قرآن کلام خدا و کتاب آسمانی مسلمانان است که به وسیله جبرئیل به حضرت محمد(ص)، وحی شد. مسلمانان محتوا و الفاظ قرآن را نازل‌شده از سوی خداوند می‌دانند؛ همچنین معتقدند قرآن، معجزه و نشانه پیامبری حضرت محمد(ص) و آخرین کتاب آسمانی است. این کتاب بر معجزه‌بودن خود تأکید کرده و دلیل اعجازش را آن دانسته است که کسی نمی‌تواند مانندی برای آن بیاورد.
قرآن، فرقان، الکتاب و مُصحَف از مشهورترین نامهای قرآن است. قرآن 114 سوره و بیش از 6000 آیه دارد و به 30 جزء و 120 حزب تقسیم شده است. در قرآن، از موضوعاتی چون توحید، معاد، غزوات پیامبر اسلام(ص)، داستان‌های انبیاء، اعمال شرعی دین اسلام، فضایل و رذایل اخلاقی و مبارزه با شرک و نفاق، سخن به میان آمده است.
قرآن، عربى فصیح و روانى است که آهنگ آن در گوش ها دل انگیز، و تلاوت آن بر زبان ها آسان است. از نظر محتوا نیز، در عین عمیق و پرمایه بودن، درک آن سهل و ساده و آسان است.
اصولاً آن همه حقایق بزرگ و برجسته در قالب این الفاظ محدود با سهولت درک معانى، ریخته شده است، از این نظر خداوند آن چنان تسلطى به پیامبرش بر آیات قرآن، داده بود که به آسانى و در همه جا و براى حل هر مشکل، از آن استفاده مىکرد، و پیوسته بر مؤمنان تلاوت مى نمود.
این مسأله نشان می دهد قرآن کریم اختصاص به قشر خاصى از مردم ندارد؛ همانگونه که عالمان بزرگ و فلاسفه و دانشمندان عظیم الشأن از آن بهره مىگیرند، مردم عوام (که قادر بر تلاوت قرآن هستند) نیز در حد توان و درک خود از آن استفاده مى کنند. این ویژگى در کتاب هاى دیگر دیده نمى شود.
در بیان اهمیت تلاوت قرآن همین بس که بدانیم مسلمانان هر چه دارند از قرآن است و بهترین راه براى تحصیل روحانیت قلب و صفاى دل و بودن به یاد خدا، تلاوت و تدبر در آیات قرآن است.
در این زمینه امام باقر علیه السلام روایت نموده که پیامبر خدا صلّى الله علیه وآله وسلّم فرمود: «مَنْ قَرَأَ عَشْرَ آیَاتٍ فِی لَیْلَهٍ لَمْ یُکْتَبْ مِنَ اَلْغَافِلِینَ…؛ کسى که ده آیه از قرآن مجید را در شب بخواند نام او در زمره غافلین ثبت نخواهد شد».
پیامبر اکرم صلّى الله علیه وآله وسلّم در روایتی دیگر مى فرمایند: «نَوّرُوا بُیُوتَکُمْ بِتِلَاوَهِ الْقُرْآنِ؛ خانه هاى خود را با خواندن قرآن نورانى کنید».
روایت مى فرماید خانه هایتان تاریک نباشد و قرآن تلاوت کنید و گوش اهل خانه را تلاوت قرآن بنوازد تا کم کم معناى آن را بفهمند و اندیشه کنند و نباید قرآن فقط مخصوص جاى به خصوص باشد.
در روایتی دیگر پیامبر اکرم صلّى الله علیه وآله وسلّم می فرماید: «… ولِتالِى آیه مِنْ کِتابِ اللّه خَیرٌ مِنْ تَحْتِ العرش الى تُخوم السّفلى؛ براى تلاوت کننده آیه اى از قرآن ارزش و ثوابى بهتر از آنچه زیر عرش تا زمین است موجود است»؛ یعنى ثواب آن بهتر است از آنچه بین عرش و طبقات پائین است.
آن حضرت در فرازی دیگر می فرماید: «… و یدفَعُ عن تالى القرآن بلوى الاخره؛ … و دفع مى شود از تلاوت کننده قرآن بلاى آخرت و گرفتار شدن در آن».
در روایتى دیگر پیامبر صلّى الله علیه وآله وسلّم خطاب به سلمان مى فرماید: «اى سلمان! بر تو است خواندن قرآن، زیرا قرائت آن کفاره گناهان و پوششى براى آتش و امانى از عذاب است … مؤمن زمانى که قرآن مى خواند خداوند با نظر رحمت به او مى نگرد».
پیغمبر اکرم صلّى الله علیه وآله وسلّم در آستانه ماه مبارک رمضان طى خطبه اى چنین فرمود: «فَاسْأَلُوا اللَّهَ رَبَّکُمْ بِنِیَّاتٍ صَادِقَهٍ وَ قُلُوبٍ طَاهِرَهٍ أَنْ یُوَفِّقَکُمْ لِصِیَامِهِ وَ تِلَاوَهِ کِتَابِهِ؛ با نیت هاى خالص و دل هاى پاک از خداوند بخواهید تا شما را در روزه داشتن و تلاوت قرآن در این ماه توفیق دهد».
آن حضرت در فرازی دیگر از خطبه شعبانیه، که خطبه اى بسیار پر محتوى است، در مورد درهاى بهشت جمله اى دارد، مىفرماید: «إِنَّ أَبْوَابَ الْجِنَانِ فِی هَذَا الشَّهْرِ مُفَتَّحَهٌ؛[20]درهاى بهشت در این ماه باز است».
از این جمله استفاده مى شود که بهشت هم اکنون وجود دارد، و در ماه رمضان درهاى آن به سوى بندگان صالح خداوند باز است. از جمله قرآنى که تلاوت مى کنیم درى از درهاى بهشت است.
وقتى خواب روزه دار که بى خبرى مطلق است عبادت باشد، بیدارى او که در حال تلاوت قرآن باشد به طریق اولى عبادت بالاترى خواهد بود. چرا که تلاوت قرآن از افضل عبادات است و کمتر عبادتى به پایه آن مى رسد، زیرا این تلاوت الهام بخش اندیشه در قرآن، و اندیشه و تفکر، سرچشمه اعمال صالح است.
آری تلاوت قرآن فضیلتى بزرگ است؛ به ویژه در ماه مبارک رمضان که به راستى فضیلت آن بیرون از حد و شمار است، و اجر و ثوابى بس عظیم دارد؛ تا آن جا که ثواب تلاوت یک آیه از این معجزه الهى در این ماه، برابر با تلاوت تمام قرآن در غیر ماه رمضان قرار داده شده است.
برای هر روز ماه مبارک رمضان ماه مهمانی خداوند که درجات و عظمت بالایی دارد، اعمالی به روزه داران توصیه شده است؛ اعمالی که به جهت نوع و اداکردنشان در ماه خدا ثواب زیادی به همراه دارند. اعمال مربوط به شب و روز دوم ماه مبارک رمضان در ادامه آمده است:
بسم الله الرحمن الرحیم
اَللّهُمَّ قَرِّبْنی فیهِ اِلی مَرْضاتِکَ، وَجَنِّبْنی فیهِ مِنْ سَخَطِکَ وَنَقِماتِکَ، وَوَفِّقْنی فیهِ لِقِرآئِهِ ایاتِکَ، بِرَحْمَتِکَ یا اَرْحَمَ الرّاحِمینَ
خدایا نزدیکم کن در این ماه بسوی موجبات خشنودیت و دورم ساز در آن از خشم و عذابت و موفقم دار در این روز بر خواندن آیات قرآنیت به رحمت خود ای مهربان‌ترین مهربانان
چهار رکعت و در هر رکعت بعد از حمد بیست مرتبه سوره قدر خوانده می‌شود.
حضرت علی (ع) درباره ثواب این نماز می‌فرمایند خدای تعالی تمام گناهان فرد را می‌آمرزد، رزقش وسیع می‌شود و کفایت کرده می‌شود کار سالش.
در این ماه همچنین برای انجام فرایض و واجبات، دعاهایی توصیه شده است که به شرح زیر است:
از امام جعفر صادق (ع) و امام موسی کاظم (ع) روایت شده که در ماه رمضان بعد از هر فریضه خوانده شود؛
«اَللّهُمَّ ارْزُقْنی حَجَّ بَیتِک الْحَرامِ فی عامی هذا وَ فی کلِّ عامٍ، ما اَبْقَیتَنی فی یسْرٍ مِنْک وَ عافِیهٍ وَ سَعَهِ رِزْقٍ، وَ لا تُخْلِنی مِنْ تِلْک الْمواقِفِ الْکریمَهِ، وَالْمَشاهِدِ الشَّریفَهِ، وَ زِیارَهِ قَبْرِ نَبِیک صَلَواتُک عَلَیهِ وَ آلِهِ وَ فی جَمیعِ حَوائِجِ الدُّنْیاوَالا خِرَهِ فَکنْ لی، اَللّهُمَّ اِنّی اَسْئَلُک فیما تَقْضی وَ تُقَدِّرُ مِنَ الاَمْرِ الْمَحْتُومِ فی لَیلَهِ الْقَدْر، مِنَ الْقَضاَّءِ الَّذی لا یرَدُّ وَ لا یبَدَّلُ، اَنْ تَکتُبَنی مِنْ حُجّاجِ بَیتِک الْحَرامِ، الْمَبْرُورِ حَجُّهُمُ الْمَشْکورِ سَعْیهُمُ، الْمَغْفُورِ ذُنُوبُهُمُ، الْمُکفَّرِ عَنْهُمْ سَیئاتُهُمْ، وَاجْعَلْ فیما تَقْضی، وَ تُقَدِّرُ اَنْ تُطیلَ عُمْری، وَ تُوَسِّعَ عَلَیَّ رِزْقی، وَ تُؤدِّی عَنّی اَمانَتی وَ دَینی، آمینَ رَبَّ الْعالَمینَ».
«خدایا مرا روزی کن حج بیت‌الحرام در این سال و در همه سال، مادامی که عمر را باقی داری با آسایش و عافیت و وسعت رزق، و مرا دور مدار از آن موقف‌های عالی و مشاهد مشرفه، و زیارت قبر پیغمبرت که درودت بر او و بر آلش باد و در جمیع احتیاجات دنیا و آخرتم یاری کن، ای خدا از تو درخواست می‌کنم که در آنچه از قضا و قدرت اموری را در شب قدر حتمی قرار دادی که دیگر برگشت و تغییر و تبدیل نخواهد داشت که مرا از آن حجاج بیت‌الحرامت قرار دهی که حجشان پسندیده و سعی‌شان پذیرفته و گناهان‌شان آمرزیده است، و اعمال بدشان بخشیده شده است و قرار ده در قضا و قدرت که عمر مرا طولانی و رزقم را وسیع و امانات و قرضم را ادا فرمایی، این دعا را اجابت فرما ای پروردگار عالم».
«یا عَلِیُّ یا عَظیمُ، یا غَفُورُ یا رَحیمُ اَنْتَ الرَّبُّ الْعَظیمُ، الَّذی لَیسَ کمِثْلِهِ شَیءٌ وَ هُوَ السَّمیعُ الْبَصیرُ، وَ هذا شَهْرٌ عَظَّمْتَهُ وَ کرَّمْتَهُ، وَ شَرَّفْتَهُ وَ فَضَّلْتَهُ عَلَی الشُّهُورِ وَ هُوَ الشَّهْرُ الَّذی فَرَضْتَ صِیامَهُ عَلَیَّ، وَ هُوَ شَهْرُ رَمَضانَ الَّذی اَنْزَلْتَ فیهِ الْقُرْآنَ، هُدیً لِلنّاسِ وَ بَیناتٍ مِنَ الْهُدی وَالْفُرْقانِ وَ جَعَلْتَ فیهِ لَیلَهَ الْقَدْرِ، وَ جَعَلْتَها خَیراً مِنْ اَلْفِ شَهْرٍ، فَیاذَالْمَنِّ وَ لا یمَنُّ عَلَیک، مُنَّ عَلَیَّ بِفَکاک رَقَبَتی مِنَ النّارِ، فیمَنْ تَمُنُّ عَلَیهِ، وَ اَدْخِلْنِی الْجَنَّهَ، بِرَحْمَتِک یا اَرْحَمَ الرّاحِمین».
«ای خدای بلند مقام، ای بزرگوار ای آمرزنده ای مهربان تویی خدای بزرگ که هیچ مثل و مانندی ندارد و به گفتار و کردار خلق شنوا و بیناست و این ماه است که مقامش را عظیم کردیم و کرامت و شرافت و فضیلتش بر سایر ماه‌ها دادیم و این ماه است که روزه‌اش بر من واجب گردانیدی و این ماه رمضان است که در آن قرآن را نازل فرمودی برای راهنمایی مردم و روشن کردن راه هدایت و جدا نمودن حق از باطل و شب قدر را در این ماه مقرر داشتیم که آن شب را بر هزار ماه برتری دادیم پس ای خدایی که بر همه منت داری و هیچ کس بر تو منت ندارد بر من منت گذار در میان آن همه بندگانت که منت گذاره‌ای و از آتش دوزخ نجات بخش و به بهشت ابدت داخل گردان به حق رحمت بی‌پایانت ای مهربان‌ترین مهربانان».
«اَللّهُمَّ اَدْخِلْ عَلی اَهْلِ الْقُبُورِ السُّرُورَ، اَللّهُمَّ اَغْنِ کلَّ فَقیرٍ، اَللّهُمَّ اَشْبِعْ کلَّ جایعٍ، اَللّهُمَّ اکسُ کلَّ عُرْیانٍ، اَللّهُمَّ اقْضِ دَینَ کلِّ مَدینٍ، اَللّهُمَّ فَرِّجْ عَنْ کلِّ مَکرُوبٍ، اَللّهُمَّ رُدَّ کلَّ غَریبٍ اَللّهُمَّ فُک کلَّ اَسیرٍ، اَللّهُمَّ اَصْلِحْ کلَّ فاسِدٍ مِنْ اُمُورِالْمُسْلِمینَ، اَللّهُمَّ اشْفِ کلَّ مَریضٍ، اَللّهُمَّ سُدَّ فَقْرَنا بِغِناک، اَللّهُمَّ غَیرْ سُوءَ حالِنا بِحُسْنِ حالِک، اَللّهُمَّ اقْضِ عَنَّا الدَّینَ وَاَغْنِنا مِنَ الْفَقْرِ، اِنَّک عَلی کلِّشَیءٍ قَدیرٌ».
«ای خدا تو بر اهل قبور نشاط و سرور عطا کن، خدایا هر فقیر را بی‌نیاز گردان، خدایا هر گرسنه را سیر گردان، خدایا هر برهنه را لباس پوشان، خدایا دین هر مدیونی را عطا فرما، خدایا هر غمگینی را دلشاد ساز، خدایا هر غریبی را به وطن بازرسان، خدایا هر اسیری را آزاد گردان، خدایا مفاسد امور مسلمانان را اصلاح فرما، خدایا هر مریضی را شفا عنایت کن، خدایا به غنای خود جلوی فقر ما را ببند، خدایا بدی‌های حال ما را به خوبی صفات خودت تغییر ده، خدایا دین ما را ادا کن و فقر ما را بدل به غنا و بی‌نیازی گردان، که تو ای خدا بر هر چیزی توانایی».
الجزء الأول؛ أبواب أحکام شهر رمضان؛ الباب السادس فیما نذکره من وظایف اللیله الثانیه من شهر رمضان و یوم‌ها و فیه فصول، فصل فیما نذکره من الأدعیه لکل یوم غیر متکرره، دعاء آخر فی الیوم الثانی منه
جلد اول، باب‌های احکام ماه رمضان؛ باب ششم: اعمال شب و روز دوم ماه رمضان و فصل‌های این باب؛ فصل سیزدهم دعاهای مخصوص روز دوم ماه رمضان (دعای سوم) دعای دیگر در این روز:
اللَّهُمَّ قَرِّبْنِی فِیهِ [فِی هَذَا الْیَوْمِ] إِلَی مَرْضَاتِکَ وَ جَنِّبْنِی فِیهِ مِنْ سَخَطِکَ وَ نَقِمَاتِکَ
خداوندا، در این روز مرا به خشنودی‌ات نزدیک و از ناخشنودی و کیفرهایت دور دار
وَ وَفِّقْنِی فِیهِ لِقِرَاءَهِ کِتَابِکَ [آیَاتِکَ ] [یَا إِلَهَ الْعَالَمِینَ وَ یَا خَیْرَ النَّاصِرِینَ] بِرَحْمَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِین
و به قرائت کتاب [آیات] خود مؤفق گردان، [ای معبود جهانیان و ای بهترین یاور]، به رحمتت ای مهربان‌ترین مهربانان.
الجزء الأول؛ أبواب أحکام شهر رمضان؛ الباب السادس فیما نذکره من وظایف اللیله الثانیه من شهر رمضان و یوم‌ها و فیه فصول، فصل فیما نذکره من الأدعیه لکل یوم غیر متکرره، دعاء آخر بروایه السید ابن الباقی فی الیوم الثانی
جلد اول، باب‌های احکام ماه رمضان؛ باب ششم: اعمال شب و روز دوم ماه رمضان و فصل‌های این باب؛ فصل سیزدهم دعاهای مخصوص روز دوم ماه رمضان (دعای دوم) دعای دیگر روز دوم به نقل «سیّد ابن الباقی» -رحمه اللّه-:
(أَعْلَمُ أَنَّ اللَّهَ عَلی کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ )[1] وَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظِیمِ
می‌دانم که خداوند بر هر چیز توانا است و معبودی جز خدا که پروردگار عرش بزرگ است وجود ندارد.
اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ فِی یَوْمِی هَذَا وَ فِی مَا قَبْلَهُ وَ فِیمَا بَعْدَهُ الْعَفْوَ یَا خَیْرَ مَنِ اعْتَمَدَ عَلَیْهِ الْمُعْتَمِدُونَ
خداوندا، در این روز و روز پیش و بعد از آن، گذشت تو را خواهانم. ای بهترین کسی که اعتمادکنندگان بر او تکیه کرده‌اند
وَ یَا خَیْرَ مَنْ قَصَدَهُ الْقَاصِدُونَ وَ یَا خَیْرَ مَنْ هَرَبَ إِلَیْهِ الْهَارِبُونَ وَ یَا خَیْرَ مَنْ سَأَلَهُ السَّائِلُونَ
و ای بهترین کسی که قصدکنندگان آهنگ او را کرده‌اند و ای بهترین کسی که گریختگان به‌سوی او گریخته‌اند و ای بهترین کسی که درخواست‌کنندگان از او درخواست نموده‌اند
وَ یَا خَیْرَ مَنْ جَادَ فِی الْمُجْتَدِیِنَ وَ یَا خَیْرَ الرَّازِقِینَ وَ یَا ذَا الْقُوَّهِ الْمَتِینَ یَا وَلِیَّ الذَّاکِرِینَ
و ای بهترین کسی که به کوشندگان در عبادت می‌بخشی و ای بهترین روزی‌دهنده و ای نیرومند استوار، ای سرپرست یادکنندگان،
یَا خَیْرَ الْمَسْئُولِینَ یَا مُنْقِذَ الْغَرْقَی یَا مُنْجِیَ الْهَلْکَی یَا أَسْمَعَ السَّامِعِینَ وَ یَا أَبْصَرَ النَّاظِرِینَ
ای بهترین درخواست‌شونده، ای نجات‌بخش غرق‌شدگان، ای رهایی‌دهنده‌ی دچار هلاکت‌شدگان، ای شنواترین شنوا و ای بیناترین بینا،
یَا أَمَانَ الْخَائِفِینَ یَا صَرِیخَ الْمُسْتَصْرِخِینَ یَا مَلْجَأَ اللَّاجِینَ یَا رَازِقَ الْمُقِلِّینَ یَا غَافِرَ ذُنُوبِ الْمُذْنِبِینَ
ای ایمنی‌بخش بیمناکان، ای دادرس دادخواهان، ای پناهگاه پناه‌آورندگان، ای روزی‌دهنده به ناداران، ای بخشاینده‌ی گناه گناهکاران،
یَا مُطْلِقَ الْمَسْجُونِینَ یَا مَنْ یَعْفُو عَنِ الْمُسِیئِینَ یَا زَائِدَ الشَّاکِرِینَ یَا مُعَذِّبَ الْکَافِرِینَ یَا سَبِیلَ الصَّالِحِینَ
ای آزادکننده‌ی زندانیان، ای کسی که از بدکاران گذشت می‌کنی، ای کسی که [نعمت خود را] بر شکرگزاران می‌افزایی، ای عذاب‌کننده‌ی کافران، ای راه شایستگان،
یَا أَعْلَمَ الْعَالِمِینَ یَا أَحْکَمَ الْحَاکِمِینَ یَا مَنْ لَا تُفْنِیهِ الدُّهُورُ وَ السِّنُونَ یَا بَارّاً بِالْمُؤْمِنِینَ یَا جَارَ الْمُتَوَکِّلِینَ
ای داناترین دانا، ای فرمانرواترین فرمانروا، ای خدایی که روزگاران و سال‌ها نمی‌تواند تو را نابود سازد، ای نیکوکار به مؤمنان، ای همسایه و حامی توکّل‌کنندگان،
یَا قُدُّوساً فِی السَّمَاوَاتِ وَ قُدُّوساً فِی الْأَرَضِینَ یَا عَظِیماً فِی الْعَالَمِینَ یَا مَنْ یَصْرِفُ الْبَلِیَّاتِ
ای بسیار پاکیزه در آسمان‌ها و زمین‌ها، ای بزرگ در جهانیان، ای خدایی که گرفتاری‌ها را دفع می‌کنی،
یَا مَنْ هُوَ عَالِمُ الْخَفِیَّاتِ یَا مَنْ یَأْتِی بِالْحَسَنَاتِ یَا مُنْزِلَ الْبَرَکَاتِ یَا رَبَّ السَّمَاوَاتِ یَا مُفَرِّجَ الْکُرُبَاتِ
ای خدایی که به نهان‌ها آگاهی، ای خدایی که نیکی‌ها را می‌آوری، ای فروفرستنده‌ی برکات، ای پروردگار آسمان‌ها، ای گشاینده‌ی اندوه‌های سخت،
یَا مُحْیِیَ الْأَمْوَاتِ یَا بَارِئَ النَّسَمَاتِ یَا مَنْ لَا تَشْتَبِهُ عَلَیْهِ اللُّغَاتُ یَا مُعْطِیَ الْمَسْأَلَاتِ یَا قَابِلَ التَّوْبَاتِ
ای زنده‌کننده‌ی مردگان، ای پدیدآورنده‌ی انسان‌ها، ای خدایی که زبان‌ها بر تو مشتبه نمی‌گردد، ای عطاکننده‌ی درخواست‌ها، ای پذیرنده‌ی توبه‌ها،
یَا رَافِعَ الدَّرَجَاتِ یَا مَنْ خَضَعَتْ لِأَمْرِهِ الْأَمْوَاجُ الْمُتَلَاطِمَاتِ یَا مَنْ تُسَبِّحُهُ الْحِیتَانُ السَّابِحَاتُ
ای بالابرنده‌ی درجات، ای خدایی که موج‌های متلاطم در برابر تو فروتن‌اند، ای خدایی که ماهی‌های شناور تسبیح‌گوی تواند،
یَا مَنْ أَطَاعَتْهُ الرِّیَاحُ الْعَاصِفَاتُ یَا مَنْ بِقُدْرَتِهِ [بِیَدِهِ ] تَجْرِی الْجَوَارِ الْمُنْشَآتُ یَا مَنْ یَسْمَعُ وَ یَرَی الْمُنَاجَاهَ یَا مَنْ بِنِعْمَتِهِ
ای خدایی که بادهای شدید مطیع تواند، ای خدایی که کشتی‌های ساخته‌شده به قدرت [به دست] تو روان‌اند، ای کسی که نجوا را می‌شنوی و می‌بینی، ای خدایی که به نعمت تو،
تَتِمُّ الصَّالِحَاتُ یَا ذَا الْمَنِّ وَ الْعَطِیَّاتِ یَا مَنْ جَلَّ عَنِ الصِّفَاتِ وَ عَظُمَ وَ تَعَالَی عَنِ الشُّبُهَاتِ
کارهای شایسته کامل می‌گردد، ای صاحب بخشش و عطایا، ای خدایی که برتر از توصیف‌ها و بزرگ‌تر و بلندتر از نظایر هستی،
یَا مَنْ یَعْلَمُ مَا فِی الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ وَ الْفَلَوَاتِ یَا ذَا الْفَضْلِ وَ الْکَرَامَاتِ
ای خدایی که از آنچه در خشکی و دریا و بیابان‌ها است، آگاهی، ای صاحب تفضّل و بخشش‌ها،
أَسْأَلُکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ الطَّاهِرِینَ وَ تَغْفِرَ لِی مَغْفِرَهً عَزْماً جَزْماً لَا تُغَادِرُ لِی ذَنْباً
از تو می‌خواهم که بر محمّد و خاندان پاک او درود فرستی و مرا به‌طور قطعی و حتمی بیامرزی، به‌گونه‌ای که دیگر گناهی برای من نگذاری
وَ لَا تَکْتُبُ عَلَیَّ بَعْدَهَا حِسَاباً وَ أَنْ تَرْضَی عَنِّی فِی یَوْمِی هَذَا رِضًی لَا تَغْضَبُ عَلَیَّ بَعْدَهُ
و بعد از آن حسابی برای من ننویسی و در این روز از من چنان خشنود گردی که بعد از آن دیگر بر من خشم نگیری
وَ أَنْ تَغْفِرَ لِی مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِی وَ مَا تَأَخَّرَ وَ أَنْ تَقِیَنِی مِنَ الْعَذَابِ الْأَدْنَی وَ مِنَ الْعَذَابِ الْأَکْبَرِ
و گناهان گذشته و آینده‌ام را بیامرزی و از نزدیک‌ترین و بزرگ‌ترین عذاب نگاه داری
وَ أَنْ تُعْطِیَنِی قُوَّهً فِی عِبَادَتِکَ وَ بَصَراً فِی کِتَابِکَ وَ فِقْهاً فِی حُکْمِکَ وَ تُبَیِّضَ وَجْهِی بِنُورِکَ
و نیرومندی در انجام عبادت و بصیرت در کتابت و فهم ژرف احکامت را به من عطا کنی و رویم را به نور خود سپید گردانی
وَ تَجْعَلَ رَاحَتِی فِی لِقَائِکَ وَ غِنَایَ فِی عَطَائِکَ وَ رَغْبَتِی فِیمَا عِنْدَکَ
و آسودگی مرا در ملاقات با خود و بی‌نیازی‌ام را در عطایت و گرایشم را به آنچه در نزد تو است، قرار دهی.
إِنَّکَ عَلی کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ وَ صَلَّی اللَّهُ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّاهِرِینَ وَ سَلَّمَ
به راستی که تو بر هر چیز توانایی. درود و سلام خداوند بر حضرت محمّد و خاندان پاک او.
الجزء الأول؛ أبواب أحکام شهر رمضان؛ الباب السادس فیما نذکره من وظایف اللیله الثانیه من شهر رمضان و یوم‌ها و فیه فصول، فصل فیما نذکره من الأدعیه لکل یوم غیر متکرره
جلد اول، باب‌های احکام ماه رمضان؛ باب ششم: اعمال شب و روز دوم ماه رمضان و فصل‌های این باب؛ فصل سیزدهم دعاهای مخصوص روز دوم ماه رمضان (دعای اول):
فَمِنْ ذَلِکَ دُعَاءُ الْیَوْمِ الثَّانِی مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ
دعای مخصوص روز دوم از ماه رمضان
اللَّهُمَّ إِلَیْکَ غَدَوْتُ بِحَاجَتِی وَ بِکَ أَنْزَلْتُ الْیَوْمَ فَقْرِی وَ مَسْکَنَتِی
خدایا، امروز سر صبح حاجت خود را فقط به درگاه تو آورده‌ام و نیازمندی و بیچارگی‌ام را به تو فرود آورده‌ام،
فَإِنِّی لِمَغْفِرَتِکَ وَ رَحْمَتِکَ أَرْجَی مِنِّی لِعَمَلِی وَ مَغْفِرَتُکَ وَ رَحْمَتُکَ أَوْسَعُ لِی مِنْ ذُنُوبِی کُلِّهَا
زیرا امید من به آمرزش و رحمت تو بیشتر از امیدم به عمل خود است و بخشایش تو گسترده‌تر از همه‌ی گناهان من است.
اللَّهُمَّ فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ تَوَلَّ قَضَاءَ کُلِّ حَاجَهٍ لِی بِقُدْرَتِکَ عَلَیْهَا وَ تَیْسِیرِهَا عَلَیْکَ وَ فَقْرِی إِلَیْکَ
خدایا، پس بر محمّد و آل محمّد درود فرست و برآوردن همه‌ی خواسته‌های مرا عهده‌دار شو، به قدرتی که بر برآوردن آن‌ها داری و برآوردن آن‌ها بر تو آسان است و به نیازی که من به تو دارم؛
فَإِنِّی لَمْ أُصِبْ خَیْراً قَطُّ إِلَّا مِنْکَ وَ لَمْ یَصْرِفْ عَنِّی سُوءً قَطُّ أَحَدٌ غَیْرُکَ
زیرا من به هیچ خیری دست نیافته‌ام جز این‌که از تو است و هیچ‌کس جز تو بدی را از من بازنداشته است
وَ لَا أَرْجُو لِأَمْرِ آخِرَتِی وَ دُنْیَایَ سِوَاکَ یَوْمَ یُفْرِدُنِی النَّاسُ فِی حُفْرَتِی وَ أَقْضِی إِلَیْکَ یَا کَرِیمُ
و برای امر آخرت و دنیایم به جز تو امید ندارم، آن روز که مردم مرا در چاله‌ی [گور] خود تنها گذاشته و به‌سوی تو آورده می‌شوم ای کریم!
اللَّهُمَّ مَنْ تَهَیَّأَ وَ تَعَبَّأَ وَ أَعَدَّ وَ اسْتَعَدَّ لِوِفَادَهٍ إِلَی مَخْلُوقٍ رَجَاءَ رِفْدِهِ وَ طَلَبَ نَائِلِهِ وَ جَائِزَتِهِ
خدایا، هرکس خود را آماده و مهیا و فراهم و مستعد وارد شدن بر آفریده‌ای کند، به امید این‌که به عطای او دست یابد و بخشش و جایزه‌اش را بطلبد،
فَإِلَیْکَ یَا رَبِّ تَهْیِئَتِی وَ تَعْبِیَتِی وَ اسْتِعْدَادِی رَجَاءَ رِفْدِکَ وَ طَلَبَ نَائِلِکَ وَ جَائِزَتِکَ فَلَا تُخَیِّبْ دُعَائِی
پس ای پروردگار من، من خود را تنها به امید دست یافتن به پاداش و برای درخواست بخشش و جایزه‌ی تو، خود را آماده و مهیا و مستعد نموده‌ام؛ پس دعایم را نومید مکن،
یَا مَنْ لَا یَخِیبُ عَلَیْهِ السَّائِلُ وَ لَا یَنْقُصُهُ نَائِلٌ فَإِنِّی لَمْ آتِکَ ثِقَهً بِعَمَلٍ صَالِحٍ عَمِلْتُهُ
ای کسی که هیچ درخواست‌کننده‌ای از تو محروم نگردیده و بخشش تو از چیزی نمی‌کاهد. من نه با اعتماد به عمل شایسته‌ای که انجام داده باشم به درگاه تو آمده‌ام
وَ لَا لِوَفَادَهٍ إِلَی مَخْلُوقٍ رَجَوْتُهُ أَتَیْتُکَ مُقِرّاً بِالْإِسَاءَهِ عَلَی نَفْسِی وَ الظُّلْمِ لَهَا مُعْتَرِفاً
و نه برای وارد شدن به آفریده‌ای که بدان امید بسته باشم، بلکه با اقرار به عمل بد و ستم به خویشتن و اعتراف به این‌که دلیل و عذری ندارم به درگاهت آمده‌ام، به درگاهت آمده‌ام
بِأَنْ لَا حُجَّهَ لِی وَ لَا عُذْرَ أَتَیْتُکَ أَرْجُو عَظِیمَ عَفْوِکَ الَّذِی عَفَوْتَ بِهِ عَنِ الْخَاطِئِینَ [عَلَوْتَ بِهِ عَلَی الْخَاطِئِینَ] [الْخَطَّاءِینَ]
درحالی‌که به آن گذشت بزرگ تو که با آن از خطاکاران گذشتی امید بسته‌ام که به مدت طولانی
فَلَمْ یَمْنَعْکَ طُولُ عُکُوفِهِمْ عَلَی عَظِیمِ الْجُرْمِ أَنْ عُدْتَ عَلَیْهِمْ بِالرَّحْمَهِ وَ الْمَغْفِرَهِ
چسبیدن آنان بر گناه بزرگ مانع از آن نشد که رحمت [و آمرزش] خود را به آنان ارزانی داری.
فَیَا مَنْ رَحْمَتُهُ وَاسِعَهٌ وَ عَفْوُهُ عَظِیمٌ یَا عَظِیمُ یَا عَظِیمُ یَا عَظِیمُ یَا رَبِّ لَیْسَ یَرُدُّ غَضَبَکَ إِلَّا رَحْمَتُکَ وَ حِلْمُکَ
پس ای خدایی که رحمتت گسترده و گذشتت بزرگ است، ای بزرگ ای بزرگ [ای بزرگ] ای پروردگار من، خشم تو را جز بردباری‌ات دفع نمی‌کند
وَ لَا یُنْجِی [یُنْجِینِی وَ یُنْجِینِی] مِنْ سَخَطِکَ [سخطک ] إِلَّا التَّضَرُّعُ إِلَیْکَ
و از خشم تو جز تضرّع و التماس به درگاهت نجات نمی‌بخشد
فَهَبْ لِی یَا إِلَهِی فَرَجاً بِالْقُدْرَهِ الَّتِی تُحْیِی بِهَا مَیْتَ الْبِلَادِ وَ لَا تُهْلِکْنِی غَمّاً حَتَّی تَسْتَجِیبَ لِی دُعَائِی
پس ای معبود من، به قدرتی که با آن مردگان سرزمین‌ها را زنده می‌گردانی، گشایش به من ارزانی دار و با دلگیری و اندوه نابودم مکن تا این‌که دعایم را مستجاب کنی
وَ تُعَرِّفَنِی [تعترفنی ] الْإِجَابَهَ وَ أَذِقْنِی طَعْمَ الْعَافِیَهِ إِلَی مُنْتَهَی أَجَلِی وَ لَا تُشْمِتْ بِی عَدُوِّی
و اجابت آن را به من بفهمانی و مزه‌ی عافیت را تا منتهای سرآمد عمرم به من بچشان و مرا دشمن‌شاد مکن
وَ لَا تُسَلِّطْهُ عَلَیَّ وَ لَا تُمَکِّنْهُ مِنْ عُنُقِی إِلَهِی إِنْ وَضَعْتَنِی فَمَنْ ذَا الَّذِی یَرْفَعُنِی
و دشمنم را بر من مسلط مگردان و امکان کشتن مرا به او مده. معبودا، اگر تو خوارم کنی چه کسی می‌تواند بلندم کند
وَ إِنْ رَفَعْتَنِی فَمَنْ ذَا الَّذِی یَضَعُنِی وَ إِنْ أَهْلَکْتَنِی فَمَنْ ذَا الَّذِی یَعْرِضُ لَکَ فِی عَبْدِکَ
؟! و اگر تو بالایم ببری چه کسی می‌تواند خوارم کند؟! و اگر تو نابودم کنی چه کسی می‌تواند درباره‌ی بنده‌ات به تو اعتراض نموده
أَوْ یَسْأَلُکَ عَنْ أَمْرِهِ وَ قَدْ عَلِمْتُ أَنَّهُ لَیْسَ فِی حُکْمِکَ ظُلْمٌ وَ لَا فِی نَقِمَتِکَ عَجَلَهٌ
یا در رابطه با او از تو پرس‌وجو کند؟! قطعاً می‌دانم که در فرمان تو ستم و در کیفرت، شتاب راه ندارد،
وَ إِنَّمَا یَعْجَلُ مَنْ یَخَافُ الْفَوْتَ وَ إِنَّمَا یَحْتَاجُ إِلَی الظُّلْمِ الضَّعِیفُ وَ قَدْ تَعَالَیْتَ عَنْ ذَلِکَ عُلُوّاً کَبِیراً
زیرا آنکه از دست شدن چیزی بیم دارد، شتاب می‌کند و فقط شخص ناتوان نیاز به ستم پیدا می‌کند و تو از این‌ها منزّه و بسیار بلندپایه‌ای.
فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ انْصُرْنِی وَ اهْدِنِی وَ ارْحَمْنِی وَ آثِرْنِی وَ ارْزُقْنِی وَ أَعِنِّی
پس بر محمّد و آل محمّد درود فرست و مرا یاری و هدایت کن و رحمتت را شامل حالم کن و [بر دیگران] مقدم نما و روزی‌ام عطا کن و یاری‌ام کن
وَ اغْفِرْ لِی وَ تُبْ عَلَیَّ وَ اعْصِمْنِی وَ اسْتَجِبْ لِی فِی جَمِیعِ مَا سَأَلْتُکَ وَ أَرِدْهُ لِی وَ قَدِّرْهُ لِی
و بیامرز و توبه‌ام را بپذیر و نگاهم بدار و تمام خواسته‌هایم را مستجاب نما و آن‌ها را برای من اراده و مقدّر کن
وَ یَسِّرْهُ وَ امْضِهْ وَ بَارِکْ لِی فِیهِ وَ تَفَضَّلْ عَلَیَّ بِهِ وَ أَسْعِدْنِی بِمَا تُعْطِینِی مِنْهُ
و آسان ساز و امضا کن و خجسته بگردان و به من ارزانی دار و به آنچه عطایم کرده‌ای، نیکبخت گردان
وَ زِدْنِی مِنْ فَضْلِکَ الْوَاسِعِ سَعَهً مِنْ نِعَمِکَ الدَّائِمَهِ وَ أَوْصِلْ لِی ذَلِکَ کُلَّهُ بِخَیْرِ الْآخِرَهِ وَ نَعِیمِهَا یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ
و از [روزی] افزون و گسترده‌ی خود نعمت‌های پیوسته را به‌طور وسیع، بر آن بیفزای و همه‌ی این‌ها را به خیر و نعمت بزرگ آخرت بپیوند، ای مهربان‌ترین مهربانان.
اعمال ماه رمضان؛ دعاهای روزهای ماه مبارک رمضان. از ابن عباس روایت کرده‌اند که حضرت رسول صلّی اللّه علیه و آله فضیلت بسیار از برای روزه هرروز ماه مبارک بیان فرمود و از برای هرروز دعای مخصوص با فضیلت و ثواب بسیار برای آن دعا ذکر کرده‌اند و ما به اصل دعا اکتفا می‌نمائیم.
اللَّهُمَّ قَرِّبْنِی فِیهِ إِلَی مَرْضَاتِکَ وَ جَنِّبْنِی فِیهِ مِنْ سَخَطِکَ وَ نَقِمَاتِکَ
خدایا! مرا در این روز به رضا و خشنودی‌ات نزدیک و از خشم و غضبت دور ساز
وَ وَفِّقْنِی فِیهِ لِقِرَاءَهِ آیَاتِکَ بِرَحْمَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِین [1]
و برای قرائت آیات قرآنت موفق گردان، به حقّ رحمتت ای مهربان‌ترین مهربانان عالم!
رَوَاهَا اِبْنُ عَبَّاسٍ عَنِ اَلنَّبِیِّ ص اَلْیَوْمَ اَلثَّانِیَ
ابن عباس از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله روایت کرده است: دعای روز دوم ماه رمضان
اَللَّهُمَّ قَرِّبْنِی فِیهِ إِلَی مَرْضَاتِکَ وَ جَنِّبْنِی سَخَطَکَ وَ نَقِمَاتِکَ
وَ وَفِّقْنِی فِیهِ لِقِرَاءَهِ آیَاتِکَ بِرَحْمَتِکَ یَا أَرْحَمَ اَلرَّاحِمِینَ
مَنْ دَعَا بِهِ أُعْطِیَ بِکُلِّ خُطْوَهٍ لَهُ فِی جَمِیعِ عُمُرِهِ عِبَادَهَ سَنَهٍ صَائِماً نَهَارُهَا قَائِماً لَیْلُهَا
کسی که این دعا را بخواند، در هر مرحله‌ای از تمام عمرش پاداش عبادت یک ساله‌ای که روزها را روزه و شب‌ها را به عبادت بپردازد به او عطا می‌کنم.
