قلعه الموت از جاذبه‌های گردشگری قزوین و یکی از مهم‌ترین قلعه های تاریخی ایران است که محلی ایدئال برای علاقه‌مندان به تاریخ و باستان‌شناسی به حساب می‌آید. این قلعه در قرن پنج هجری قمری مقر حسن صباح، بنیان‌گذار دولت اسماعیلیان و مخالف سلجوقیان بود که به‌دلیل فعالیت‌های نظامی او شهرت زیادی پیدا کرد. قلعه الموت نه‌تنها یک جاذبه تاریخی دیدنی است؛ بلکه طبیعت زیبایی دارد که می‌تواند برای هر گردشگری جذاب باشد. فقط کسانی می‌توانند سحرآمیز بودن این قلعه را درک کنند که از پله‌های الموت بالا بروند و سختی راه را بچشند. در ادامه این مقاله از کجارو با قلعه الموت بیشتر آشنا خواهید شد.
در تاریخ ایران نام الموت با فرقه اسماعیلیه و حسن صباح به‌عنوان رییس آن گره خورده است و گفته می‌شود که حسن صباح برای 35 سال در قلعه الموت زندگی می‌کرد و به امور رهبری می‌پرداخت. طبق اسناد تاریخی، در عصر صفوی از این قلعه برای زندان استفاده می‌شد؛ هرچند کاوش‌های باستان‌شناسی نشان می‌دهد که این محل فقط زندان نبوده و محل زندگی افرادی با مرتبه اجتماعی خاصی بوده است.
قلعه الموت که مساحتی بالغ بر 20 هزار متر مربع دارد، در سال 1381 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید. قلعه بالای صخره‌ای سنگی قرار دارد که برای رفاه گردشگران، پله‌هایی سنگی در مسیر ورودی آن تعبیه شده است.
اکثر گردشگران با رسیدن به ورودی قلعه، برای استراحت روی زمین یا سکوها می‌نشینند. تابلویی در این محل وجود دارد که ضمن معرفی حسن صباح، آن را خداوندگار الموت نامیده است. کل قلعه را با سقف‌های برزنتی پوشانده‌اند و در برخی بخش‌ها توضیحاتی ارائه شده؛ هرچند ورود به قسمت‌های درونی قلعه ممنوع است.
با توجه قرارگیری قلعه در ارتفاع بالا و چشم‌انداز زیبای اطراف آن، گردشگران حسابی به عکاسی مشغول می‌شوند و در جاهایی که نمای بهتری دارد، به نوبت عکس می‌گیرند. از بالای قلعه الموت می‌توان شاهد دشت وسیع گازرخان، دره الموت و رودخانه اندج بود.
از آنجا که گردشگران سختی زیادی را برای بالا آمدن از کوه تحمل کرده‌اند، علاوه بر استراحت در جاهای مختلف قلعه، از هوای خوب و منظره‌های اطراف نهایت لذت را می‌برند. انتقاداتی هم از مدیریت این قلعه دارند که چرا از این فضای تاریخی برای جذب گردشگر بیشتر استفاده نمی‌شود و فکری به حال گذاشتن تله‌کابین نشده است؟
حسن صباح، متولد قم و بزرگ شده شهر ری بود. او در شهر ری مکتب شیعه دوازده امامی را فرا گرفت و بعدها نیز به مذهب اسماعیلی گرایش پیدا کرد. در واقع او بنیان‌گذار حکومت اسماعیلیه و یک مبلغ دینی در فلات ایران بود که یک فرقه افراطی به وجود آورد. او که رانده شده از دربار سلجوقیان بود، طرفداران خود را از مصر به ایران آورد تا از خواجه‌نظام‌الملک و ملک‌شاه سلجوقی انتقام بگیرد.
حسن صباح قصد داشت تا به طور همزمان با قدرت‌‌های خاورمیانه مبارزه کند؛ یعنی سلجوقیان در ایران، عباسیان در عراق و فاطمیان در مصر. او گروهی افراطی را تشکیل داد که به فدائیان شهرت یافتند. آن‌ها به دستور رهبر خود در ملأ عام مرتکب قتل‌ها و ترورهای وحشتناکی می‌شدند تا نشان دهند که رهبرشان در راه رسیدن به اهدافش از هیچ جنایتی دریغ نمی‌کند.
مفسران تاریخی، صباح را یکی از بزرگ‌ترین فریبکاران تاریخ دانسته‌اند. او جوانان زیادی را با تحریک هیجاناتشان مرید خود کرد و به وسیله‌ی آن‌ها جامعه‌ای پر از رعب و وحشت پدید آورد. طبق نظر تاریخ‌شناسان، او یکی از بنیان‌گذاران تفکر چریکی و فرقه‌ای در تاریخ ایران است که با انجام ضد حمله‌های واکنشی توسط فدائیان به مبارزه و جنگ می‌پرداخت.
وجود یک کتابخانه بزرگ در قلعه الموت، بیانگر علاقه حسن صباح به مطالعه است. در این کتابخانه، مجموعه‌ای از نسخه‌های دست‌نویس نایاب و کتاب‌‌های بسیار مهم وجود داشت که در حمله مغول‌ها و در جریان به آتش کشیدن کتابخانه‌ها از بین رفتند. صباح را به دلیل فعالیت‌های بی‌شمار نظامی، سیاسی و امنیتی‌اش و البته به دلیل 35 سال زندگی در قلعه الموت به عنوان مقر فرمانروایی‌اش، خداوند الموت نام گذاشتند.
قلعه الموت بر فراز صخره‌ای بلند به ارتفاع 2,163 متر از سطح دریا در شمال شرق روستای گازرخان در منطقه الموت قزوین قرار دارد و برای دسترسی به آن مسیری پرپیچ‌وخم در پیش دارید که بیش از یک ساعت طول می‌کشد؛ هرچند در فصل بهار چشم‌انداز بسیار زیبایی دارد. علاوه بر این، باید از پله‌های مسیر این صخره صعب‌العبور بالا بروید تا پس از حدود 45 دقیقه کوهپیمایی بتوانید از این سازه تاریخی بازدید کنید.
آدرس: استان قزوین، معلم کلایه، شمال شرق روستای گازرخا
فاصله قلعه الموت تا تهران حدود 240 کیلومتر است که چهار ساعت طول می‌کشد و اگر به قزوین رفته باشید، مسافتی 105 کیلومتری را پیش رو دارید که 2٫5 ساعت در راه خواهید بود؛ در نهایت هم می‌توانید به این قلعه تاریخی صعود کنید که سال‌های سال است همچون نگینی بر فراز کوه می‌درخشد.
قلعه الموت از هر چهار طرف مشرف به پرتگاه است و به‌خاطر ساختار دفاعی‌اش، تنها ورودی آن در انتهای ضلع شمال شرقی قرار دارد. در آن روزگار با حفر خندق و ساخت برج دیده‌بانی از قلعه محافظت می‌کردند.
اگر از تهران راهی قلعه الموت هستید، باید از طریق آزادراه کرج-قزوین، به سمت شهر قزوین بروید نرسیده به قزوین، مسیر فرعی الموت را خواهید دید که با نزدیک‌ترین شهر یعنی معلم کلایه، 85 کیلومتر فاصله دارد؛ این مسیر بسیار صعب‌العبور و کوهستانی است، به‌طوری که به گفته مردم بومی برخی مسافران برای طی این مسیر 1٫5 ساعته حتی تا چهار ساعت هم در راه هستند.
پیرامون دژ از هر سو پرتگاه است و تنها راه ورود به قلعه در انتهای ضلع شمال شرقی است که کوه هودکان با فاصله‌ای نسبتاً زیاد بر آن مشرف است. این قلعه یکی از جاذبه‌های گردشگری الموت و استان قزوین محسوب می‌شود. این دژ به عنوان پایگاه مرکزی فعالیت حسن صباح بنیادگذار حکومت نزاریه اسماعیلیان (حشاشین) و دیگر رهبران آن‌ها به‌شمار می‌رفت. به دلیل شرایط سخت جغرافیایی، این دژ از دسترسی خلفای بغداد و سپاهیانش به دور بود و دستیابی یا اشغال آن بسیار سخت بود.
امروزه بخش بزرگی از برج و باروی این بنای سترگ ویران شده‌است. برماندهای این اثر تاریخی در تاریخ 12 بهمن 1381 با شمارهٔ ثبت 7252 به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.
یکی از جاهای دیدنی قزوین، قلعه الموت است که نامش در لیست مهم‌ترین قلعه‌های تاریخی ایران قرار دارد. این قلعه، علاوه بر این‌که یک جاذبه‌ی تاریخی منحصربه‌فرد است، طبیعتی بسیار زیبا و روح‌نواز هم دارد. الموت در قرن پنجم هجری قمری و در زمان حکمرانی حسن صباح بر این منطقه، مهم‌ترین دوران تاریخی خود را سپری کرده است.
