تحلیل لایه ایی قیام امام حسین (ع) 

یادداشتی از دکتر بهمن اکبری

در شمار اختلاف نظرهای مهم در حوزه کلام شیعی؛ اختلاف در تحلیل عاشوراست؛ برای رفع اختلاف باید گفت؛ اختلاف نظر در تحلیل عاشورا مبتنی است بر تفاوت سطح تحلیل. زیرا گاهی تحلیل پدیده عاشورا در سطح ظاهر( ملک) است و گاهی در سطح باطن(ملکوت) و گاهی در سطح سر(باطن ملکوت).
مهم آن است که بدانیم پیآمدهای هر یک از این سطوح با سطح دیگر متمایز و متفاوت است.
به عنوان نمونه پیآمد "نماز ظاهر"؛ مسلمان نامیده شدن نمازگزار است در حالیکه نماز باطن" تنهی عن الفحشاء و المنکر(نگهداری نمازگزار از ارتکاب معاصی) است اما نماز در مقام سر(باطن ملکوت) ذکر و یاد الاهی است و همیشه آدمی را در مقام توجه پایدار می سازد( الذین هم فی صلاتهم دائمون).
تحلیل پدیده عاشورا، کربلا و قیام و شهادت حضرت حسین ع نیز می تواند در سه سطح تحلیلی رخ دهد:
نخست؛ پی آمد تحلیل ظاهر قیام حسین ع تشکیل حکومت و جامعه اسلامی است که بنا به دعوت کوفیان و اتمام حجت شرعی و فقهی بر مومنان و پیروان حضرت حسین ع بود و عدم بیعت امام با یزید بر همین مبناست(مثلی لایبایع مثله).
دوم؛ پیآمد باطن قیام حضرت، امر به معروف و نهی از منکر و پیروزی حق بر باطل است و در سطح ملکوت و اخلاق مطرح می شود.
و اما پیامد تحلیل قیام در مقام سر و یا باطن باطن؛ دیدار خونین با حق بود. و تعابیری همچون ان الله شاء ان یراک قتیلا(خداوند خواسته که تو را کشته ببیند) مفهوم و معنا می شود. این سطح از تحلیل فرافقهی و فرااخلاقی است و تحلیلی است عرفانی که در تنگنای ملک و ملکوت نیست بلکه در سطحی عمیق و شاید در پهنه اسطوره ای مطرح می شود.
اندیشورز آگاه برای تحلیل درست و نزدیک به حقیقت؛ تلاش می کند از امتزاج سطوح سه گانه تحلیل خودداری کند و پی آمد هریک از سطوح را در زمینه و متن آن سطح مطرح و بررسی کند.