امروزه روش های زیادی برای بالابردن عملکرد و راندمان در کشاورزی و باغ ها معرفی شده است. اما باید توجه داشت که خسارت برخی از این روش ها بیشتر از منفعت آنها می باشد. یکی از روش های که در کشورمان ایران برای باغات مطرح است، روش چالکود است. در گذشته به دلیل عدم وجود کودهای محلول در آب، و تولید و حضور کودهای نامحلول در بازار، و اینکه عدم تغذیه گیاهی در گذشته در باغات موجبات کاهش عملکرد را ایجاد کرده بود، محققین ایرانی روشی را پیشنهاد کردند که بنام چالکود مطرح شد. در این روش کشاورزان گودال هایی را با عمق های ۳۰ سانتیمتر و حتی در بعضی موارد تا ۷۰ سانتیمتر حفر و کودهای جامد را در این حفرات ریخته و مجدد خاک را به گودال بر می گرداندند. در این مقاله به بررسی این مزایا و معایب چالکود در باغات خواهیم پرداخت.
چالکود چیست ؟
چالکود راهکاری مناسب جهت جبران کمبود کودی درختان است . در این روش نزدیک ریشه درخت چاله هایی حفر می کنند و آنها را با مخلوط کودهای آلی و شیمیایی پر می کنند. چالکود مزایای فراوانی برای درخت دارد و موجب می شود که گیاه رشد بهتری پیدا کند و کیفیت میوه ها افزایش یابد .
ماهیت و ترکیب شیمیایی کودهای چالکود
تقریباً تمامی عناصری که برای رشد و نمو گیاه ضروری هستند در چالکود بایستی حضور داشته باشد. معمولاً درصد عناصر موجود در ترکیب چالکود به مراتب پایین تر از مقداری است که در فصول فعالیت درخت مورد استفاده قرار می گیرد.به طور کلی به دو طریق می توان از ترکیبات چالکود استفاده کرد.:
روش اول ترکیب دستی تمامی عناصر مورد نیاز گیاه و استفاده آن است در صورتی که در روش دوم از کودهای کامل گرانوله مخصوص چالکود که توسط تولید کنندگان کود فرموله شده است استفاده می شود. هر دو این روش ها در جای خود کاربرد مناسبی دارند اما معمولا به دلیل اینکه بسیاری از باغداران بدون توجه به آنالیز شیمیایی خاک اقدام به مصرف چالکود می کنند روش دوم یعنی استفاده از ترکیبات آماده که در بازار تحت عنوان کود کامل گرانوله موجود است می باشد.
طریقه چالکود کردن
شاید تا بحال زردی یا پژمردگی درختان و یا کاهش عملکرد آنها شما را به فکر فرو برده که چرا درختان به علت های مختلفی دچار این حالت می شوند؟ آیا از کمبود مواد غذایی رنج می برند؟ بهترین روش رساندن مواد غذایی به درختان چیست؟ یکی از روش های کود دهی به درختان چالکود می باشد. در ادامه نحوه چالکود کردن را به شما یاد میدهیم.
محل حفر چاله
در این روش ابتدا چاله هایی را در نزدیک تنه درخت حفر می کنند . محل حفر چاله باید در 3/1 قسمت انتهای سایه انداز درختان باشد زیرا اکثر ریشه ¬های جوان و فعال در این محل وجود دارند . ریشه¬ های جوان و فعال بیش از ریشه های اصلی و قطور آب و عناصر غذایی را جذب می کنند . محل چاله ها بهتر است که در مسیر جریان آب باشد.
تعداد چاله
برای هر درخت میوه باید دو تا چهار چاله حفر شود اما تعداد چاله ها بسته به نوع درخت، وضعیت خاک، سن درخت و ... متفاوت است . در باغ های پر تراکم می توان یک چاله بین هر دو درخت حفر کرد . اگر تعداد چاله کم باشد، تماس ریشه درختان با مناطق اصلاح شده خاک کم می شود و اثر مطلوبی ندارد .
قطر و عمق چاله
معمولا عمق چاله باید 30 تا 60 سانتی¬متر باشد اما به طور کلی عمق چاله به عمق پراکنش ریشه های درخت بستگی دارد . اگر شما با بیل و کلنگ چاله را حفر نمایید ، قطر چاله¬ ها بین 30 تا 60 سانتی¬متر خواهد شد اما اگر برای حفر چاله از مته پشت تراکتوری استفاده نمایید ، قطر چاله حدود 40 سانتی¬متر می شود.
چگونگی پر کردن چاله ها
هنگام حفر چاله خاک هایی را که بیرون ریخته اید را در فاصله بین ردیف¬های درختان پخش کنید و چاله کنده شده را با کود پر کنید . به اینصورت که قسمت پایین چاله را با کود دامی و سپس کودهای شیمیایی را با 5 کیلوگرم کود دامی پوسیده مخلوط ودر ته چاله بریزید و بقیه چاله ها با کود دامی پوسیده پر کنید .
نگهداری از چاله ها
اگر از چاله ها به خوبی نگهداری کنیم لازم نیست که هر سال چاله حفر نماییم بلکه حفر چاله یک بار برای چندین سال کافی خواهد بود. برای اینکه رشد ریشه در داخل چالکود بهتر شود باید رطوبت و تهویه به میزان مناسبی باشد . خیسی بیش ازحد و خشکی توده کود داخل چالکود سبب کاهش کارایی می شود.
مزایای چالکود کردن
- از خشکیدگی سر شاخه های درختان میوه جلوگیری می کند.
- سبب توسعه و رشد ریشه درختان میوه می شود.
- موجب افزایش سطح برگ در درختان میوه می شود.
- سبب بهبود کیفیت میوه ها می شود.
- با کندن حفره ها و پر کردن آنها با مواد آلی نفوذپذیری آب به داخل خاک افزایش می یابد.
- مشکل علف های هرز تا حد زیادی کاهش می یابد.
- کودهای شیمیایی غیر متحرک در خاک به راحتی توسط جریان آب در دسترس ریشه درخت قرار می گیرند.
- با روش چالکود کارایی مصرف کود افزایش و مقدار مصرف کود در هکتار را می توان کاهش داد.
معایب چالکود کردن
- قطع ریشه های سطحی گیاه که وظیفه جذب ۹۸ درصد عناصر مورد نیاز گیاه را بر عهده دارند.
- تخریب ساختمان خاک در محدوده چالکود شده
- استفاده از فضولات دامی در این روش موجب توسعه پوسیدگی و بیماری های طوقه و ریشه می شود.
- نیاز به هزینه های بالا
- نیاز به نیروی کارگری زیاد
زمان چالکود
بهترین زمان انجام روش چالکود در فصل زمستان و بهمن ماه است تا از ابشویی کودها جلوگیری شود وهمچنین فرصت باقی مانده تا فصل بهارموجب می شود تا براثر بارندگی عناصر ازاد شده و ریشه از آن کمک بگیرد.
آبیاری پس از انجام چالکود
اگر عملیات چالکود در پاییز انجام گرفته است معمولا نیازی به آبیاری درختان نیست اما اگر چالکود را در اسفند ماه انجام می دهید بهتر است آبیاری مختصری نیز داشته باشید. آبیاری در پاییز از این جهت ضرورتی ندارد که ترکیب چالکود معمولاٌ با بارش های موجود ترکیبات خود را آزاد کرده و اثر خود را اعمال می کنند.
فواصل تکرار عملیات چالکود
از آنجایی که کودهای مورد استفاده در چالکود به خصوص انواع شرکتی آن در دسته کودهای با رهایش کند می باشند بنابراین از زمان مصرف تا اتمام ذخایر آنها زمان بالایی صرف خواهد شد.به طور معمول چالکود در باغات هر یک سال در میان انجام می شود که البته این موضوع بیشتر به دلیل صرفه جویی در هزینه های باغداری است. در هر صورت اگر چالکود هر سال تکرار شود نتیجه به مراتب بهتر و اثر بخش تر خواهد بود به طوری که هزینه های تامین و اجرای آن نیز قابل چشم پوشی است. در صورت نیاز به تکرار عملیات چالکود در سال های دیگر سعی کنید تا از چاله های قدیمی مجدد استفاده نکنید و اقدام به دفن چالکود در چاهک های جدید نمایید. این کار راندمان چالکود را به مراتب بالاتر خواهد برد.
میزان مصرف چالکود
میزان مصرف چالکود دستی مستقیماً مرتبط با نوع خاک شما و آنالیز موجود از آن متغیر است و حتی گاهاً لازم می شود تا بخشی از ترکیبات به دلیل بیش بود ان ماده در خاک حذف گردد. بنابراین در این مورد حتماً با متخصص تغذیه گیاهی و یا گیاهپزشک خود مشورت نمائید. اما در خصوص ترکیبات شرکتی و آماده مصرف، معمولاً میزان مصرف توصیه شده کود به ازای هر درخت و یا در سطح یک هکتار بر روی بسته بندی کود ذکر شده است.
به هر حال در خصوص میزان استفاده به نکات ذیل توجه فرمائید:
- میزان کود مصرفی وابستگی زیادی به نوع درخت شما دارد. به طور مثال درختان هسته دار نیاز کودی بالاتری نسبت به درختان میوه دانه دار دارند. همچنین مقدار چالکود استفاده شده برای درختان پیوندی پایه رویشی کمتر از درختان پایه بذری است.
- سن درخت در میزان مصرف ترکیب چالکود اهمیت بالایی دارد. هرچه سن درخت بیشتر شود میزان مصرف ترکیب نیز بالاتر می رود. به طور مثال اگر برای یک نهال دو ساله میزان ۲ کیلو چالکود به ازای هر درخت مصرف می شود بایستی برای یک درخت ۱۰ ساله ده کیلو چالکود مصرف نمائید (به طور معمول میزان مصرف چالکود مطابق با سن درخت می باشد اما نباید از ۱۰ کیلوگرم به ازای هر درخت تجاوز نماید).
- میزان عناصر موجود در خاک نیز در میزان مصرف چالکود شما موثر است. هر چه زمین باغ شما حاصلخیز تر باشد بالطبع مصرف کودی آن پایین تر خواهد بود.
- نوع خاک نیز عامل دیگر در این مورد است. هر چه خاک سبک تر و دارای مواد آلی بیشتری باشد میزان مصرف چالکود کاهش خواهد یافت.
آیا روش مناسبتری نسبت به چالکود وجود دارد؟
بله – روش های مختلفی برای مصرف کودها وجود دارد. با توجه به این که ریشه در همه اطراف درخت گسترده شده و سطح وسیعی را در بر گرفته است، بهتر است کودها نیز در کل سطح اطراف درخت تزریق شود. برای این منظور کودهای جامد را میتوانید در اطراف درختان بپاشید و سپس با استفاده از تیلر و یا خاکورزی بسیار سطحی ( در حد ۵ سانتی متر ) با این هدف که کودها با خاک سطحی مخلوط شوند. با این روش بسیاری از معایب چالکود حذف میشود. خسارتی به ریشه های سطحی وارد نمیشود. هزینه بالایی ندارد. ساختمان خاک دچار تخریب نمیشود. کودها نیز در یک نقطه جمع نشده و در کل اطراف ریشه پخش میشوند، لذا سطح دسترسی ریشه به عناصر غذایی بسیار بالاست. در هر مرحله آبیاری و یا بارندگی، کودها در آب آبیاری حل شده و به سمت ریشه های مسئول جذب عناصر غذایی منتقل میشوند.
همچنین استفاده از کودهای مایع در طول فصل رشد نیز با استفاده از روش های مختلفی با توجه به نوع سیستم آبیاری از جمله شیر و بشکه یا درام کود ( در آبیاری غرقابی و سنتی )، تانک کود و شیر ونتوری ( در آبیاری قطره ای و بارانی ) و یا اسپری کودها در سطح خاک باغ قبل از آبیاری امکان پذیر است.
آشنایی با انواع کودهای آلی
