تفسیر کامل برگه آزمایش خون و آزمایش ادرار

ساعدنیوز- وقتی که برای معاینۀ روتین نزد پزشک خود می روید، معمولاً آزمایش خون و ادرار برای شما تجویز می کنند. جرا؟ چه آزمایش هایی انجام می شود؟ و نتیجه چه چیز ها را نشان می دهد؟
این نوع آزمایش ها اگرچه بسیار متدوال هستند، اما پزشکان چنانچه مسئله ای وجود نداشته باشد، کمتر آن را برای بیماران خود تشریح می کنند.
توجه: محدوده های "نرمال" که در اینجا ذکر شده اند، تقریبی هستند و هر آزمایشگاهی تعریف خاص خود را دارد.

شمارش کامل خون (CBC)

چیست؟ شمارش کامل خون، تست خونی است که هدف اصلی اندازه گیری موارد زیر در شماست:

• گلوبول قرمز خون (Red blood cells)
• هموگلوبین (Hemoglobin)
• هماتوکریت (Hematocrit)
• گلوبول سفید خون (white blood cells)
• پلاکت ها (Platelets)

چرا انجام می شود؟ از این تست سلول های خونی شما برای کمک به تشخیص و نظارت بر درمان طیف وسیعی از بیماری ها استفاده می شود. این تست برای تشخیص کم خونی و سایر نارسایی های خونی استفاده شده و با کمک آن می توان عفونت ها را تشخیص داد.

چه مقادیری نرمال محسوب می شود:

گلوبول های قرمز (RBC):

بین ۴.۳۲ تا ۵.۷۲ تریلیون گلوبول در لیتر (cells/ liter) برای مردان
بین ۳.۹۰ تا ۵.۰۳ تریلیون گلوبول در لیتر (cells/ liter) برای زنان

هموگلوبین (Hb):

بین ۱۳۵ تا ۱۷۵ گرم در لیتر (grams/ liter) برای مردان
بین ۱۲۰ تا ۱۵۵ گرم در لیتر (grams/ liter) برای زنان

هماتوکریت (Hct):

بین ۳۸.۸ تا ۵۰ درصد برای مردان
بین ۳۴.۹ و ۴۴.۵ درصد برای زنان

گلوبول سفید (WBC): بین ۳.۵ تا ۱۰.۵ میلیارد سلول در لیتر

پلاکت (Plt): بین ۱۵۰ تا ۴۵۰ میلیارد سلول در لیتر

خواندن نتایج:

گلوبول های قرمز، هموگلوبین و هماتورکریت همگی در انتقال اکسیژن و دی اکسید کربن در بدن شما نقش دارند. میزان کمتر از نرمال ممکن است نشانگرکم خونی باشد. میزان به شکل غیرنرمال زیاد می تواند نشانگر پلی سیتمی ورا (The Polycythemia Vera) یا بیماری قلبی باشد. اندازۀ سلول ها و گوناگونی آن ها نیز به عنوان دیگر سرنخ های تشخیصی مورد استفاده قرار می گیرند.

گلوبول های سفید به بدن شما در مبارزه با بیماری و عفونت ها کمک می کنند. میزان کم آن ها ممکن است ناشی از سرطان، اختلال در سیستم ایمنی، مسائل مربوط به مغز استخوان یا فقط در اثر واکنش به یک دارو باشد. میزان بالای آن معمولاً نشانگر یک عفونت یا التهاب است، هر چند که بسیاری از عواملی که برای کاهش آن ذکر شد، می توانند به افزایش آن نیز دامن بزنند.

پلاکت ها در انعقاد خون اهمیت دارند. میزان کمتر از نرمال آن ها می تواند به اختلالاتی نظیر سرطان خون یا لوپوس مربوط باشد. میزان بیش از نرمال پلاکت به ندرت مشاهده می شود. اما در صورت مشاهده، از شما تست های بیشتری به عمل خواهد آمد تا دلیلش را تشخیص دهند.

تست های CBC differential جزییاتی در رابطه با گلوبول های سفید به شما ارایه می کنند. جزییاتی از قبیل: اندازه، شکل و درصد هر یک پنج زیرگونۀ آن. هدف از این آزمایش کمک به تشخیص دقیق بیماری یا آلرژی است. این تست همچنین گلوبول های قرمز را از نظر نرمال بودن، بررسی می کند.

نکتۀ مهم: تست CBC قطعی نیست؛ بنابراین ارقامی که خارج از بازۀ نرمال قرار می گیرند، ممکن است نیازمند پیگیری باشند یا نباشند. در این مورد باید با پزشک خود مشورت کنید.

پنل متابولیک جامع یا CMP) Comprehensive metabolic panel)

چیست؟ پنل متابولیک جامع با استفاده از نمونۀ خون ۱۴ نتیجه به ما می دهد؛ از جمله:

• گلوکوز (قند)، کلسیم و میزان پروتئین
• الکترولیت (Electrolyte) و بالانس مایع (مثل سدیم، پتاسیم)
• عملکر کلیه (نیتروژن، اوره و کراتیینین خون)
• عملکرد کبد (بیلی روبین و آنزیم های کبد)

چرا انجام می شود؟ این ابزار گستردۀ غربالگری وضعیت متابولیسم شما را بررسی می کند. با استفاده از آن می توان به تشخیص بیماری ها پرداخت، بیماری های فعلی نظیر فشار خون بالا را تحت نظر قرار داد یا مشخص کرد که دارو هایی که مصرف می کنید چگونه بر عملکرد کلیه و کبدتان تاثیر می گذارند.

چه مقادیری نرمال محسوب می شود:

• گلوکوز (Glucose) از ۷۰ تا ۹۰ میلی گرم بر دسی لیتر (mg/dL)
• کلسیم (calcium) زیر ۱۰ میلی گرم بر دسی لیتر (mg/dL) (برای بزرگسالان ۳۵ سال یا بیشتر)
• پروتئین (protein) بین ۶ تا ۸.۳ گرم بر دسی لیتر (g/dL)
• سدیم (sodium) از ۱۳۵ تا ۱۴۵ میلی اوکی والان بر لیتر (mEq/L)
• پتاسیم (potassium) از ۳.۵ تا ۵ میلی اوکی والان بر لیتر (mEq/L)

نیتروژن اورۀ خون (Blood urea nitrogen) از ۶ تا ۲۰ میلی گرم بر دسی لیتر (mg/dL) (برای بزرگسالان ۱۸ تا ۶۰ سال)؛ ۸ تا ۲۳ میلی گرم بر دسی لیتر (برای بزرگسالان مسن تر از ۶۰ سال)

کراتینین (Creatinine) از ۰.۹ تا ۱.۳ میلی گرم بر دسی لیتر (mg/dL) (برای مردان بزرگسال)؛ ۰.۶ تا ۱.۱ میلی گرم بر دسی لیتر (برای زنان بزرگسال)
بیلی روبین مجموع (Total bilirubin) (صفرا در کبد) از ۰.۳ تا ۱.۹ میلی گرم بر دسی لیتر (mg/dL)

خواندن نتایج

نتایج آزمایش CMP معمولاً به طور کلی ارزیابی می شوند تا الگوهایشان کشف شود. نتایج غیرنرمال می توانند ناشی از طیف گوناگونی از عوامل باشند. از جمله:

• نارسایی کلیه
• مشکلات تنفسی
• مسائل دیابت
• پنل چربی (Lipid Panel)

چیست؟ این آزمایش خون، لیپید ها را اندازه گیری می کنند. لیپیدها، چربی ها یا مواد چربی هستند که بدن شما از آن ها به عنوان منبع انرژی استفاده می کند. اندازه گیری ها از جمله شامل موارد زیر است:

• کلسترول مجموع (Total cholesterol)
• تریگلیسرید ها (Triglycerides)
• لیپوپروتئین با تراکم بالا (HDL)، معروف به "کلسترول خوب"
• لیپوپروتئین با تراکم پایین (LDL)، معروف به "کلسترول بد"

ممکن است نیاز باشد که برای این تست، از ۱۲ ساعت قبل چیزی نخورید. دستور های پزشک خود را در زمینۀ چگونگی آماده شدن برای آزمایش، به دقت دنبال کنید.
چرا انجام می شود؟ این تست به تشخیص خطر بیماری قلبی در شما کمک می کند. غربالگری ابتدایی ممکن است تنها به بررسی کلسترول مجموع شما اکتفا کند. اما معمولاً پنل چربی کامل توصیه می شود، به خصوص اگر سایر عوامل خطر نظیر موارد زیر را داشته باشید:

• سیگار کشیدن
• چاقی
• دیابت
• فشار خون
• سابقۀ خانوادگی بیماری قلبی
• چه مقادیری نرمال محسوب می شود:
• مجموع کلسترول کمتر از ۲۰۰ میلی گرم بر دسی لیتر (mg/dL)
• تریگلیسرید کمتر از ۱۵۰ میلی گرم بر دسی لیتر (mg/dL)
• سطح HDL بین ۴۰ تا ۵۰ میلی گرم بر دسی لیتر (mg/dL) برای مردان و بین ۵۰ تا ۵۹ میلی گرم بر دسی لیتر (mg/dL) برای زنان
• سطح LDL کمتر از ۱۳۰ میلی گرم بر دسی لیتر (mg/dL)، یا کمتر از ۱۰۰ میلی گرم بر دسی لیتر (mg/dL) برای دیابتی ها یا مبتلایان به بیماری قلبی

خواندن نتایج
تفسیر نتایج کلسترول HDL و LDL می تواند گیج کننده باشد، چرا که میزان بیشتر HDL مفید خطر بیماری قلبی عروقی را در شما کاهش می دهد و در دیگر سو، میزان بیشتر LDL خطر بیماری قلبی عروقی را در شما افزایش می دهد. شما همچنین باید نسبت LDL/HDL را مدنظر قرار دهید که حد ایده آل آن کمتر از ۵:۱ است.
اگر پزشک شما متوجه اختلال لیپید (چربی) شود، ممکن است درمان هایی را جهت پایین آوردن سطح چربی خون توصیه کند. این درمان ها می توانند شامل دارو یا تغییراتی در سبک زندگی نظیر رژیم غذایی، کاهش وزن و ورزش باشد.

آزمایش ادرار

چیست؟ آزمایش ادرار با استفاده از یک نمونۀ کوچک ادرار، محتویات، تراکم و ظاهر ادرار شما را بررسی می کند. نمونه ها به منظور تحلیل میکروسکوپیک به آزمایشگاه فرستاده می شوند.

چرا انجام می شود؟ نتایج این آزمایش به شناسایی دستۀ گسترده ای از بیماری ها و نظارت بر روند درمان آن ها کمک می کند. از جملۀ این بیماری ها می توان به طور اخص به عفونت ادراری، بیماری کلیه و دیابت اشاره کرد.

چه چیز هایی نرمال محسوب می شوند:

ظاهر (Appearance) باید عموماً زرد کمرنگ و شفاف باشد، اگرچه استثنا های بی ضرر زیادی در این زمینه وجود دارد.

اگرچه میزان معمول pH حدود ۶ است، اما بازۀ ۴.۵ تا ۸ نرمال محسوب می شود.

نتایج برای اکثر چیز هایی که مورد آزمایش قرار گرفته اند (همچون گلوکوز و گلوبول قرمز) منفی (negative) باشد.

خواندن نتایج

آزمایش ادرار می تواند شامل غربالگری بصری، شیمیایی و میکروسکوپیک باشد. یافت شدن مواد غیرمعمول در ادرار، نظیر گلوکوز، نیتراتها، پروتئین (آلبومین) یا گلوبول های سفید یا قرمز، ممکن است نشانگر وجود مشکلی باشند که باید به آن رسیدگی شود.

با این حال، نتایج آزمایش ادرار به تنهایی، تصویری ناقص را در اختیار می گذارند. تفسیر های زیادی می توان از آن ها صورت داد، بنابراین پیش از آنکه هر نوع تشخیصی صورت گیرد، یافته های حاصل از آزمایش ادرار همواره در کنار نتایج دیگر آزمایشها، سایر علامت ها و یافته های کلینیکال مورد بررسی قرار می گیرد.

دیگر آزمایش های متداول

آزمایش های زیر بیشتر به صورت موردی توسط پزشک تجویز می شوند:

پنل تیرویید: این آزمایش عملکرد غدۀ تیرویید را ارزیابی می کند. این آزمایش اغلب برای کسانی که سابقۀ خانوادگی مشکلات تیرویید دارند، زنان باردار یا زنانی که در حال یائسه شدن هستند یا هر کسی که از سندروم خستگی مزمن یا اختلال غدد هیپوفیز یا درون ریز رنج می برد، تجویز می شود.

ویتامین د. (D): این آزمایش برای هر کسی که در خطر کمبود ویتامین د. یا مشکلات مربوط به جذب باشد، تجویز می شود.
پادگن ویژۀ پروستات: تست PSA مردان را برای یافتن سرطان پروستات غربالگری می کند. این تست که زمانی متداول بود، اکنون تنها در مورد مردانی توصیه می شود که علائم بزرگ شدن پروستات را بروز دهند.