ایران خواهان آن است که هزینه خروج از برجام برای دولت آینده آمریکا یا حتی دولت فعلی به اندازه ای بالا برود که بعد از تصویب توافق دیگر دغدغه ای درباره خروج احتمالی آمریکا در آینده وجود نداشته باشد.
ساعدنیوز: بحث تضمین یا غرامت به عنوان اصلی ترین مطالبه جمهوری اسلامی ایران برای نهایی کردن توافق احیای برجام مطرح می شود. گفته می شود که ایران خواستار پرداخت غرامت به ایران در صورت خروج دولت آینده ایالات متحده آمریکا از برجام شده است. چه اندازه این بحث و مطالبه ایران با فضای سیاسی ایالات متحده آمریکا سازگاری دارد و آیا اساساً شدنی است؟
امیرعلی ابوالفتح: من نمی دانم اولین بار چه کسی واژه "غرامت" را به کار برد! احتمال می دهم که این واژه به غلط در ترجمه واژه "گارانتی" یا ضمانت در برخی رسانه ها به کار برده شد و امروز بحث درخواست غرامت از سوی ایران مطرح است! این طور نیست. شاید بحث از غرامت درباره آسیب هایی که ایران به دلیل خروج ایالات متحده آمریکا از برجام در سال 2018 در این سال ها متحمل شده، موجه باشد ولی حتی همین مورد هم فعلاً در دستور کار قرار ندارد و آن چیزی که از اظهارات مسئولین وزارت خارجه کشورمان برداشت می شود، چنین مطالبه ای فعلاً در دستور کار نیست هرچند این بحث قابل طرح و پیگیری است.
اما بحث اصلی ایران درباره توافق احیای برجام، بحث "تضمین" است. ایران خواهان آن است که هزینه خروج از برجام برای دولت آینده آمریکا یا حتی دولت فعلی به اندازه ای بالا برود که بعد از تصویب توافق دیگر دغدغه ای درباره خروج احتمالی آمریکا در آینده وجود نداشته باشد. هزینه خروج در برابر منفعت حاصل از خروج باید به اندازه سنگین باشد که درباره عواقب خروج تردید لازم را ایجاد کند.
در سال 2018، یکی از دلایل خروج ترامپ از برجام، پائین بودن هزینه خروج در مقابل منفعت حاصل از آن برای آمریکا بود. طبیعتاً بحث بر سر این نیست که آمریکا در صورت خروج از برجام باید چند ده میلیارد دلار پول به ایران بدهد! این طور نیست. بلکه مسائل دیگری وجود دارد که ایران خواهان گنجاندن آنها در متن توافق است که در صورت نهایی شدن موضوع همه از آن مطلع خواهیم شد.
اگر بنا را بر این بگذاریم که اگر آمریکا از برجام خارج شد ما از ان پی تی خارج می شویم، این یعنی مشروط کردن حق خودمان!
ساعدنیوز: یکی از روزنامه های پرتیراژ کشور امروز ایده "خروج از ان پی تی" را به عنوان "غرامت" اصلی خروج آمریکا از برجام مطرح کرده است و دولت را به خاطر بحث "تضمین" به نقد کشیده است. به نظر حضرتعالی طرح این موضوع اساساً موجه است؟
امیرعلی ابوالفتح: من نمی دانم اساس این بحث مطرح شده چیست و طبیعتاً فردی که این ایده را مطرح کرده است باید دلایلش را خودش توضیح دهد. ولی به اعتقاد من، مشروط کردن "حق ایران بر خروج از ان پی تی" که به صورت مشخص در خود ان پی تی برای ایران محفوظ است، و خُب برخی کشورها مثل کره شمالی از آن حق استفاده کرده اند، به خروج آمریکا از برجام! بی معنا است.
ما پیشاپیش این حق را داریم و اگر تا به امروز از این حق مان استفاده نکردیم طبیعتاً به دلیل مصالح ملی مان بوده است. طبیعتاً نظام هزینه خروج از ان پی تی را می سنجد و تصمیم بر باقی ماندن در آن را اتخاذ می کند. اگر هزینه خروج از ان پی تی پائین تر از ماندن در آن بود، مطمئنانه تا به حال، این کار صورت گرفته بود.
اگر بنا را بر این بگذاریم که اگر آمریکا از برجام خارج شد ما از ان پی تی خارج می شویم، این یعنی مشروط کردن حق خودمان! کسانی که حقوق بین الملل خوانده اند، این مسأله را بهتر می توانند تحلیل کنند ولی اجمالاً اعتقاد من آن است که این بحث مبنای آنچنانی ندارد. از این گذشته، اگر مصلحت بر خروج بود، حتماً اتفاق می افتاد، ولی این طور نشده است.
دقت داشته باشید که در اینجا ما با دو گزینه مواجه نیستیم. فقط یک گزینه وجود دارد و آن هم مذاکره است! هیچ راهی جز مذاکره وجود ندارد.
ساعدنیوز: برخی منابع از جمله وال استریت ژورنال از پاسخ منفی ایالات متحده آمریکا صحبت می کنند. اگر فرض را بر این بگذاریم که پاسخ آمریکا منفی است و طبیعتاً ایران نیز از مواضع خودش کوتاه نخواهد آمد، آیا این مذاکرات تا زمان نامعلوم می تواند ادامه یابد؟ آیا در داخل ایران با توجه به مشکلات عدیده ای که وجود دارد، دولت سرمایه اجتماعی لازم را برای این کار دارد؟
امیرعلی ابوالفتح: اولاً در شرایط موجود، گمانه زنی هایی در فضای رسانه ای می شود و نمی توانیم درباره صحت و سقم این گمانه زنی ها دقیق صحبت کنیم. هیچکدام از طرفین علاقه ای ندارند که خودشان را برای توافق مشتاق و مایل نشان دهند. همین مطلبی که وال استریت ژورنال که یک رسانه محافظه کار آمریکایی است مطلب اخیر را تأئید می کند. پالس منفی ارسال می کنند تا بگویند که ما از مواضع مان کوتاه نمی آئیم.
جنگ روایت ها در رسانه ها در جریان است و متأسفانه آمریکایی ها در این میدان دست بالا را دارند و موفق تر هستند. اما به نظرم 50 درصد احتمال دارد که این خبر وال استریت ژورنال درست از آب درآید. باید منتظر بمانیم تا پاسخ آمریکا از طریق مورا به هیئت ایرانی داده شود. شاید یک پیشنهادهایی از طرف آمریکا برای اصلاح دوباره متن داده شود و شاید نیاز باشد که دور جدیدی از مذاکرات برگزار شود. در همان گزارش وال استریت ژورنال آمده است که احتمال دارد که طرفین درباره ادامه مذاکرات توافق کنند و تاریخی برای آن تعیین نکنند.
دقت داشته باشید که در اینجا ما با دو گزینه مواجه نیستیم. فقط یک گزینه وجود دارد و آن هم مذاکره است! هیچ راهی جز مذاکره وجود ندارد. وقتی تک گزینه ای است شما چاره ای جز پذیرش مذاکره و ادامه آن ندارید. حتی حمله نظامی هم گرهی از ماجرا باز نمی کند.
درست است که طولانی شدن مذاکرات به نفع مردم نیست و واقعاً مشکلات وجود دارد ولی چه راه حل دیگری جز مذاکره وجود دارد؟ آیا گزینه دوم حمله به آمریکا است؟ هفت کشور باید درباره توافق نظر بدهند! فعلاً آمریکا نظرش منفی است! حال این مخالفت از سوی آمریکا یا ریشه در داخل این کشور دارد یا خارج از این کشور یا شاید خود بایدن علاقه ای ندارد که امضای او پای این توافق باشد!
اگر در ایران شورش اجتماعی رخ دهد آیا تحریم ها برداشته می شود؟ مسأله این است که نه ایران و نه آمریکا، پلن ب ندارند! موضوع بسیار پیچیده است و ابعاد مختلفی دارد. بسیاری از مسائل از جمله مسائل امنیتی، نظامی، بانکی، بیمه ای، خودرویی و کلی مسائل دیگر در برجام وجود دارد. این یک ابرپروژه است و به انجام رسیدن آن زمانبر است.
راه دیگری جز مذاکره وجود ندارد. مذاکرات کره با 6 کشور سالیان سال است که در جریان است بدون این که شکست آن اعلام شود. هیچ خروجی ای نداشته است ولی مرگ آن اعلام نمی شود. همه امیدوارند که روزی فرجی بشود و گره مذاکرات دو کره باز شود. درباره برجام هم من معتقدم حتی در صورت شکست این دور از مذاکرات باز چاره ای جز مذاکره نداریم!
احیای برجام ولو به صورت موقت می تواند زمینه را برای بازسازی اقتصادی مهیا کند
