واقعه عاشورا در قالب ضرب المثل
• دنيايش مثل آخرت يزيد است.
آخرت يزيد، به سبب پديد آوردن واقعة عاشورا ، با دردناك ترين مجازات ها همراه است. اين مثل به گذراندن زندگي با سختي و بدبختي اشاره دارد. گونه هاي ديگر آن عبارتند از:
الف) دنياي ما بدتر از آخرت يزيد است.
ب) عاقبتش مثل عاقبت يزيد شده است.
• آش يزيد را مي خوري و براي امام حسين(ع) سينه مي زني؟
خطاب به كسي گفته مي شود كه در ظاهر ادعاي دوستي مي كند و در نهان دشمني مي ورزد. اين مثل با مثل هاي زير هم معناست: الف) نماز علي را مي خواند و پلوي معاويه را مي خورد.
ب) هم طبال يزيد است و هم علم دار حسين(ع)
• مثل مادر وهب
وهب يكي از دلاوران كربلا بود كه به دست سپاه يزيد به شهادت رسيد. مادرش زني بسيار شجاع بود. او از شدت خشم ، عمود خيمه را كشيد، به ميدان رفت و قاتل پسرش را با يك ضربه به قتل رساند. مثل بدين واقعه نظر دارد و براي بيان شجاعت ، زبان آموزي، ايثارگري و ارادت به اهل بيت (ع) به كار مي رود.
• آرزوی خاک مرقدش را دارم
اگر در مجلسی نام امام حسین (ع) را بر زبان آورند، برخی افسوس می خورند و می گویند: «آه، نمی دانی که چقدر آرزوی خاک مرقدش را دارم.» این عبارت - که به صورت معترضه به کار می رود - برای بیان اشتیاق باطنی افراد به زیارت کربلا مورد استفاده قرار می گیرد.
• ما اهل كوفه نيستيم، امام تنها بماند.
تناقض در رفتار ، نيرنگ و تزلزل، سركشي در برابر فرمانروايان، فرصت طلبي، اخلاق ناپسند، آزمندي و شايعه پذيري بخشي از ويژگي هاي مردم كوفه است. امام علي(ع)، امام مجتبي (ع)، مسلم بن عقيل و سيدالشهدا(ع) هر يك به گونه اي بي وفايي و سست عهدي كوفيان را تجربه كردند. اين عبارت از شعرهاي مردم ما است و در زمان انقلاب و جنگ تحميلي زياد به كار برده مي شد.
• هر كه دارد هوس كرب و بلا بسم الله!
اين مصرع كه در چاووش خواني هاي مسافران كربلا خوانده مي شد، از خطبه امام حسين (ع) هنگام خروج از مكه برگرفته شده است. حضرت در آن موقعيت فرمود: «هر كه مي خواهد خون خود را در راه ما نثار كند و آماده حركت است، همراه ما در مسير كوچ گام نهد. اين مثل به زيارت، ايثار، جانبازي و آمادگي اشاره دارد.
• مگر پول ما سكه يزيد دارد؟
سكه يزيد در برابر سكه امام علي(ع) قرار دارد. سكه علي(ع) از رونق و ارزش برخوردار است و مسلمانان با جان و دل آن را مي پذيرند. ولي سكه يزيد، به سبب ستم هاي فراوانش، نزد مؤمنان جايگاهي ندارد و از پذيرش آن سرباز مي زنند. اين مثل به بي ارزش بودن پول اشاره دارد و در برابر كسي كه حاضر نيست حتي با گرفتن پول كاري انجام دهد و انسان را از ثمره حرفه اش بهره مند سازد، به كار مي رود.
• مثل حرمله
حرمله سوي گلوي علي اصغر، كودك شيرخوار حضرت امام حسين(ع) ، تيرافكند و بي رحمانه وي را به قتل رساند. بدين سبب براي بيان شدت سنگ دلي افراد، آن ها را به حرمله تشبيه مي كنند.
• دیگر حالا شمر جلودارش نمی شود:
گروهی وقتی به مقامی می رسند و یا ضعفی در کسی می بینند، خود و خدا را فراموش می کنند و مغرورانه به قدرت نمایی می پردازند. مثل به آنان اشاره دارد. گونه های دیگر آن چنین است: الف - شمر جلودارش نیست. ب - شمر جلودارش نمی شود. ج - خیلی بد رکاب است، شمر جلودارش نمی شود.
• روضه رفتن و گریه کردن هم حوصله می خواهد:
شرکت در مجالس روضه و بهره مندی از آن به عشق، قلب مهربان و روحیه توسل نیاز دارد. از سوی دیگر این مجالس اغلب به طول می انجامد. به طور معمول گروهی به سبب عدم آمادگی یا ناآشنایی با این محافل به شکوه می پردازند. این مثل به عدم بردباری اشاره دارد.
• طوغ به پا شده است؟
در ايام محرم هنگامي که طوغ را از مسجدها و تکيه ها بيرون مي آوردند و جمعيتي انبوه در پي آن راه مي افتادند و ازدحام بسيار مي شد، به همين جهت، امروزه اگر جايي شلوغ يا پر سر و صدا باشد، مي پرسند مگر طوغ به پا شده؟ به عبارت ديگر، اين مثل براي بيان کثرت ازدحام و شلوغي به کار مي رود.
• حسين را تا جايي دوست داري که رگ نبرد:
در فرهنگ جبهه چنين مي خوانيم: روز عاشورا بود، ده - دوازده روزي مي شد که خانواده از من خبر نداشت. وقتي از اهواز به همسرم تلفن کردم، با غيظ گفت: حلالت نمي کنم. من هم در جواب گفتم: آن که ما را به هم حلال کرده بايد حلال کند که مي کند. آن روزها هنوز پدرم در قيد حيات بود و هيچ مخالفتي با جبهه رفتن من نداشت. بعدها که خانه آمدم، متوجه شدم در غياب من وقتي خانمم خيلي بي تابي مي کرده، پدر خدابيامرزم به او گفته: شما حسين (ع) را تا آنجا دوست داري که رگ نبرد.
• حق به جانب يزيد است!!!
از کسي پرسيدند در همدان روضه الشهدا مي خوانند؟ گفت: آري، اما آن چنان که حق به جانب يزيد است. مثل از اين حکايت برگرفته شده است و به دوستان ناداني که جز زيان، چيزي به ارمغان نمي آورند، اشاره دارد. سعدي در اين باره مي گويد: گر تو قرآن بدين نمط خواني / ببري رونق مسلماني
• خنجر شمر در خانه اوست!
اين مثل به خشونت و ديکتاتوري و سنگدلي فرد اشاره دارد. هنگامي که از جنايت کاري سخن به ميان مي آيد، در پاسخ گفته مي شود: خنجر شمر در خانه اوست؛ يعني قابل اعتماد نيست و فرصت طلب است.
• دم گرفته است:
خواندن دسته جمعي سينه زنان يا زنجيرزنان را دم گرفتن گويند که معمولا همنوا با مرثيه خوان بيتي از مرثيه را تکرار مي کنند. مثل درباره کسي است که به طور کامل سرگرم سخن گفتن است و مورد توجه مخاطب يا مخاطبان نيز قرار گرفته به کار مي رود.
• هر که دارد هوس کرب و بلا بسم الله!
اين مصرع - که در چاوش خواني هاي مسافران کربلا خوانده مي شد - از خطبه امام حسين (ع) هنگام خروج از مکه برگرفته شده است. حضرت در آن موقعيت فرمود: هر که مي خواهد خون خود را در راه ما نثار کند و آماده حرکت است، همراه ما در مسير کوچ گام نهد. اين مثل به زيارت، ايثار، جانبازي و آمادگي اشاره دارد.
• هروقت پاي علامت يکي سينه مي زند:
اين مثل مانند «هم طبال يزيد است و هم علمدار حسين (ع)» درباره منافقان و دودلان به کار مي رود.
• مگر پول ما سكه يزيد دارد؟
سكه يزيد در برابر سكه امام علي(ع) قرار دارد. سكه علي(ع) از رونق و ارزش برخوردار است و مسلمانان با جان و دل آن را مي پذيرند. ولي سكه يزيد، به سبب ستم هاي فراوانش، نزد مؤمنان جايگاهي ندارد و از پذيرش آن سرباز مي زنند. اين مثل به بي ارزش بودن پول اشاره دارد و در برابر كسي كه حاضر نيست حتي با گرفتن پول كاري انجام دهد و انسان را از ثمره حرفه اش بهره مند سازد، به كار مي رود.
• من از بهر حسين در اضطرابم تو از عباس مي گويي جوابم!؟
چون پيك كربلا به مدينه رسيد، ام البنين درباره حضرت حسين(ع) پرسيد. پيك از پسرش عباس سخن گفت. ام البنين چند بار پرسش خويش را تكرار كرد و هر بار درباره عباس شنيد. سرانجام به ستوه آمد و گفت: من از بهر حسين در اضطرابم
تو از عباس مي گويي جوابم!؟
اين مثل در مورد كسي به كار مي رود كه پاسخ نامربوط و خارج از موضوع مي دهد.
آشنایی با ضرب المثل خاک برسر
