به گزارش سرویس دانستنی های جنسی و زناشویی پایگاه خبری ساعدنیوز، میل جنسی یا لیبیدو، بخشی طبیعی از فیزیولوژی انسان است که تحت تأثیر هورمونها، عوامل روانی و شرایط سلامتی قرار دارد. در حالی که عموم بحثها حول محور افزایش میل جنسی است، شرایطی نیز وجود دارد که در آن افراد به دلایل پزشکی، روانی یا شخصی به دنبال روشهایی برای کاهش کنترلشدهی آن هستند. این دلایل میتواند از مدیریت اختلال پرفعالیتی جنسی (Hypersexuality) تا کاهش عوارض جانبی برخی درمانها یا مدیریت امیال پارافیلیک متغیر باشد. این مقاله قصد دارد به دور از هرگونه قضاوت، به بررسی علمی و مبتنی بر شواهد داروهایی بپردازد که برای کاهش میل جنسی به کار میروند. تأکید اصلی ما بر این است که مصرف هرگونه دارو در این زمینه باید تحت نظر مستقیم و با تجویز پزشک متخصص صورت گیرد، زیرا استفاده خودسرانه میتواند عواقب جدی برای سلامت جسم و روان به همراه داشته باشد.
دسته داروهای مهارکننده انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs) در خط اول درمان افسردگی، اختلالات اضطرابی و وسواس قرار دارند. داروهایی مانند فلوکستین (Prozac)، سرترالین (Zoloft) و پاروکستین (Paxil) با افزایش سطح سروتونین در مغز، به بهبود خلقوخو کمک میکنند. با این حال، یکی از شایعترین و شناختهشدهترین عوارض جانبی این داروها، تأثیر منفی بر عملکرد جنسی است. این تأثیر میتواند شامل کاهش شدید میل جنسی (لیبیدو)، تأخیر در ارگاسم یا ناتوانی در رسیدن به آن باشد.
گرچه این عارضه برای بسیاری از مصرفکنندگان ناخوشایند است، اما همین ویژگی باعث شده تا پزشکان در شرایط خاصی از آن به عنوان یک ابزار درمانی استفاده کنند. به عنوان مثال، در درمان انزال زودرس، گاهی از دوزهای پایین SSRIs برای به تأخیر انداختن انزال استفاده میشود. همچنین در مدیریت اختلال پرفعالیتی جنسی یا کنترل امیال جنسی نامطلوب، پزشک ممکن است از این "اثر جانبی" به صورت هدفمند برای کاهش شدت لیبیدو بهره ببرد. با این حال، تجویز این داروها صرفاً برای کاهش میل جنسی نیازمند ارزیابی دقیق روانپزشک است تا فواید آن در برابر خطرات احتمالی دیگر مانند تغییرات خلقی یا سایر عوارض سنجیده شود.
آندروژنها، به ویژه هورمون تستوسترون، اصلیترین محرک میل جنسی در مردان و همچنین نقش مهمی در لیبیدوی زنان ایفا میکنند. داروهای آنتیآندروژن دستهای از ترکیبات هستند که به طور مستقیم با مسدود کردن گیرندههای آندروژن یا کاهش تولید آن در بدن، اثرات این هورمونها را مهار میکنند. این داروها کاربردهای پزشکی بسیار مشخصی دارند و کاهش میل جنسی یکی از نتایج مستقیم عملکرد آنهاست و نه صرفاً یک عارضه جانبی.
از جمله مهمترین آنتیآندروژنها میتوان به اسپیرونولاکتون، سیپروترون استات و بیکالوتامید اشاره کرد. سیپروترون استات به طور گسترده در اروپا برای "کاهش شیمیایی" در افراد مبتلا به پارافیلیا یا مجرمان جنسی به کار میرود. اسپیرونولاکتون که یک داروی ادرارآور نیز هست، به دلیل خواص آنتیآندروژنی برای درمان آکنه هورمونی و پرمویی در زنان تجویز میشود و کاهش لیبیدو از عوارض آن است. این داروها به دلیل تأثیرات گسترده بر سیستم هورمونی بدن، میتوانند عوارض جدی مانند ژنیکوماستی (بزرگ شدن سینه در مردان)، خستگی، پوکی استخوان و تغییرات متابولیک ایجاد کنند و مصرف آنها تنها در موارد خاص پزشکی و با نظارت دقیق اندوکرینولوژیست یا اورولوژیست مجاز است.
آگونیستهای هورمون آزادکننده گنادوتروپین (GnRH Agonists) دستهای از قویترین داروهای مورد استفاده برای سرکوب سیستم هورمونی تولید مثلی هستند. داروهایی مانند لوپرولاید (Lupron) و گوسرلین (Zoladex) با تقلید از عملکرد GnRH طبیعی، در ابتدا باعث افزایش ناگهانی هورمونهای LH و FSH و به دنبال آن تستوسترون و استروژن میشوند. اما با مصرف مداوم، این داروها گیرندههای GnRH در غده هیپوفیز را غیرحساس کرده و تولید این هورمونها را به شدت سرکوب میکنند. این فرایند که به آن "کاهش سطح هورمونی در حد یائسگی یا اختهسازی شیمیایی" نیز گفته میشود، منجر به افت شدید میل جنسی میگردد.
کاربرد اصلی این داروها در درمان سرطان پروستات پیشرفته، اندومتریوز شدید، بلوغ زودرس و همچنین در فرآیندهای تطبیق جنسیت است. به دلیل قدرت بالا و عوارض جانبی قابل توجهی که مشابه علائم یائسگی شدید است (مانند گرگرفتگی، تحلیل استخوان، خشکی واژن و اختلالات خلقی)، استفاده از آگونیستهای GnRH برای کاهش میل جنسی تنها به شرایط پزشکی بسیار حاد و خاص محدود میشود. این درمانها معمولاً به صورت تزریقات دورهای (ماهانه یا سه ماهه) تجویز شده و نیازمند نظارت کامل تیم پزشکی هستند.
کاهش میل جنسی از طریق دارو یک رویکرد درمانی پیچیده است که تنها باید برای شرایط پزشکی مشخص و تشخیص داده شده توسط متخصص به کار رود. داروهای مهارکننده بازجذب سروتونین (SSRIs) عمدتاً برای درمان افسردگی و اضطراب استفاده میشوند و کاهش لیبیدو یک عارضه جانبی شایع آنهاست که گاهی به صورت هدفمند استفاده میشود. از سوی دیگر، آنتیآندروژنها و آگونیستهای GnRH مستقیماً سیستم هورمونی بدن را هدف قرار داده و با کاهش سطح تستوسترون، به طور مؤثری میل جنسی را سرکوب میکنند. این داروهای قوی برای بیماریهای خاصی مانند سرطان پروستات، اختلالات هورمونی و مدیریت امیال پارافیلیک رزرو شدهاند.
نکته کلیدی و غیرقابل چشمپوشی این است که استفاده خودسرانه از هر یک از این داروها برای کاهش میل جنسی میتواند منجر به عوارض جانبی شدید، غیرقابل بازگشت و خطرناک برای سلامت جسمی و روانی شود. قبل از هر اقدامی، مشورت با یک پزشک متخصص (روانپزشک، متخصص غدد یا اورولوژیست) برای یافتن علت اصلی و انتخاب بهترین و ایمنترین روش درمانی، امری ضروری و حیاتی است.
برای مشاهدهی مطالب بیشتر حوزهی دانستنی های جنسی و زناشویی اینجا کلیک کنید
