شناسایی نشانه های ورود به حالت استرس (stress mode) از دو جنبه مهم است: نخست، خودآگاهی (self-aware) بیشتر و درک تأثیر ایجادشده در ما؛ دوم، شناسایی نشانه های هشداردهنده در مراحل اولیه، برای تطبیق دادن خود و بازیابی انرژی. معمولا در رویارویی با استرس در محیط کار به دو شکل واکنش نشان می دهیم: یا رفتار و سبک کاری معمول خود را تقویت می کنیم یا برعکس آن عمل می کنیم.
دلایل استرس در محیط کار
استرس در محیط کار از دلایل گوناگونی ناشی می شود که از عمده ترین آن ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- سخت گیری بیش از اندازه مدیران و کارفرمایان
- رفتارهای آزاردهنده و نامناسب همکاران
- بداخلاقی های مشتریان و مراجعان
- دست و پنجه نرم کردن با شرایط خطرآفرین
- رفت و آمدهای طولانی
- حجم کاری بالا
علاوه بر این ها، عوامل تنش زایی نظیر فراز و نشیب های روابط خانوادگی، مسائل مالی، نگرانی از آینده و کم خوابی نیز به شکل قابل توجهی بر شیوه عملکرد شما در محیط کار تأثیرگذار هستند. توجه داشته باشید، مدیریت استرس به دو روش امکان پذیر است. این روش ها عبارتند از:
- دگرگونی رویکرد و نگرش شما نسبت به مسائل
- ایجاد تغییر در وضعیت و موقعیت شغلی
تأثیر استرس در محیط کار بر مدیریت زمان
مدیریت زمان و استرس در محیط کار دارای نوعی رابطه علت و معلولی هستند. واقعیت این است که استرس از جنبه های مثبتی هم برخوردار است و می تواند بر ترشح هورمون آدرنالین تأثیر بگذارد. افزایش این هورمون در بدن به ایجاد انگیزه و بالا بردن سرعت انجام کار کمک می کند. با این حال، استرس شدید و مداوم ممکن است عملکرد افراد در مهلت های تعیین شده را دچار اختلال کند. در چنین شرایطی، بازده اغلب افراد به شدت کاهش یافته و دچار سردرگمی می شوند. این امر، به شکل قابل توجهی بر مدیریت زمان اثرگذار است. ترکیب تنش و ناتوانی در انجام وظایف در بازه زمانی مشخص می تواند کلیه قابلیت ها و مهارت های فردی و قدرت تصمیم گیری و اجرا را مختل کند. در طولانی مدت، این امر تعهد و وفاداری کارکنان را کاهش داده و در نهایت، ممکن است به ترک شغل منجر شود.
تأثیر استرس در محیط کار بر برقراری روابط
کارشناسان و صاحب نظرانی نظیر «باب لوسویک» (Bob Losvyk) اعتقاد دارند، استرس در محیط کار از اصلی ترین عوامل فرسودگی شغلی و ایجاد اختلال در برقراری رابطه متقابل میان همکاران و ارتباط با مدیران به شمار می رود. بالا بودن سطح استرس، ترکیب نامطلوبی از احساساتی را ایجاد می کند که از آن میان می توان به ترس، نگرانی، درماندگی و ناامیدی اشاره کرد. مجموعه این عوامل، موجب افزایش حساسیت های فردی و حالت های تهاجمی شده و ویژگی هایی نظیر عدم انتقادپذیری، افسردگی، حسادت، کینه و عدم امنیت شغلی را تقویت می کند. به این ترتیب، استرس می تواند کلیه تعاملات شما را دچار اختلال کرده و شما را به موجودی گوشه گیر، عصبی و تند خو تبدیل کند. واضح است که مجموعه این مسائل بر روابط شغلی و عملکرد شما تأثیر نامطلوبی خواهد داشت.
تأثیر استرس در محیط کار بر عدم تمرکز
استرس، قابلیت هایی نظیر توانایی به خاطر سپردن اطلاعات جدید، پردازش داده ها، یادگیری و تجزیه و تحلیل مطالب را به شکل منفی تحت تأثیر خود قرار می دهد. در مجموع می توان گفت، عدم تمرکز در فعالیت های ذهنی و بدنی از نتایج استرس بالا به حساب می آیند. ترکیب تنش های شغلی و خستگی ناشی از سبک زندگی، به حواس پرتی های مداوم منجر می شود. این امر، بر عملکرد شما موثر بوده و احتمال بروز خطاهای پرهزینه و مهلک را در محیط کار افزایش می دهد.
تأثیر استرس در محیط کار بر سلامتی
«ریچارد واینستین» (Richard Weinstein)، نویسنده کتاب «تأثیر استرس» (The Stress Effect) می گوید، «سردرد، اختلالات خواب، مشکلات بینایی، کاهش یا افزایش وزن و فشار خون از اثرات تحمل استرس مداوم به شمار می روند. علاوه بر این ها، بروز مشکلات سیستم قلبی-عروقی، دستگاه گوارش و بسیاری موارد دیگر را نیز می توان ناشی از اضطراب و تنش بیش از اندازه دانست.
راهکارهای غلبه بر استرس کاری
سعی کنید سبک کاری معمول خود را شناسایی کنید. به این فکر کنید که وقتی حس می کنید که در محل کار بر همه چیز کنترل دارید، چطور عمل می کنید. سپس به این فکر کنید که همین الان چه عملکردی از خود نشان می دهید. شاید متوجه شوید که سبک کاری شما در زمان استرس، تقریبا سبک کاری هرروزه شماست. اگر چنین است، یعنی مدتی طولانی است که دچار فرسودگی شغلی شده اید. فرسودگی شغلی یعنی خستگی ذهنی، عاطفی و فیزیکی بیش از حدِ ناشی از استرس طولانی مدت و مزمن کاری. به این فکر کنید که سبک کاری شما در زمان استرس شغلی چه تغییری می کند. همچنین می توانید از همکارتان بخواهید که احساس و برداشت خود را بگوید. آگاهی از نشانه های بارز و گویا برای شما مهم است؛ زیرا با آگاهی از این نشانه ها، می توانید در جهت اجرای راه های مناسب مقابله با استرس حرکت کنید.
باید توجه داشته باشید که تقویت یا تغییر سبک کاری در زمان استرس، هریک معایب و مزایای خود را دارد. برای نمونه، فردی که سبک کاری خود را تقویت می کند، در رویکرد خود نسبتا باثبات به نظر می رسد و دیگران می دانند که او می خواهد چه چیزی را به دست بیاورد؛ ولی هیچ کس درک نمی کند و متوجه نمی شود که او استرس دارد. اگر شما این گونه هستید، باید به دیگران بگویید که استرس دارید و به کمک نیاز دارید. از سوی دیگر، فردی که سبک کاری خود را تغییر می دهد، شاید فردی غیرقابل پیش بینی یا بی ثبات به نظر برسد. شاید این مسئله باعث شود که دیگران بیزار شوند از اینکه با چه رفتاری از شما روبه رو می شوند و کدام شخصیت شما نمایان خواهد شد؛ درعین حال، این مسئله باعث می شود که اطرافیانتان بسیار راحت تر بتوانند استرس شما را درک کنند و به کمکتان بیایند.
برخورد ما با استرس کاری دیگران
باید این حقیقت را درک کنیم که رفتار فرد در زمان استرس، خصلت یا شخصیت او نیست و او فقط در حالت استرس قرار دارد. لحظه ای به این فکر کنید که آیا به جای توجه به این مسئله که فرد مقابل دچار استرس بوده است، سبک کاری اش را ویژگی و صفت ذاتی او قلمداد کرده اید؟ همچنین می توانید به نشانه های بارز و گویای استرس در همکاران، رئیس، کارکنان و غیره نیز توجه کنید تا بتوانید با آنها ارتباط برقرار کنید و از آنها بپرسید که چطور می توانید به آنها کمک کنید.
در نهایت، تغییر رویکرد یا ایجاد برخی اصلاحات می تواند به کاهش استرس در محیط کار کمک کند. به علاوه، مراجعه به افراد متخصص و دریافت کمک، استفاده از مرخصی سالیانه یا استعلاجی و مطرح کردن مشکلات موجود با مدیران و همکاران نیز از راه کارهای موثر برای کاهش تنش در محیط کار به شمار می رود.
بهترین ترکیب از روش های یادگیری و توسعه در محیط کار: مدل یادگیری ۷۰:۲۰:۱۰
