت -im/-ım/-um/-üm را به خود می گیرد.
نکته دوم
در حالت اول شخص مفرد و جمع، وقتی حرف انتهای واژه، یکی از حروف صدادار باشد، حرف y میانجی بین واژه و پسوند قرار می گیرد، مثلا:
ben hastayım (من بیمار هستم.)
نکته سوم
برای حالت سوم شخص جمع، در صورتی که بخواهیم به طور کلی صحبت کنیم و شخص خاصی مدنظر ما نباشد، می توانیم پسوند –lar/ -ler را نیاوریم، مثلا:
Onlar güzel (آنها زیبایند.)
جدول صرف بودن (زمان گذشته)
|
پسوند |
ترکی | فارسی |
|
-dim |
Ben …-dim | من … بودم. |
|
-din |
Sen …-din | تو … بودی. |
|
-di |
O … -di. | او … بود. |
|
-dik |
Biz …-dik. | ما … بودیم. |
|
-diniz |
Siz …-diniz. | شما … بودید. |
|
-diler |
Onlar …-diler. | آنها … بودند. |
نکات ریز صرف فعل در زبان ترکیهنکته اول
در صیغه سوم شخص مفرد و جمع زمان حال، فعل بودن دو حالت دارد. در یک حالت هیچ پسوندی به واژه اضافه نمی شود. در حالت دوم پسوند –dir به واژه اضافه می شود. اگر دارید در موقعیتی غیررسمی و دوستانه صحبت می کنید لازم نیست با پسوند جمله را بسازید. اما اگر در موقعیت رسمی می خواهید صحبت کنید یا متنی رسمی (مثلا دایره المعارف) بنویسید، باید از پسوند –dir استفاده کنید. این دو حالت در برخی موقعیت ها جای همدیگر هم استفاده می شوند. به مثال های زیر توجه کنید:
.O benim evim (این خانه من است.)
.Örümcek bir hayvandır (عنکبوت یک جانور است.)
نکته دوم
چون فعل بودن برای هر ضمیر فاعلی فرق می کند می توان جملات را بدون ضمیر ساخت، مانند زبان فارسی که جملاتی نظیر «خسته ام» یا «رفته اند» جملات درست دستوری محسوب می شوند. به خاطر وجود پسوند (شناسه) به راحتی می توان ضمیر را شناسایی کرد. به مثال ها توجه کنید:
.Güzelim (زیبایم.)
توجه
اگر در مثال بالا ضمیر آورده شود، قصد گوینده تاکید روی فاعل جمله بوده است:
.Ben güzelim (من زیبا هستم.)
