به گزارش سرویس دین و مذهب ساعد نیوز، سوره ضحی یا والضحی نود و سومین سوره و از سوره‌های مکی قرآن است که در جزء سی‌ام جای دارد. این سوره از جمله سوره‌هایی است که یک‌جا بر پیامبر(صلی اله علیه و آله) نازل شده است. درباره شأن نزول سوره ضحی آمده است این سوره بعد از مدتی که بر پیامبر وحی نازل نشده بود و کافران بر او خرده می‌گرفتند که خداوند او را رها کرده، نازل شد.
ضحی به چه معناست؟ قسم‌ها و جواب قسم‌ها در این سوره چیست؟ داستان نزول این سوره چگونه است؟ عطای ویژه الهی به رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) در آخرت، که این سوره بدان اشاره دارد چیست؟ نعمت‌هایی را که خداوند بر پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) در دنیا ارزانی داشته و در این مورد اشاره اند، کدامند؟
ضحی به معنای بلند شدن نور خورشید است.
در آیات 1 تا 5 این سوره خطاب به پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) می‌فرماید:
سوگند به روشنایی روز، سوگند به شب، چون آرام گیرد، (که) پروردگارت تو را وا نگذاشته، و دشمن نداشته است؛ و همانا آخرت برای تو بهتر از دنیا است، و به زودی پروردگارت به تو عطایی خواهد بخشید که خرسند می‌گردی.
در شأن نزول این سوره گفته اند: مدتی به پیغمبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) وحی نازل نشده بود. مشرکین، مرتب به آن به آن حضرت طعنه می‌زدند که: خدای محمد او را رها کرده و بر او غضب نموده است.
طعنه‌ها و زخم زبان‌های پی در پی مشرکین موجب دل آزردگی رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) گردید. از این روی، آن حضرت به کوه حرا رفت و با خداوند با نجوا و راز و نیاز پرداخت و از جهل مردم و کینه توزی دشمنان، به پرودگار خویش شکوه کرد. خداوند متعال جبرئیل را نازل و این سوره را بر آن حضرت ابلاغ فرمود.
خداوند در این سوره، پس از ذکر قسم‌هایی به رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) خطاب می‌کند که: پروردگارت تو را وانگذاشته و هرگز بر تو بغض نکرده است؛ و قطعاً آخرت برای تو بهتر از دنیا خواهد بود و در آخرت پروردگارت به تو آنقدر عطا می‌کند تا خرسند گردی.
در روایتی از حضرت علی (علیه السلام) به نقل رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) در مورد این عطای الهی آمده است که آن حضرت فرمودند: آنقدر از امتم شفاعت می‌کنم که خدای تعالی خطاب می‌کند:ای محمد، آیا راضی شدی؟ عرض می‌کنم: بلی پروردگارا راضی شدم.
در ادامه، برخی از نعمت‌هایی که خداوند به پیامبر گرامی خویش ارزانی داشته است یادآور می‌شود و در مقام دلجویی از آن حضرت می‌فرماید: مگر نه تو را یتیم یافت، پس پناه داد؟ و تو را سرگشته یافت، پس هدایت کرد؟ و تو را تنگدست یافت، آنگاه بی نیاز کرد؟
پس (تو نیز به پاس این نعمت ها) یتیم را میازار، و گدا را از خود مران، و نعمت پروردگارت را بازگویی.
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَٰنِ الرَّحِیمِ
وَالضُّحَىٰ ﴿1﴾
سوگند به روشنایى روز.
وَاللَّیْلِ إِذَا سَجَىٰ ﴿2﴾
سوگند به شب، چون آرام گیرد.
مَا وَدَّعَکَ رَبُّکَ وَمَا قَلَىٰ ﴿3﴾
[که]پروردگارت تو را وانگذاشته، و دشمن نداشته است.
وَلَلْآخِرَهُ خَیْرٌ لَکَ مِنَ الْأُولَىٰ ﴿4﴾
و قطعاً آخرت براى تو از دنیا نیکوتر خواهد بود.
وَلَسَوْفَ یُعْطِیکَ رَبُّکَ فَتَرْضَىٰ ﴿5﴾
و بزودى پروردگارت تو را عطا خواهد داد، تا خرسند گردى.
أَلَمْ یَجِدْکَ یَتِیمًا فَآوَىٰ ﴿6﴾
مگر نه تو را یتیم یافت، پس پناه داد؟
وَوَجَدَکَ ضَالًّا فَهَدَىٰ ﴿7﴾
و تو را سرگشته یافت، پس هدایت کرد؟
وَوَجَدَکَ عَائِلًا فَأَغْنَىٰ ﴿8﴾
و تو را تنگدست یافت و بى‌نیاز گردانید؟
فَأَمَّا الْیَتِیمَ فَلَا تَقْهَرْ ﴿9﴾
و، اما [تو نیز به پاس نعمت ما]یتیم را میازار.
وَأَمَّا السَّائِلَ فَلَا تَنْهَرْ ﴿10﴾
و گدا را مران.
وَأَمَّا بِنِعْمَهِ رَبِّکَ فَحَدِّثْ ﴿11﴾
و از نعمت پروردگار خویش [با مردم]سخن گوى.
این سوره‌ی مبارکه به جهت ذکر کلمه ضُحی (نور و روشنائی روز و فروغ آن) که خداوند تبارک و تعالی در آیه‌ی نخستین بدان سوگند یاد فرموده به اسم «ضُحی» نامگذاری شده است.
از حضرت سَرور کائنات (صلی اله علیه و آله) مروی است هر کس این سوره‌ی مبارکه را تلاوت کند از کسانی خواهد بود که خدا از آن‌ها راضی می‌شود و شایسته است که پیغمبر (ص) برای او شفاعت کند و به عدد هر یتیم و مسکین درخواست‌کننده ده حسنه برای او خواهد بود.
و همان گونه که در فضائل سوره‌ی مبارکه‌ی «وَالشَّمس» گذشت به فرموده‌ی حضرت امام صادق (ع) اگر کسی سوره‌های «وَالشَّمس»، «وَاللَّیل»، «وَالضُّحی» و «اَلَم نَشْرَحْ» را در روز یا شب زیاد بخواند هر چیزی که گرداگرد وجود اوست حتی مو، پوست، گوشت، خون، رگ، عصب و استخوان او فردای قیامت برای او گواهی خواهند داد و (به مضمون روایت) خداوند گواهی آن‌ها را می‌پذیرد و به فضل و رحمتش وارد جنّات خود می‌کند تا هر کدام که خواست آن را برگزیند، و می‌فرماید: گورا باد بنده‌ی مرا.
و در خواص آن، در «منتخب» و «زاد المتقین» آمده است کسی که این سوره‌ی مبارکه را چهل مرتبه پی‌درپی و بدون تکلّم و با طهارت در شب‌های متبرّکه مانند شب جمعه و امثال آن بخواند به هر نیّتی که باشد البته حاجتش به یاری حق روا می‌گردد.
