تست‌های سرولوژیک و تشخیص میزان شیوع کرونا در کشور/ راهی برای آنکه بفهمیم قبلا کرونا گرفته‌ایم

به گزارش سایت خبری ساعد نیوز به نقل از باشگاه خبرنگاران جوان، کرونا ویروسی ویروسی هزار چهره که وحشیانه و بی رحم حمله می کند و هر لحظه به دنبال قربانیان جدید است تا بتواند به حیات خود ادامه دهد، این ویروس مرگبار مرد و زن، بزرگ و کوچک، سیاه و سفید نمی شناسد و اکنون همه دنیا با این ویروس موذی و ناشناخته جنگ و جدال می کنند.

با توجه به اینکه ویروس کرونا ناشناخته است و هنوز درمان و واکسن قطعی برای آن کشف نشده است، بهترین راه پیشگیری از ابتل با رعایت بهداشت فردی و عمومی، فاصله گذاری اجتماعی و استفاده از ماسک است.

از همان ابتدای شروع اپیدمی کرونا دبیر کل سازمان جهانی بهداشت بر استفاده از تست های تشخیصی کرونا تاکید داشت چرا که تنها را شکست زنجیره انتقال ویروس کرونا شناسایی مبتلایان، ایزولاسیون آن ها و قرنطینه اطرافیان است.

در ایران در روز های نخست شیوع ویروس کرونا تست های تشخیص کرونا از خارج کشور خریداری و وارد می شود، همچنین سازمان جهانی بهداشت و برخی کشور ها به ایران محموله های اقلام بهداشتی اها کرده اند که در آن ها کیت های تشخیص مولکولی ویروس کرونا هم وجود داشت و از کیت های خریداری شده و اهدایی برای شناسایی بیماران مبتلا به کووید-۱۹استفاده می شد و به دلیل محدودیت تست ها آزمایش فقط بیماران بستری در بیمارستان انجام می شد.

به همت محققان و متخصصان علوم آزمایشگاهی در شرکت های دانش بنیان تست های تشخیصی مولکولی کرونا در ایران ساخته شد و به تدریج تعداد آزمایشگاه ها و تست های تشخیصی کرونا افزایش یافت و تاکنون یک میلیون و ۴۲۲ هزار و ۴۰۷ آزمایش تشخیص کووید ۱۹ در کشور انجام شده و ۲۰۴ هزار و ۹۵۲ نفر بیمار مبتلا به کووید ۱۹ شناسایی شده اند.

محققان ایرانی در حوزه آزمایشگاهی پس از گذشت مدتی توانستند به تکنولوژی تولید تست های سرولوژی برای تشخیص آنتی بادی موجود در بدن بهبودیافتگان کرونا دست پیدا کردند، این تست ها همچنین برای مطالعات اپیدمیولوژیکی بیماری کرونا و میزان شیوع آن در مناطق مختلف کشور کاربرد دارد.

جزییاتی از عمکرد ویروس تنفسی کرونا در بدن

سیامک سمیعی، مدیر کل آزمایشگاه مرجع سلامت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی درباره کووید ۱۹ و اهمیت تشخیص آزمایشگاهی آن ویروس کرونا گفت: کرونا ویروس ها از پاتوژن های مهم در انسان و حیوان هستند. بیماری ناشی از کرونا ویروس جدید با نام کووید ۱۹ به سرعت در دنیا گسترش پیدا کرد که نتیجه آن همه گیر شدن بیماری در سطح جهان بود. اعضای این خانواده ی ویروسی علاقه زیادی به لانه گزینی در ریه ها دارند و تقریبا در اکثر موارد اولین ارگان درگیر در این بیماریها، ریه ها هستند.

او ادامه داد: ریه ها متعاقب آلودگی با این ویروس دچار تخریب می شوند. نفوذ پذیری رگ های ریه افزایش پیدا می کند و باعث نشت مایعات از مویرگ ها به فضا های تنفسی آلوئول ها می شود، به این ترتیب آلوئول ها که محلی برای تبادل اکسیژن و مسئول اکسیژن رسانی به خون هستند دچار مشکل شده، سطح اکسیژن خون کاهش می یابد و فرد مبتلا با تنگی نفس و سرفه های مداوم مواجه می شود.

سمیعی اظهار کرد: علی رغم تفاوت هایی که بیماری های تنفسی در ایجاد علائم ظاهری دارند؛ علائم بیماری کروناویروسی کووید ۱۹ با ویروس های تنفسی دیگر تا حدودی مشابهت دارد؛ بنابراین تشخیص بیماری بر اساس علائم دشوار است و تنها با بررسی آزمایشگاهی می توان وجود عفونت را به طور قطعی تأیید کرد.

راه های تشخیص ویروس کرونا

مدیر کل آزمایشگاه مرجع سلامت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی با بیان اینکه در حال حاضر برای تشخیص ویروس دو روش مورد استفاده قرار می گیرد، بیان کرد: اکنون برای تشخیص کووید ۱۹ جمع آوری نمونه ها برای آزمایش از مجاری تنفسی فوقانی (سواب بینی حلقی و دهانی-حلقی) و در صورت امکان دستگاه تنفسی تحتانی (خلط، آسپیراسیون تراشه یا ...) انجام می گیرد. در این موارد ژنوم ویروس با واکنش زنجیره ای پلیمراز تکثیر و تشخیص داده می شود.

او ادامه داد: بررسی ضایعات ریوی به روش CT scan روش دیگر تشخیص کروناست، در بیمارانی که آزمایش منفی RT- PCR بر روی سواب های دهانی-حلقی منفی است، سی تی اسکن با نشانگر پنومونی ویروسی نیز می تواند راه تشخیص مبتلایان به کرونا باشد.

عملکرد تست های سرولوژیک کرونا

سمیعی درباره اهمیت تست های سرولوژیک کووید ۱۹ بیان کرد: در تشخیص بسیاری از بیماری های عفونی آنتی بادی ها جایگاه ویژه ای دارند. آنتی بادی ها که به آن ایمونوگلوبولین نیز گفته می شود، پروتئین های محافظتی هستند که توسط سیستم ایمنی بدن در پاسخ به وجود یک ماده خارجی به نام آنتی ژن تولید می شود. آنتی بادی ها که توسط گلبول های سفید تخصصی به نام لنفوسیت های B (سلول های B) تولید می شوند، به منظور از بین بردن آنتی ژن ها، آن ها را به صورت اختصاصی می شناسند و به آن ها می چسبند.

سمیعی افزود: هنگامی که یک آنتی ژن به سطح سلول B متصل می شود، سلول های بالغ B بنام سلول های پلاسما، میلیون ها آنتی بادی را وارد سیستم گردش خون و سیستم النفاوی می کنند. این آنتی بادی های در گردش به آنتی ژن های اختصاصی حمله می کنند و آن ها را خنثی می کنند. سلول های B و آنتی بادی ها در کنار هم یکی از مهمترین کارکرد های ایمنی بدن را تشکیل می دهند. پنج دسته مختلف آنتی بادی یا ایمونوگلوبولین (Igs) به نام های IgG، IgE، IgA، IgD و IgM وجود دارد.

مدیر کل آزمایشگاه مرجع سلامت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ادامه داد: آنتی بادی ها از جهات مختلف از جمله ساختار کلی متفاوت هستند. شایع ترین نوع آنتی بادی مورد استفاده در سیستم ایمنی، کلاس IgG ایمونوگلوبولین هاست ودر برخورد با ویروس، ابتدا آنتی بادی IgM ظاهر می شود و پس از آن IgA روی سطوح مخاط یا IgG در سرم مشاهده می شود.

آنتی بادی کرونا چند زمانی در بدن بهبودیافتگان ظاهر می شود؟

سمیعی گفت: آنتی بادی IgG آنتی بادی اصلی در پاسخ به میکروب (ویروس) است و با نیمه عمر ۷ تا ۲۱ روز بسیار پایدار بوده و با تولید مداوم آن برای مدت ها و گاهی تا پایان عمر در بدن قابل شناسایی است. زمان شروع تولید آنتی بادی ها در بدن در مورد ویروس ها با آنتی ژن های مختلف متفاوت است.

او ادامه داد: طبق اطلاعاتی که تاکنون از بیماری کووید۱۹ داریم زمان شروع پاسخ آنتی بادی به ۱۹-COVID کند است. اگرچه داده ها در این مرحله هنوز محدود هستند، اما به نظر می رسد که پاسخ اولیه آنتی بادی IgM تا ۹ روز پس از عفونت اولیه و پاسخ آنتی بادی IgG تا روز ۱۱ به اوج نمی رسد البته گزارشی نیز از شروع تولید IgM در روز های اولیه و به اوج رسیدن آن طی ۵ روز وجود دارد.

مدیر کل آزمایشگاه مرجع سلامت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی گفت: پاسخ IgG دست کم تا ماه ها و شاید سال ها در بدن قابل شناسایی است و می تواند به عنوان معیاری برای سابقه ابتلا به بیماری به کار رود. در حال حاضر آزمایش های تشخیصی این ویروس مبتنی بر تشخیص RNA هستند و حضور ماده ژنتیکی ویروسی را تشخیص می دهند. این آزمایش ها قادرند فقط عفونت فعال را در مدت زمان خاصی در طول عفونت نشان دهند.

او تصریح کرد: باید توجه داشت که از دست رفتن زمان مناسب نمونه گیری ویروسی می تواند نتایج منفی کاذب ارائه دهد. علاوه بر این یک نمونه نادرست می تواند سودمندی سنجش مبتنی بر شناسایی ژنوم را محدود کند. نکته مهم دیگر اینجاست که همه افراد در معرض ۲- SARS- CoV بیمار نیستند و همه بیماران آلوده، به بیماری تنفسی شدید مبتلا نمی شوند.

سمیعی گفت: بر این اساس، عفونت ۲- SARS- CoV تقریبا به سه مرحله تقسیم می شود: مرحله اول، یک دوره کمون بدون علامت با یا بدون ویروس قابل تشخیص. مرحله دوم، دوره با علامت های خفیف با حضور ویروس که شاید در آن ها بیماری آنقدر خفیف باشند که فرد آن را به عنوان سرماخوردگی یا حساسیت بی اهمیت تلقی کند و مرحله سوم، مرحله با علائم تنفسی شدید با بار ویروسی بالا.

او اظهار کرد: باید توجه داشت افراد آلوده این سه مرحله را طی نمی کنند و ممکن است عفونت تا مرحله یک یا دو پیشروی کند، ولی در بدن تمام مبتلایان آنتی بادی تولید خواهد شد. از نظر پیشگیری، افراد در مرحله اول و دوم، حاملینی هستند که کمترین قابلیت مدیریت را دارند، زیرا حداقل در برخی موارد، آن ها ویروس را ناآگاهانه گسترش می دهند.

افراد بی علامت و مبتلایان خفیف هم مصونیت پیدا می کنند

مدیر کل آزمایشگاه مرجع سلامت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی اظهار کرد: از طرف دیگر هر چند تحقیقات بیشتری نیاز است، ولی بر اساس دانسته های ما از سایر بیماری های ویروسی، ابتلا حتى به موارد بی علامت یا خفیف بیماری باعث مصونیت، در برابر عفونت های جدید تا مدت ها و به صورت بدبینانه حداقل تا مدت زمان یک یا چند ماهه می شود. در مورد کووید۱۹ نیز اگر چنین باشد، این افراد می توانند انتشار در حال رشد ویروس را کند کنند.

سمیعی گفت: سنجش ایمنی ما را قادر می سازد بیمارانی را که ۱۹-COVID داشته اند، به صورت گذشته نگر شناسایی کنیم. نوع آنتی بادی و سطح نسبی آن نیز می تواند برای نشان دادن مرحله عفونت و تخمین زمان تماس با ویروس استفاده شود. از مزایای این روش این است که در صورت همراهی با روش شناسایی ژنوم خطر گزارش های منفی کاذب کاهش پیدا می کند.

مدیر کل آزمایشگاه مرجع سلامت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی بیان کرد: روش هایی که وجود عفونت را با وجود تیتر های ویروسی پایین تشخیص می دهد، می تواند برای اطمینان از تشخیص به موقع همه بیماران آلوده بسیار مفید باشد. تشخیص تولید آنتی بادی ها، به ویژه IgM می تواند چنین ابزاری باشد که در صورت همراهی با PCR به تقویت حساسیت و دقت تشخیص کمک کند. علاوه بر این، برای تصمیم گیری صحیح در مورد بهداشت عمومی، در سراسر جهان از تخمین میزان انتقال، تعداد موارد مثبت و میزان تلفات استفاده می شود.

چگونه میزان شیوع بیماری کرونا در کشور مشخص می شود؟

او ادامه داد: با این حال، با توجه به اینکه در ۲۰ درصد موارد ۱۹-COVID بدون علامت تخمین زده می شود، مدل سازی دقیق این ارقام بسیار دشوار است. در سطح جمعیتی، این بدان معناست که هنوز اندازه و دامنه واقعی بیماری مشخص نشده است. با انجام نمونه برداری تصادفی آنتی بادی از عموم مردم نهاد های بهداشت عمومی می توانند سطح واقعی در معرض قرار گرفتن و در نتیجه مصونیت جمعیت را بهتر تخمین بزنند.

سمیعی گفت: برای ۱۹-COVID، این معیار یک تغییر دهنده بازی است، زیرا میزان واقعی قدرت انتقال و نسبت آن به تلفات می توانند برای پیش بینی شدت و ادامه می همه گیری در جهت تصمیم گیری های آینده بسیار مفید باشد.

او تصریح کرد: در شرایط حاضر هزینه اقتصادی دولت ها برای ایجاد و دوام قرنطینه بسیار زیاد است. همچنین خستگی و بحران مالی در بین افراد فعال جامعه را که عادت به انزوا ندارند نباید دست کم گرفت. خطر بحران شدید اقتصادی و مالی به همراه پیامد های جدی اجتماعی ایجاب می کند تا کسانی که مصون هستند و به اصطلاح به طور طبیعی واکسینه شده اند و در زنجیره انتقال ویروس قرار نمی گیرند شناسایی شوند و به آن ها اجازه انجام فعالیت های روزمره داده شود البته این افراد باید از نزدیک مورد نظارت قرار بگیرند تا اطمینان حاصل شود که مصونیت آن ها تا چه حد ادامه داراست.

بازگشت به کار و شناسایی مبتلایان خاموش کرونا با تست های سرولوژیک

سمیعی بیان کرد: برخی محققان دنیا توصیه می کنند، از آنجا که افراد بدون علامت با آزمایش سرولوژی مثبت ممکن است هنوز ویروس را حمل و دیگران را آلوده کنند، نیاز است که از طریق آزمایش RT – PCR نیز تأیید شوند و فقط افراد با تست سرولوژی مثبت و آزمایش RT - PCR منفی مجاز به بازگشت به محل کار هستند و چنین رویکردی در کشور هایی از جمله آلمان و انگلستان پیشنهاد شده است.

او ادامه داد: در ایران نیز طرح هایی جهت تولید کیت های مربوطه و بررسی ایمنی افراد جامعه ارائه شده است. در حال حاضر، محدودیت های فنی و لجستیکی مانع از غربالگری گسترده با استفاده از این آزمون های معتبر شده است. با توسعه روش های سنجش آنتی بادی می توان در ابتدا با بررسی وضعیت و جنبه های ایمنی در افراد جامعه و سپس با اولویت بندی غربالگری افراد در مشاغل حساس چرخه تولید را در کشور با خطر کمتر به کار انداخت.

آغاز آزمایش تست خانگی کرونا با استفاده از نمونه های بزاق