قرآن کلام خدا و کتاب آسمانی مسلمانان است که به وسیله جبرئیل به حضرت محمد(ص)، وحی شد. مسلمانان محتوا و الفاظ قرآن را نازلشده از سوی خداوند میدانند؛ همچنین معتقدند قرآن، معجزه و نشانه پیامبری حضرت محمد(ص) و آخرین کتاب آسمانی است. این کتاب بر معجزهبودن خود تأکید کرده و دلیل اعجازش را آن دانسته است که کسی نمیتواند مانندی برای آن بیاورد.
قرآن، فرقان، الکتاب و مُصحَف از مشهورترین نامهای قرآن است. قرآن 114 سوره و بیش از 6000 آیه دارد و به 30 جزء و 120 حزب تقسیم شده است. در قرآن، از موضوعاتی چون توحید، معاد، غزوات پیامبر اسلام(ص)، داستانهای انبیاء، اعمال شرعی دین اسلام، فضایل و رذایل اخلاقی و مبارزه با شرک و نفاق، سخن به میان آمده است.
قرآن، عربى فصیح و روانى است که آهنگ آن در گوش ها دل انگیز، و تلاوت آن بر زبان ها آسان است. از نظر محتوا نیز، در عین عمیق و پرمایه بودن، درک آن سهل و ساده و آسان است.
اصولاً آن همه حقایق بزرگ و برجسته در قالب این الفاظ محدود با سهولت درک معانى، ریخته شده است، از این نظر خداوند آن چنان تسلطى به پیامبرش بر آیات قرآن، داده بود که به آسانى و در همه جا و براى حل هر مشکل، از آن استفاده مىکرد، و پیوسته بر مؤمنان تلاوت مى نمود.
این مسأله نشان می دهد قرآن کریم اختصاص به قشر خاصى از مردم ندارد؛ همانگونه که عالمان بزرگ و فلاسفه و دانشمندان عظیم الشأن از آن بهره مىگیرند، مردم عوام (که قادر بر تلاوت قرآن هستند) نیز در حد توان و درک خود از آن استفاده مى کنند. این ویژگى در کتاب هاى دیگر دیده نمى شود.
در بیان اهمیت تلاوت قرآن همین بس که بدانیم مسلمانان هر چه دارند از قرآن است و بهترین راه براى تحصیل روحانیت قلب و صفاى دل و بودن به یاد خدا، تلاوت و تدبر در آیات قرآن است.
در این زمینه امام باقر علیه السلام روایت نموده که پیامبر خدا صلّى الله علیه وآله وسلّم فرمود: «مَنْ قَرَأَ عَشْرَ آیَاتٍ فِی لَیْلَهٍ لَمْ یُکْتَبْ مِنَ اَلْغَافِلِینَ…؛ کسى که ده آیه از قرآن مجید را در شب بخواند نام او در زمره غافلین ثبت نخواهد شد».
پیامبر اکرم صلّى الله علیه وآله وسلّم در روایتی دیگر مى فرمایند: «نَوّرُوا بُیُوتَکُمْ بِتِلَاوَهِ الْقُرْآنِ؛ خانه هاى خود را با خواندن قرآن نورانى کنید».
روایت مى فرماید خانه هایتان تاریک نباشد و قرآن تلاوت کنید و گوش اهل خانه را تلاوت قرآن بنوازد تا کم کم معناى آن را بفهمند و اندیشه کنند و نباید قرآن فقط مخصوص جاى به خصوص باشد.
در روایتی دیگر پیامبر اکرم صلّى الله علیه وآله وسلّم می فرماید: «… ولِتالِى آیه مِنْ کِتابِ اللّه خَیرٌ مِنْ تَحْتِ العرش الى تُخوم السّفلى؛ براى تلاوت کننده آیه اى از قرآن ارزش و ثوابى بهتر از آنچه زیر عرش تا زمین است موجود است»؛ یعنى ثواب آن بهتر است از آنچه بین عرش و طبقات پائین است.
آن حضرت در فرازی دیگر می فرماید: «… و یدفَعُ عن تالى القرآن بلوى الاخره؛ … و دفع مى شود از تلاوت کننده قرآن بلاى آخرت و گرفتار شدن در آن».
در روایتى دیگر پیامبر صلّى الله علیه وآله وسلّم خطاب به سلمان مى فرماید: «اى سلمان! بر تو است خواندن قرآن، زیرا قرائت آن کفاره گناهان و پوششى براى آتش و امانى از عذاب است … مؤمن زمانى که قرآن مى خواند خداوند با نظر رحمت به او مى نگرد».
پیغمبر اکرم صلّى الله علیه وآله وسلّم در آستانه ماه مبارک رمضان طى خطبه اى چنین فرمود: «فَاسْأَلُوا اللَّهَ رَبَّکُمْ بِنِیَّاتٍ صَادِقَهٍ وَ قُلُوبٍ طَاهِرَهٍ أَنْ یُوَفِّقَکُمْ لِصِیَامِهِ وَ تِلَاوَهِ کِتَابِهِ؛ با نیت هاى خالص و دل هاى پاک از خداوند بخواهید تا شما را در روزه داشتن و تلاوت قرآن در این ماه توفیق دهد».
آن حضرت در فرازی دیگر از خطبه شعبانیه، که خطبه اى بسیار پر محتوى است، در مورد درهاى بهشت جمله اى دارد، مىفرماید: «إِنَّ أَبْوَابَ الْجِنَانِ فِی هَذَا الشَّهْرِ مُفَتَّحَهٌ؛[20]درهاى بهشت در این ماه باز است».
از این جمله استفاده مى شود که بهشت هم اکنون وجود دارد، و در ماه رمضان درهاى آن به سوى بندگان صالح خداوند باز است. از جمله قرآنى که تلاوت مى کنیم درى از درهاى بهشت است.
وقتى خواب روزه دار که بى خبرى مطلق است عبادت باشد، بیدارى او که در حال تلاوت قرآن باشد به طریق اولى عبادت بالاترى خواهد بود. چرا که تلاوت قرآن از افضل عبادات است و کمتر عبادتى به پایه آن مى رسد، زیرا این تلاوت الهام بخش اندیشه در قرآن، و اندیشه و تفکر، سرچشمه اعمال صالح است.
آری تلاوت قرآن فضیلتى بزرگ است؛ به ویژه در ماه مبارک رمضان که به راستى فضیلت آن بیرون از حد و شمار است، و اجر و ثوابى بس عظیم دارد؛ تا آن جا که ثواب تلاوت یک آیه از این معجزه الهى در این ماه، برابر با تلاوت تمام قرآن در غیر ماه رمضان قرار داده شده است.
دعا در ماه رمضان ما را از غفلت بیرون میآورد؛ آلودگیهایمان را به ما نشان میدهد و در بین دعا و نماز و توجه، فرصتی به ما دست میدهد که اشتباهاتی را که با آنها انس و خو گرفتیم، بازنگری کنیم و آنها را بشناسیم.
بسمالله الرحمن الرحیم
اللّهمّ زَینّی فیهِ بالسّتْرِ والعَفافِ واسْتُرنی فیهِ بِلباسِ القُنوعِ والکَفافِ واحْمِلنی فیهِ علی العَدْلِ والإنْصافِ وامِنّی فیهِ من کلِّ ما أخافُ بِعِصْمَتِکَ یا عِصْمَهَ الخائِفین
خدایا زینت ده مرا در آن با پوشش و پاکدامنی و بپوشانم در آن جامه قناعت و خودداری و وادارم نما در آن بر عدل و انصاف و آسودهام دار در آن از هر چیز که میترسم به نگاهداری خودت ای نگهدار ترسناکان.
برای شب دوازدهم ماه مبارک رمضان هشت رکعت نماز مورد سفارش قرار گرفته که در هر رکعت خواندن سوره حمد و سپس سی مرتبه سوره قدر مورد تاکید است.
از امام علی علیه السلام روایت شده است:
أَنَّهُ سَأَلَهُ عَنْ فَضْلِ شَهْرِ رَمَضَانَ وَ عَنْ فَضْلِ الصَّلَاهِ فِیهِ فَقَالَ مَنْ صَلَّی فِی اللَّیْلَهِ اثْنَتَیْ عَشْرَهَ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ ثَمَانِیَ رَکَعَاتٍ
که از فضائل ماه رمضان فضائل نماز در آن از ایشان سوال شد. ایشان فرمودند هر کس در شب دوازدهم ماه رمضان هشت رکعت بخواند
یَقْرَأُ فِی کُلِّ رَکْعَهٍ الْحَمْدَ مَرَّهً وَ إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ ثَلَاثِینَ مَرَّهً أَعْطَاهُ اللَّهُ ثَوَابَ الشَّاکِرِینَ وَ کَانَ یَوْمَ الْقِیَامَهِ مِنَ الْفَائِزِین
در هر رکعت سوره حمد یک بار و سوره قدر سی بار، خداوند به او پاداش شکر گزاران را عطا میکند و در روز قیامت از جمله سعادتمندان خواهد بود.
وَ ذَکَرَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ الصَّفْوَانِیُّ فِی کِتَابِ بُلْغَهِ الْمُقِیمِ وَ زَادِ الْمُسَافِرِ
در کتابهای بلغه المقیم و زاد المسافر، عبد الله الصفوانی نقل کرده است که:
أَنَّ النَّبِیَّ ص کَانَ یَدْعُو بِهَذِهِ الْأَدْعِیَهِ فِی لَیَالِی شَهْرِ رَمَضَانَ اَللَّیْلَهِ اَلثَّانِیَهَ عَشْرَهَ
پیامبر صلی الله علیه و آله به این دعاها را در شبهای ماه رمضان میخواندند. شب دوازدهم:
اَللَّهُمَّ أَنْتَ اَلْعَزِیزُ اَلرَّحِیمُ وَ أَنْتَ اَلْعَلِیُّ اَلْعَظِیمُ لَکَ اَلْحَمْدُ حَمْداً یَبْقَی وَ لاَ یَفْنَی
وَ لَکَ اَلشُّکْرُ شُکْراً یَبْقَی وَ لاَ یَفْنَی وَ أَنْتَ اَلْحَکِیمُ اَلْعَلِیمُ
أَسْأَلُکَ بِنُورِ وَجْهِکَ اَلْأَکْرَمِ وَ بِجَلاَلِکَ اَلَّذِی لاَ یُرَامُ وَ بِعِزِّکَ اَلَّذِی لاَ یُقْهَرُ
أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ أَنْ تَغْفِرَ لِی وَ تَرْحَمَنِی إِنَّکَ أَنْتَ اَلْأَجَلُّ اَلْأَعْظَمُ
الجزء الأول؛ أبواب أحکام شهر رمضان؛ الباب السادس عشر فیما نذکره من زیادات و دعوات فی اللیله الثانیه عشر منه و یومها و فیها ما نختاره من عده روایات،
جلد اول، بابهای احکام ماه رمضان؛ باب شانزدهم و دعاهایی که در شب و روز آن خوانده میشود و چندین روایت از دعاهای این شب بیان شده است از جمله (دعای دوم)
مِنْهَا مِنْ کِتَابِ ابْنِ أَبِی قُرَّهَ فِی عَمَلِ شَهْرِ رَمَضَانَ فِی اللَّیْلَهِ الثَّانِیَهِ عَشَرَ مِنْهُ
به نقل از کتاب «عمل شهر رمضان» نوشتهی «ابن ابی قرّه» در شب دوازدهم (دعای دوم):
اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِمَعَاقِدِ الْعِزِّ مِنْ عَرْشِکَ وَ مُنْتَهَی الرَّحْمَهِ مِنْ کِتَابِکَ وَ بِاسْمِکَ الْأَعْظَمِ
خداوندا، به گرهگاههای سرفرازانه از عرش و منتهای رحمت از کتابت و به اسم بزرگتر
وَ کَلِمَاتِکَ التَّامَّهِ الَّتِی لَا یُجَاوِزُهُنَّ بَرٌّ وَ لَا فَاجِرٌ فَإِنَّکَ لَا تَبِیدُ وَ لَا تَنْفَدُ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ
و کلمات کامل تو که هیچ نیکوکار و بدکاری نمیتواند از آن بگذرد، زیرا تو نابودشونده و پایانپذیر نیستی، از تو خواهانم که بر محمّد و آل محمّد درود فرستی
وَ تَقَبَّلَ مِنِّی وَ مِنْ جَمِیعِ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ صِیَامَ شَهْرِ رَمَضَانَ وَ قِیَامَهُ وَ تَفُکَّ رِقَابَنَا مِنَ النَّارِ
و روزه و شبخیزی ماه رمضان را از من و همهی مردان و زنان مؤمن بپذیری و از آتش جهنّم آزاد کنی.
اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اجْعَلْ قَلْبِی بَارّاً وَ عَمَلِی سَارّاً وَ رِزْقِی دَارّاً وَ حَوْضَ نَبِیِّکَ عَلَیْهِ وَ آلِهِ السَّلَامُ
خداوندا، بر محمّد و آل محمّد درود فرست و دل مرا نیک و کردارم را مایهی شادمانی و روزیام را پیوسته و فراوان و حوض پیامبرت-درود بر او و خاندان او-را مایهی آرامش
لِی قَرَاراً وَ مُسْتَقَرّاً وَ تُعَجِّلَ فَرَجَ آلِ مُحَمَّدٍ فِی عَافِیَهٍ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِین
و مستقر من بگردانی و در فرج خاندان محمّد همراه با عافیت، تعجیل فرمایی، ای مهربانترین مهربانان.
الجزء الأول؛ أبواب أحکام شهر رمضان؛ الباب السادس عشر فیما نذکره من زیادات و دعوات فی اللیله الثانیه عشر منه و یومها و فیها ما نختاره من عده روایات
جلد اول، بابهای احکام ماه رمضان؛ باب شانزدهم و دعاهایی که در شب و روز آن خوانده میشود و در بعضی از روایات آورده اند در دعای شب دوازدهم (دعای اول):
مِنْهَا مَا وَجَدْنَا فِی بَعْضِ کُتُبِ أَصْحَابِنَا رَحِمَهُمُ اللَّهُ الْعَتِیقَهِ وَ قَدْ سَقَطَ مِنْهُ أَدْعِیَهُ لَیَالٍ فَنَقَلْنَا مَا بَقِیَ مِنْهَا وَ هُوَ دُعَاءُ اللَّیْلَهِ الثَّانِیَهَ عَشَرَ
دعای شب دوازدهم براساس کتابهای کهن راویان امامیه-رحمهم اللّه-:
سُبْحَانَکَ أَیُّهَا الْمَلِکُ الْقَدِیرُ الَّذِی بِیَدِهِ الْأُمُورُ وَ لَا یُعْجِزُهُ مَا یُرِیدُ وَ لَا یَنْقُصُهُ الْعَطَاءُ وَ الْمَزِیدُ
منزّهی تو ای پادشاه توانمندی که همهی کارها به دست تو است و از انجام هرچه بخواهی عاجز نیستی و عطا و افزودن چیزی از تو نمیکاهد.
اللَّهُمَّ إِنْ کَانَتْ صَحِیفَتِی مُسْوَدَّهً [مُسَوَّدَهً] بِالذُّنُوبِ إِلَیْکَ فَإِنِّی أُعَوِّلُ فِی مَحْوِهَا فِی هَذِهِ اللَّیَالِی الْبِیضِ عَلَیْکَ
خدایا، اگر نامهی عمل من با گناهان سیاه شده است، در ستردن گناهانم در این شبهای سپید بر تو اعتماد دارم
وَ أَرْجُو مِنَ الْغُفْرَانِ وَ الْعَفْوِ مَا هُوَ بِیَدِکَ فَإِنْ جُدْتَ بِهِ عَلَیَّ لَمْ یَنْقُصْکَ وَ فُزْتُ وَ إِنْ حَرَمْتَنِیهِ لَمْ یَزِدْکَ وَ عَطِبْتُ
و به آمرزش و گذشتی که به دست تو است، امید بستهام. اگر آن را بر من ارزانی داری، چیزی از تو نمیکاهد و من رستگار میگردم و اگر از آن محرومم کنی، چیزی بر تو نمیافزاید و من دچار هلاکت میشوم.
اللَّهُمَّ فَوَفِّنِی بِمَا سَبَقَ لِی مِنَ الْحُسْنَی شَهَادَهَ الْإِخْلَاصِ بِکَ وَ بِمَا جُدْتَ بِهِ عَلَیَّ مِنْ ذَلِکَ وَ مَا کُنْتُ لِأَعْرِفَهُ لَوْ لَا تَفَضُّلُکَ
خداوندا، پس به واسطهی نیکی گذشتهات بر من-گواهی خالصانهی من به خود و عنایتهای گذشتهای را که به من ارزانی داشتهای و اگر تفضّل تو نبود، بدان پی نمیبردم-کاملا به من عطا کن [و از خشمت در پناه خود در آور
وَ أَنِلْنِی بِهِ رِضَاکَ وَ عِصْمَتَکَ وَ وَفِّقْنِی لِاسْتِئْنَافِ مَا یَزْکُو لَدَیْکَ مِنَ الْعَمَلِ وَ جَنِّبْنِی الْهَفَوَاتِ وَ الزَّلَلَ
و به واسطهی آن به خشنودی و عصمت از گناه نائل گردان و به شروع اعمالی که در نزد تو پاک است، موفق نما و از افتادنها و لغزشها دور دار،
فَإِنَّکَ تَمْحُو مَا تَشَاءُ وَ تُثْبِتُ وَ عِنْدَکَ أُمُّ الْکِتَابِ وَ صَلَّی اللَّهُ عَلَی مُحَمَّدٍ النَّبِیِّ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ کَثِیرا
زیرا تو هرچه را بخواهی سترده و یا ثبت میکند و کتاب مادر و اصلی نزد تو است. درود و سلام فراوان خداوند بر حضرت محمّد، پیامبر خدا و خاندان او.
الجزء الأول؛ أبواب أحکام شهر رمضان؛ الباب السادس عشر فیما نذکره من زیادات و دعوات فی اللیله الثانیه عشر منه و یومها و فیها ما نختاره من عده روایات، دعاء آخر فی هذه اللیله مروی عن النبی ص
جلد اول، بابهای احکام ماه رمضان؛ باب شانزدهم و دعاهایی که در شب و روز آن خوانده میشود و در بعضی از روایات آورده اند در دعای شب دوازدهم (دعای سوم) دعای منقول از پیامبر:
اللَّهُمَّ أَنْتَ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ وَ أَنْتَ الْغَفُورُ الرَّحِیمُ وَ أَنْتَ الْعَلِیُّ الْعَظِیمُ لَکَ الْحَمْدُ حَمْداً یَبْقَی وَ لَا یَفْنَی
خداوندا، تو سربلند و فرزانه، بسیار آمرزنده و مهربان و بلندپایه و بزرگی و ستایش تو را، ستایشی که میپاید و نابود نمیگردد
وَ لَکَ الشُّکْرُ شُکْراً یَبْقَی وَ لَا یَفْنَی وَ أَنْتَ الْحَیُّ الْحَلِیمُ [الْحَکِیمُ ] الْعَلِیمُ
و سپاس تو را، سپاسی که میپاید و نابود نمیگردد و تو زنده و بردبار [فرزانه] و آگاهی.
أَسْأَلُکَ بِنُورِ وَجْهِکَ الْکَرِیمِ وَ بِجَلَالِکَ الَّذِی لَا یُرَامُ وَ بِعِزَّتِکَ الَّتِی لَا تُقْهَرُ
به نور روی [اسماً و صفات، یا ذات] باکرامت و به شکوهمندی تو که هیچکس نمیتواند آهنگ آن را بکند و به سربلندیات که هرگز مغلوب نمیگردد،
أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَغْفِرَ لِی وَ تَرْحَمَنِی إِنَّکَ (أَنْتَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِینَ)
از تو میخواهم که بر محمّد و آل محمّد درود فرستی و مرا بیامرزی و بر من رحم آری، به راستی که تو مهربانترین مهربانانی.