توسعه روابط دیپلماتیک آذربایجان و اسرائیل/ آیا آتش تنش در قفقاز جنوبی شعله ورتر می شود؟ 

بعد از جنگ، اعتماد به نفس الهام علی اف بالا رفته است و تلاش می کند که روابط بین المللی خودش را هر چه بیشتر توسعه دهد.

ساعدنیوز: تأسیس سفارتخانه باکو در سرزمین های اشغالی در چه شرایطی در دستور کار جمهوری آذربایجان قرار گرفته است و چرا با وجود سفارتخانه رژیم صهیونیستی در باکو، الهام علی اف تأسیس سفارتخانه را در اولویت قرار نداده بود؟

علی حیدری: جمهوری آذربایجان و اسرائیل طی دو دهه گذشته روابط خوبی با هم داشته اند. این روابط در حوزه های امنیتی، نظامی و اطلاعاتی و همین طور، اقتصادی بسیار گسترده بوده؛ اما به طور صریح و آشکار می توانیم بگوئیم که طی چند سال گذشته و خصوصاً بعد از جنگ قره باغ این روابط علنی تر شده است. چون در جنگ قره باغ یکی از عوامل اصلی پیروزی آذربایجان، سلاح هایی بود که از طرف اسرائیل فروخته شده بود. این موضوع هم برای همه روشن شد که اسرائیل این سلاح ها را به آذربایجان فروخته است.

الهام علی اف به دلیل روابطی که با ایران داشت، و به خاطر پاره ای ملاحظات، علیرغم روابط خوبی که با اسرائیل داشت، موضوع تأسیس سفارتخانه در تلاویو را دنبال نمی کرد. از طرفی روابط خوبی با ایران داشت، و از طرفی، به عنوان یک کشور اسلامی با اکثریت شیعه، این موضوع چندان جالب نبود.

اما در این حوزه هم می بینیم که طی دو سال اخیر، روند عادی سازی روابط کشورهای عربی با اسرائیل بسیار شدت گرفته است و این کشورها که در گذشته روابط شان را پنهان می کردند، این روابط را علناً اعلام می کنند. دفاتر نمایندگی، پروازهای مستقیم و توسعه روابط تجاری را در دستور کار قرار دادند. آذربایجان هم از این فرصت استفاده کرده و اقدام به این کار کرد.

روابط ایران و آذربایجان طی دوره بعد از جنگ قره باغ وارد دوره تنش شد و این تنش مرحله به مرحله افزایش پیدا کرد. تا جایی که سال گذشته، الهام علی اف برای اولین بار سال گذشته انتقادات علنی از ایران داشت و اعلام کرد که چرا طرف ایرانی طی 30 سال گذشته در مرزهای جنوبی که تحت اشغال قره باغ هیچ رزمایشی برگزار نمی کرد، اما طی سه سال گذشته، سه رزمایش بزرگ نظامی برگزار کرده است؟ او گفت که ما از ایران نمی ترسیم و عمل متقابل انجام دادیم و رزمایش برگزار کردیم تا نشان دهیم که از ایران ترسی نداریم.

موضوع دیگر این است که بعد از جنگ، اعتماد به نفس الهام علی اف بالا رفته است و تلاش می کند که روابط بین المللی خودش را هر چه بیشتر توسعه دهد. به همین دلیل، ما شاهد آن هستیم که در کنار سفارتخانه ای که قرار است در تلاویو دایر شود، نمایندگی ای در رام الله برای فلسطین ایجاد خواهد شد، تا به زعم خودش، توازنی را در اینجا ایجاد کند. و همین طور، سفارتخانه باکو در آلبانی و اریتره نیز افتتاح خواهد شد. درباره آلبانی هم باید این را بگویم که تصور نمی کنم که این ارتباطی به سازمان مجاهدین داشته باشد. تأسیس سفارتخانه در آلبانی بیشتر مربوط به توسعه روابط اقتصادی خصوصاً در حوزه انرژی با این کشور است. آلبانی در واقع پُلی هست برای انتقال گاز آذربایجان به ایتالیا و اروپا. نکته جالب توجه این است که کشور آلبانی هیچ زیرساختی برای توزیع گاز و انرژی در کشورش ندارد. آقای الهام علی اف اعلام کرد که آماده سرمایه گذاری در آلبانی برای ایجاد زیرساخت های توزیع انرژی و توسعه گاز است. موضوع دو برابر کردن انتقال گاز به اروپا و ایتالیا از طریق آلبانی هم مطرح شده است. بنابراین، خط لوله های راه اندازی شده باید افزایش ظرفیت داشته باشد.

سطح تنش به نظرم کمی بین ایران و جمهوری آذربایجان در ماه ها و سال های آینده بالاتر خواهد رفت. البته این را هم می دانیم که ارمنستان نیز در اسرائیل سفارتخانه دارد.

ساعدنیوز: ارتقای سطح روابط دیپلماتیک باکو-تلاویو چه تبعاتی در قفقاز جنوبی خواهد داشت؟

علی حیدری: همان طور که پیشتر گفتم، این روابط وجود داشته، و در حال توسعه بوده، و قرار است که صورت رسمی به خودش بگیرد. تغییر خاصی را در حوزه میدانی و سیاسی را در قفقاز جنوبی شاهد نخواهیم بود. البته این را هم باید ذکر کنیم که اسرائیل طی دو دهه گذشته، علاوه بر کشورهای حوزه قفقاز، با کشورهای آسیانه میانه هم روابط اش را توسعه داده و این را هم دنبال می کند.

سطح تنش به نظرم کمی بین ایران و جمهوری آذربایجان در ماه ها و سال های آینده بالاتر خواهد رفت. البته این را هم می دانیم که ارمنستان نیز در اسرائیل سفارتخانه دارد. تصور من این است که ایران هم بعد از مدتی با این شرایط نیز کنار خواهد آمد و با وضعیت جدید خودش را منطبق خواهد کرد.

نه آذربایجان توان و یارای درگیری نظامی با ایران را دارد، و نه نیتی برای درگیری دارد. از طرف دیگر، ایران هم به دلایل مختلف نیتی برای درگیری با آذربایجان ندارد.

ساعدنیوز: آیا اصرار باکو بر استقرار نیروهای اطلاعاتی رژیم صهیونیستی در مرزهای جمهوری اسلامی ایران می تواند به یک تقابل نظامی میان باکو و تهران منتهی شود؟

علی حیدری: نمی توان با صراحت از تقابل نظامی صحبت کرد. ایران با هیچ یک از کشورهای همسایه خودش وارد تقابل نظامی نشده است. در مقابل تجاوز عراق، از خودش دفاع کرده است و سابقه حمله به همسایگان خودش را ندارد. این اتفاق نخواهد افتاد. در هر سطحی که باکو برای ایران مشکل آفرینی کند، در همان سطح پاسخ متناسب داده خواهد شد.

نه آذربایجان توان و یارای درگیری نظامی با ایران را دارد، و نه نیتی برای درگیری دارد. از طرف دیگر، ایران هم به دلایل مختلف نیتی برای درگیری با آذربایجان ندارد از جمله این که بخش زیادی از جمعیت آذربایجان مسلمان و اهل تشیع هستند. این موضوع باعث می شود که ایران به دلیل تبعاتی که وجود دارد، دست به چنین اقدامی نزند. از سوی دیگر، سیاست اصولی جمهوری اسلامی ایران با تعرض به کشورها خصوصاً کشورهایی مانند جمهوری آذربایجان همخوانی ندارد. روابط دو کشور و دو ملت بسیار تاریخی، فرهنگی و دینی مشترک است.