به گزارش پایگاه خبری ساعدنیوز به نقل از فرانس 24، طرح تشکیل دو دولت، که سابقهای بیش از سه دهه دارد، همواره بهعنوان راهحل نهایی بحران فلسطین و اسرائیل مطرح بوده است. با این حال، تحولات اخیر، بهویژه جنگ غزه، گسترش شهرکسازی در کرانه باختری، و فروپاشی روند صلح از زمان دولت ترامپ، عملاً این طرح را به حاشیه رانده بود.
اکنون که فشار افکار عمومی جهان عرب، اروپا و حتی بخشهایی از جامعه جهانی علیه جنایات اسرائیل شدت گرفته، پاریس و ریاض تلاش دارند بار دیگر آن را به مرکز توجه سازمان ملل بازگردانند. این حرکت، بیش از آنکه صرفاً اقدامی ایدئالیستی باشد، واکنشی به خلأ دیپلماتیک و رشد بیسابقه مشروعیت فلسطینیان در عرصه بینالمللی است.
فرانسه از دیرباز یکی از کشورهای حامی حقوق فلسطینیان در چارچوب دو دولت بوده و برخلاف ایالات متحده، موضع نسبتاً متعادلی در قبال درگیریهای خاورمیانه اتخاذ کرده است. سیاست خارجی پاریس، بهویژه در دوران ماکرون، بهدنبال تقویت نقش مستقل اروپا در تحولات بینالمللی است.
از منظر فرانسه، بحران کنونی فرصتی برای احیای نقش رهبری اروپا در دیپلماسی خاورمیانه و کاهش وابستگی به سیاستهای پرنوسان آمریکا به شمار میرود. ابتکار جدید میتواند جایگاه پاریس را در ساختار سیاسی آینده منطقه تثبیت کند، بهویژه اگر حمایت کشورهای کلیدی اروپایی مانند آلمان و اسپانیا را نیز همراه کند.
از سوی دیگر، عربستان سعودی با تغییر رویکردی قابلتوجه، از سیاست سنتی حمایت لفظی از فلسطین به سیاست عملیگرایانه نزدیک شده است. پیش از جنگ غزه، ریاض در آستانه عادیسازی روابط با اسرائیل بود، اما جنایات اخیر در غزه، این فرآیند را متوقف کرد.
اکنون، عربستان با رهبری این ابتکار در کنار فرانسه، بهدنبال بازیابی وجهه خود در جهان اسلام است و تلاش دارد میان پرونده فلسطین و منافع ژئوپلیتیکیاش توازن برقرار کند. ریاض امیدوار است با ورود فعال به این طرح، هم فشار داخلی و منطقهای را مدیریت کند و هم برگهای تازه برای گفتوگوهای آتی با آمریکا و اسرائیل در دست داشته باشد.
موفقیت طرح دوکشوری وابسته به پذیرش ضمنی یا صریح آن از سوی اسرائیل و آمریکا است. با این حال، نشانهها از مقاومت شدید تلآویو در برابر چنین ابتکاری حکایت دارد.
دولت نتانیاهو آشکارا با هرگونه تشکیل دولت فلسطینی مخالفت کرده و تأکید دارد که "امنیت اسرائیل تنها با کنترل کامل بر سرزمینهای مورد مناقشه تأمین میشود." از منظر تلآویو، طرح دوکشوری مساوی با عقبنشینی از پروژههای شهرکسازی و پذیرش تقسیم سرزمین است؛ چیزی که برای ائتلاف راستگرای حاکم، غیرقابل پذیرش است.
ایالات متحده نیز در وضعیتی دوگانه قرار دارد. در حالیکه دولت بایدن بارها از "راهحل دوکشوری" سخن گفته، اما در عمل حمایت قاطعی از اقداماتی مانند قطعنامههای الزامآور سازمان ملل یا اعمال فشار بر اسرائیل نشان نداده است.
اگرچه ابتکار فرانسه و عربستان در سازمان ملل مطرح میشود، اما این نهاد تاکنون نتوانسته نقش عملیاتی مؤثری در حل بحران ایفا کند. قطعنامههای پیشین شورای امنیت یا وتو شدهاند یا نادیده گرفته شدهاند، و ساختار فعلی قدرت در سازمان ملل عملاً مانع از اجرای قاطع هرگونه طرح الزامآور میشود.
با این حال، اهمیت این ابتکار نهفقط در نتایج اجرایی، بلکه در اثرگذاری نمادین و سیاسی آن نهفته است. تصویب حتی یک قطعنامه غیرالزامآور میتواند مشروعیت جهانی برای تشکیل دولت فلسطین ایجاد کند، افکار عمومی را بسیج نماید و زمینه را برای اقدامات سیاسی و اقتصادی آتی فراهم آورد.
موضع کشورهای عربی درباره این ابتکار، یکدست نیست. برخی کشورها مانند اردن، قطر و الجزایر، از طرح دوکشوری حمایت اصولی دارند، اما برخی دیگر، بهویژه امارات و بحرین که قبلاً عادیسازی روابط با اسرائیل را پیش بردهاند، با احتیاط بیشتری برخورد میکنند.
توافق گسترده در جهان عرب حول این طرح، نیازمند رهبری واحد، اجماع منطقهای و حل اختلافات داخلی عربی است؛ چالشی که دهههاست مانع از وحدت واقعی در قبال مسأله فلسطین شده است.
تجربه دهههای گذشته نشان میدهد که طرحهای صلح بدون پشتوانه عملی، صرفاً روی کاغذ باقی میمانند. اما شرایط امروز با گذشته تفاوتهایی جدی دارد:
افکار عمومی جهان بهویژه در غرب، بیش از پیش از فلسطینیان حمایت میکند.
گسترش جنبشهای ضداسرائیلی در غرب (BDS و دانشگاهها) نفوذ اسرائیل را زیر سوال برده است.
اتحاد میان قدرتهای غیرغربی (مانند چین، روسیه و کشورهای بریکس) میتواند حمایت بینالمللی از طرح دوکشوری را افزایش دهد.
اگر این طرح با حمایت گسترده دیپلماتیک و اعمال فشار بینالمللی، بهویژه اقتصادی و سیاسی، بر اسرائیل همراه باشد، ممکن است بستر بازگشت به مذاکرات واقعی صلح را فراهم کند.
ابتکار مشترک فرانسه و عربستان سعودی در سازمان ملل، میتواند یک گام مهم در جهت احیای ایده فراموششده تشکیل دو دولت فلسطینی و اسرائیلی باشد. با این حال، این مسیر، پر از موانع سیاسی، دیپلماتیک و ایدئولوژیک است. اگرچه احتمال موفقیت کامل در کوتاهمدت پایین است، اما حتی یک حرکت مؤثر دیپلماتیک میتواند معادلات قدرت را تغییر داده و بار دیگر، مسأله فلسطین را به اولویت جهانی تبدیل کند.
برای پیگیری اخبار سیاسی اینجا کلیک کنید.
