وظایف دادستان در هنگام وقوع جرائم چیست؟

• ریاست بر دادسرا

وظایف دادستان دو نوع است: وظایف قضایی و وظایف اداری. اولین وظیفه قضایی دادستان ریاست بر دادسرا است. دادستان رئیس دادسرا است و همه کارها در دادسرا تحت نظارت او انجام می شود. همچنین دادستان رئیس ضابطان است و بر کارهای ضابطان و حسن انجام وظیفه آنان ریاست و نظارت دارد. ضابطان تحت تعلیم دادستان انجام وظیفه می کنند.بعضی جرایم دارای جنبه حق الناسی، تعدادی حق اللهی و بعضی هم واجد هر دو جنبه هستند. وظیفه تعقیب جرایم دو نوع اخیر هم با دادستان است. چهارمین وظیفه دادستان تقسیم کار با توجه به درجه اهمیت جرایم و تجربه قضات دادسرا بین آنان است. نظارت بر انجام تحقیقات بازپرس، وظیفه قضایی دیگری است که قانون بر عهده دادستان قرار داده است. با اینکه بازپرس، مقام تحقیق پرونده های جزایی و مستقل است، دادستان هر زمانی می تواند پرونده را بخواهد و مطالعه کند و تکمیل تحقیقات را از بازپرس درخواست کند. بازپرس در این زمینه باید از نظر دادستان متابعت کند.

• صدور کیفرخواست

از دیگر وظایف دادستان صدور کیفرخواست است؛ با این توضیح که با احراز جرم در دادسرا و تکمیل تحقیقات، چنانچه دادستان با نظر قاضی تحقیق اعم از بازپرس یا دادیار موافق باشد، در همه جرایم (اعم از عمومی یا خصوصی) کیفرخواست صادر می کند. در کیفرخواست، مشخصات طرفین پرونده، نوع جرم انتسابی، ادله ارتکاب جرم و مستندات قانونی نوشته می شود. البته برای مرتکب، علاوه بر این موارد، تقاضای کیفر هم ذکر می شود. کیفرخواست پس از امضای دادستان یا معاون او یا دادیار، به دادگاه ارسال می شود. دادگاه های جزایی، بدون کیفرخواست دادستان، حق شروع رسیدگی ندارند، به جز در موارد نادر و استثنایی.

• اظهارنظر درباره قرارهای بازداشت بازپرس

قرارهای نهایی بازپرس شامل منع تعقیب، موقوفی تعقیب و مجرمیت می شوند. تحقق قانونی و اعتبار قرارهای مزبور، منوط به موافقت دادستان است و چنانچه دادستان با هر کدام موافق نباشد و بازپرس نظر دادستان را نپذیرد، پرونده برای تعیین تکلیف به دادگاه ارسال می شود. در جرایم مهم مانند قتل عمد و سایر موضوعاتی که در صلاحیت ‍ دادگاه کیفری استان است، تحقیق پرونده ها با بازپرس و نظارت آن با دادستان است. در سایر جرایم، با وجود اینکه بازپرس مجاز به انجام تحقیقات است، دادستان و معاون او یا دادیار نیز می توانند انجام تحقیقات مقدماتی پرونده را عهده دار شوند.

• حضور دادستان در دادگاه جزایی

جلسه محاکمه دادگاهی که به امر کیفری رسیدگی می کند، بدون حضور دادستان رسمی و قانونی نیست. دادستان باید یا خودش در این جلسه حاضر شود یا معاون یا یکی از دادیاران را به نمایندگی معرفی کند. تجدیدنظرخواهی از آرای محاکم جزایی از اختیارات و وظایف دادستان است. چنانچه حکمی موافق قانون نباشد یا اینکه قوانین در مراحل رسیدگی رعایت نشده باشند، حق تجدیدنظرخواهی برای دادستان باقی است.

• اجرای احکام جزایی

پس از قطعی شدن حکم جزایی، آن حکم زیر نظر و به دستور دادستان یا معاون او یا دادیار اجرای احکام که تحت نظارت دادستان انجام وظیفه می کند، اجرا می شود. تفاوتی هم نمی کند که جرم ارتکابی از جرایم مهم و منتهی به اعدام و قصاص باشد یا از جرایم کم اهمیت یا حبس یا شلاق و جزای نقدی.

• وظایف اداری دادستان

وظایف اداری دادستان عبارت اند از: حفظ حقوق صغار، مجانین و غایب مفقودالاثر. برای انجام دادن این وظایف، واحدهای امور سرپرستی محجوران در دادسراها وجود دارد که زیر نظر دادستان اداره می شود. جمع آوری دلایل در موضوع جنون اشخاص و سفاهت صغار بدون ولیّ خاص، نصب قیّم برای محجوران، حفظ و نظارت بر اموال صغار، مجانین و غیررشیدها مادامی که قیّم تعیین نشده، درخواست عزل قیّم، درخواست نصب امین برای جنین، حفظ و نظارت بر اموالی که محتاج تعیین امین است تا زمانی که امین معرفی شود، درخواست تعیین امین برای اداره اموال غایب مفقود الاثر، اقدام فوری برای حفظ ترکه متوفی قبل از حضور دادرس دادگاه، اجازه ازدواج و طلاق برای مجنون ، حفظ اموال مجهول المالک، حفظ ترکه متوفای بلاوراث و ده ها وظیفه دیگر به موجب قانون امور حسبی، بر عهده دادستان گذاشته شده است.

• وظیفه دادستان در پایان تحقیقات مربوط به جرم

اما یکی از مهم ترین وظایف دادستان در امر قضایی صدور کیفرخواست است. کیفرخواست که پس از تفهیم اتهام و احراز مجرمیت صادر می شود، بزهِ واقع شده و انتساب آن را به مرتکب مشخص می کند تا دادگاه مستند رسیدگی به آن را آغاز کند.

جرائم مورد رسیدگی بازپرس شامل چیست؟