به گزارش پایگاه خبری ساعدنیوز به نقل از راشا تودی، در هفتهای که گذشت، روسیه بهطور رسمی اعلام کرد که دیگر خود را به پیمان «New START» (کاهش تسلیحات راهبردی) پایبند نمیداند؛ آخرین توافق معتبر میان مسکو و واشنگتن برای محدودسازی زرادخانههای هستهای دو کشور.
این تصمیم کرملین در شرایطی اتخاذ شده که روابط آمریکا و روسیه به پایینترین سطح خود از زمان جنگ سرد رسیدهاند؛ بهویژه در سایه جنگ اوکراین، تحریمهای گسترده غرب و قطع همکاریهای امنیتی.
پیمان New START که در سال 2010 میان باراک اوباما و دیمیتری مدودف امضا شد، محدودیتهایی سختگیرانه بر تعداد کلاهکهای هستهای عملیاتی، موشکهای قارهپیما و پرتابگرهای دو طرف اعمال میکرد. این توافق نهتنها به کاهش تدریجی تسلیحات استراتژیک کمک کرد، بلکه نمادی از همکاری هستهای میان دو رقیب دیرینه بود.
اما اکنون، با خروج روسیه از تعهدات این توافق، بستر اصلی اعتمادسازی و شفافسازی در حوزه تسلیحات هستهای به خطر افتاده است.
کرملین در بیانیهای رسمی، اقدامات ایالات متحده در حمایت نظامی از اوکراین، توسعه سامانههای موشکی در مرزهای ناتو و «رفتارهای خصمانه غرب» را از دلایل این تصمیم معرفی کرده است. به گفته مقامات روسی، ادامه پایبندی به توافق در شرایطی که آمریکا بهطور غیرمستقیم درگیر جنگی علیه روسیه است، «غیرمنطقی» و «خطرناک» تلقی میشود.
برخی تحلیلگران غربی اما معتقدند که این اقدام بخشی از یک استراتژی بزرگتر روسیه برای افزایش فشار بر غرب و تقویت موقعیت چانهزنی در مذاکرات احتمالی آینده است.
خروج روسیه از توافق New START زنگ خطری جدی برای نظام امنیت بینالملل به صدا درآورده است. بدون این پیمان، نظارتهای دوجانبه، بازرسیهای میدانی و تبادل اطلاعات در زمینه تسلیحات راهبردی متوقف خواهد شد. این وضعیت، شفافیت را از بین میبرد و احتمال سوءبرداشتهای نظامی یا محاسبات اشتباه را افزایش میدهد.
از سوی دیگر، این عقبنشینی میتواند سایر قدرتهای هستهای مانند چین، هند و پاکستان را نیز به توسعه بیشتر زرادخانههای خود ترغیب کند. در غیاب یک معماری منسجم برای کنترل تسلیحات، جهان ممکن است وارد مرحلهای جدید از «رقابت هستهای چندقطبی» شود.
تصمیم مسکو، در کنار اقدامات مشابه مانند خروج از معاهده INF در سالهای گذشته، نشان میدهد که ساختار امنیتی بینالمللی که پس از جنگ سرد بنا نهاده شده بود، در حال فروپاشی است. در غیاب این چارچوبها، نظم جهانی بیشتر بر اساس قدرت نظامی و بازدارندگی سخت شکل خواهد گرفت تا همکاریهای چندجانبه و حقوق بینالملل.
از دیدگاه ژئوپلیتیکی، روسیه تلاش دارد نشان دهد که در برابر فشارهای غرب، نهتنها عقبنشینی نمیکند، بلکه قادر است تهدیداتی جدی علیه ثبات جهانی ایجاد کند. این موضعگیری، پیامی مستقیم به واشنگتن، ناتو و متحدان اروپاییاش است.
واکنش ایالات متحده به این اقدام روسیه نسبتاً خویشتندارانه بوده است. مقامات کاخ سفید اعلام کردهاند که با وجود تصمیم مسکو، واشنگتن همچنان به محدودیتهای پیمان پایبند خواهد بود؛ اقدامی که هدف آن حفظ نوعی اعتبار اخلاقی و فشار دیپلماتیک است.
با این حال، کارشناسان معتقدند که این پایبندی یکجانبه، در صورت تداوم رفتار تهاجمی روسیه، نمیتواند برای مدت طولانی دوام بیاورد. واشنگتن ناچار خواهد بود که در صورت مشاهده نشانههایی از گسترش زرادخانه روسیه، گزینههای نظامی و راهبردی خود را بازنگری کند.
یکی از چالشهای اساسی پیشروی آینده کنترل تسلیحات، ورود فعالانه چین به این معادلات است. پکن تاکنون از مشارکت در توافقات دوجانبه آمریکا-روسیه امتناع کرده و توسعه زرادخانه خود را حق حاکمیتی دانسته است.
با خروج روسیه از پیمان New START، انگیزهای مضاعف برای چین ایجاد خواهد شد تا با سرعت بیشتری توان هستهای خود را تقویت کند. این موضوع نهتنها تعادل راهبردی در شرق آسیا را بر هم میزند، بلکه ساختار بازدارندگی جهانی را پیچیدهتر میسازد.
اگرچه فضای فعلی سیاست بینالملل بیش از هر زمان دیگری قطبی شده، اما هنوز روزنههایی برای دیپلماسی باقی است. تجربه دهه 1980 و 90 میلادی نشان میدهد که حتی در میانه تنشهای شدید، مذاکرات هستهای میتواند راهی برای کاهش خطر و اعتمادسازی باشد.
برای تحقق این امر، نیاز به اراده سیاسی واقعی از سوی دو طرف، کاهش لفاظیهای خصمانه، و ایجاد کانالهای ارتباطی پنهان و آشکار وجود دارد.
خروج روسیه از پیمان هستهای با آمریکا، تنها یک تصمیم تاکتیکی یا واکنشی به تحولات اوکراین نیست؛ بلکه گامی در مسیر بازتعریف نظم امنیتی جهانی است. این تحول، نهتنها آینده روابط روسیه و آمریکا، بلکه مسیر رقابت هستهای و صلح جهانی را نیز تحت تأثیر قرار خواهد داد.
اکنون جهان بیش از هر زمان دیگری نیازمند یک بازنگری جدی در سیاستهای کنترل تسلیحات، بازسازی اعتماد میان قدرتهای جهانی و بازگشت به میز مذاکره است. در غیر این صورت، ممکن است خیلی زود، در جهانی بیدار شویم که سایه قارچهای هستهای دوباره بالای سرمان سنگینی میکند.
برای پیگیری اخبار سیاسی اینجا کلیک کنید.
