اعتیاد به مواد مخدر که به آن اختلال مصرف مواد نیز می‌گویند، بیماری است که بر مغز و رفتار فرد تأثیر می‌گذارد و منجر به ناتوانی در کنترل مصرف مواد مخدر یا الکل می‌شود. موادی مانند الکل، ماری جوانا و حتی نیکوتین نیز جزو مواد مخدر محسوب می‌شوند. هنگامی که معتاد هستید، ممکن است علیرغم آسیبی که به همراه دارد، به مصرف آن ادامه دهید.
اعتیاد به مواد مخدر می‌تواند با استفاده آزمایشی از یک ماده مخدر به صورت تفریحی در یک موقعیت خاص شروع شود و برای برخی افراد، مصرف مواد بیشتر شود و منجر به اعتیاد شود.
خطر اعتیاد و اینکه چقدر سریع ممکن است یک شخص معتاد شود بسته به مواد مخدر متفاوت است. برخی از مخدرها، مانند شیشه، خطر بیشتری دارند و سریعتر از سایرین باعث اعتیاد می‌شوند و ترک آن سخت‌تر است.
با گذشت زمان، ممکن است یک شخص به دوزهای بیشتری از دارو برای بالا رفتن نیاز داشته باشد. به زودی ممکن است فقط برای داشتن احساس خوب به مخدر نیاز داشته باشد. همانطور که مصرف مواد مخدر فرد افزایش پیدا می‌کند، ممکن است متوجه شود که زندگی بدون مصرف مواد مخدر غیر ممکن است و حتی از انجام فعالیت‌های روزمره خود نیز عاجز شود. تلاش برای توقف مصرف مواد مخدر ممکن است باعث احساس نیاز شدید به مصرف شود و شما را از نظر جسمی بیمار کند. به این علائم ترک گفته می‌شود.
استفاده از امکانات مرکز مراقبت‌های بهداشتی، خانواده، دوستان، گروه های حمایتی یا یک برنامه درمانی سازمان‌یافته می‌تواند به معتاد در غلبه بر اعتیاد به مواد مخدر یا الکل و رهایی از آنچه به آن وابسته است، کمک کند.
ترک اعتیاد فرآیند قطع یا کاهش مصرف مواد اعتیاد آور است. مواد اعتیاد آور می توانند شامل برخی داروها، مواد مخدر یا الکل باشند. برخی از رفتارها مانند قمار نیز اعتیادآور است. هنگام ترک اعتیاد بدن که به آن ماده عادت کرده است، ممکن است علائمی از خود نشان دهد. این علائم بسته به میزان و زمان مصرف ممکن است خفیف یا جدی باشند. دانستن و آگاهی از این علائم می‌تواند ترک مواد مخدر را آسان‌تر کند. همچنین می‌تواند کار را برای افرادی که در پروسه ترک همراه بیمار هستند، راحت‌تر کند.
علائم ترک یک پاسخ فیزیولوژیکی به ترک ناگهانی یا کند شدن مصرف ماده‌ای است که بدن به آن وابسته شده است. انواع مختلف سندرم‌های ترک مواد ممکن است شامل ترکیبات مختلفی از علائم فیزیکی، ذهنی و احساسی باشد که برخی از آن‌ها در صورت عدم کنترل می‌توانند خطرناک باشند.
هنگامی که شخصی به مصرف مواد مخدر یا الکل معتاد می‌شود، حتی پس از ترک و مرخص شدن از بهترین مرکز ترک اعتیاد به الکل یا ترک اعتیاد در معرض خطر زیادی برای بازگشت به یک الگوی اعتیاد است. اگر ترک اعتیاد به صورت کامل روند خود را طی کرده باشد، باز هم احتمال بازگشت وجود دارد. تنها با مراقبت‌های شبانه روزی و بی پایان است که ممکن است شخصی بعد از ترک مخدر به مصرف مجدد آن بازنگردد. در ادامه به نکاتی که باید بعد از ترک به آن‌ها توجه کنید اشاره می‌کنیم.
برخی از افراد فکر می‌کنند که پس از مرخص شدن از مرکز درمانی یا عدم وابستگی فیزیکی به مخدر دیگر هرگز به مصرف مواد روی نمی‌آورند. اما این تصور کاملا اشتباه است. چرا که وابستگی به مواد مخدر فیزیکی و روانی است. بنابراین شخص باید تا پایان مراحل درمان خود را تحت نظر پزشک و روانپزشک خود باشد تا احتمال لغزش نزدیک به صفر شود.
اگر شخصی در خانواده شما مراحل ترک اعتیاد خود را طی می‌کند، به اون نشان دهید که با او همراه هستید و تنها نیست. این همراهی و همدلی خانواده می‌تواند انگیزه بزرگی برای شخص معتاد باشد و احساس تنهایی نکند. همانطور که می‌دانید احساس تنهایی یکی از عوامل محرک برای بازگشت به اعتیاد است و خانواده می‌تواند با حمایت‌ها و همراهی خود این احساس را در شخص بیمار تقلیل کند.
تقویت بدن پس از ترک مصرف مواد مخدر به شدت مهم است. چرا که در زمان مصرف بدن به شدت ضعیف می‌شود و تقویت بدن و تغذیه مناسب از بازگشت فرد به مصرف مجدد جلوگیری می‌کند. تغذیه نقش مهمی در ایجاد رفتارهای درست بعد از ترک مواد دارد. مصرف پروتئین، مواد مغذی، ویتامین‌ها و مکمل‌های دارویی به شدت در این دوران توصیه می‌شود. اگر شخص معتاد تحت نظر پزشک یا در کلینیک‌های ترک الکل یا ترک سایر مخدرها دوره بهبودی خود را بگذراند، حتما برنامه غذایی مناسب و رژیم سالم متناسب با شرایط آن شخص در اختیارش قرار خواهد گرفت. مصرف میوه، آجیل، گوشت به همراه قرص‌های مکمل و تقویت کننده توصیه می‌شود.
هر شخصی به خوبی می‌داند که چه چیزی او را به مصرف مواد مخدر تحریک می‌کند. قرار گرفتن در مکان‌هایی که در گذشته در آنجا مصرف می‌کرده است، زمان‌های مصرف و تک تک مواردی که باعث یادآوری مصرف مواد می‌شود باید تحت کنترل باشد. ترجیحا در روزها و ماه‌های اولیه پس از ترک که احتمال بازگشت شخص به مواد در بالاترین حد خود قرار دارد از قرار گرفتن در شرایط وسوسه برانگیز پرهیز کند.
در یک زندگی نرمال ورزش و تفریحات جزو بایدهای زندگی است. وقتی فرد از دوره اعتیاد خود دور می‌شود و وارد دوره بهبود پس از ترک می‌شود، تمرینات ورزشی و برنامه‌های تفریحی می‌تواند به او در عدم بازگشت به اعتیاد کمک کند. ورزش به کنترل نیاز به مصرف کمک می‌کند و باعث پر شدن زمان خالی فرد که منجر به سوق پیدا کردن به سمت مصرف می‌شود، پر شود. مطالعات ثابت کرده است ورزش می‌تواند منجر به کاهش مصرف مواد شود، حتی در زمان ترک و دوره پس از آن یا به‌عنوان یک جایگزین، تقویت‌کننده غیردارویی، یا با ایجاد سازگاری‌های بر عدم تمایل فرد به مصرف مواد مخدر تاثیر می‌گذارد.
شرکت در جلسات گروهی و بودن در افرادی که شرایط مشابه فرد معتاد را داشته‌اند به او کمک می‌کند تا روحیه خود را حفظ کند و این مشکل را تنها برای خود نداند. معاشرت با افراد همسان و شنیدن تجربه‌ی آن‌ها به بیمار کمک می‌کند تا بتواند روند بهبودی خود را حفظ کند. صحبت درباره دغدغه‌ها و آنچه در ذهن می‌گذرد با کسانی که امکان درک شرایط را دارند، به شدت بر احوالات فرد تاثیر می‌گذارد.
مصرف داروهایی که توسط دکتر یا روانپزشک برای دوره بهبودی تجویز می‌شوند، بسیار حائز اهمیت است. همانطور که در بالا به آن اشاره کردیم، وابستگی به مواد مخدر تنها جسمی نیست. به همین دلیل ممکن است بیمار تا مدتی بعد از بهبود نیز ناچار به استفاده از داروها باشد. تجویز دارو در بهترین مرکز ترک الکل یا ترک دیگر مخدرها معمولا جزو روند درمان است که پس از سم زدایی به جهت تقویت بدن، جلوگیری از تشنج یا به دلایل دیگر تجویز می‌شود.
همانقدر که مراجعه به پزشک و درمانگر برای ترک اعتیاد مهم است، شرکت در جلسات روان درمانی در دوره پس از ترک نیز مهم است. چرا که در دوره پس از ترک تقریبا بدن از نظر جسمی نیازی به مخدر ندارد و آنچه سبب بازگشت شخص به اعتیاد می‌شود، مسائل روانی است. (البته در صورتی که سم زدایی از بدن به درستی انجام شده باشد). شرکت در جلسات روان درمانی می‌تواند به فرد در حفظ روند بهبود کمک کند.
داشتن روحیه و آمادگی ذهنی برای ترک مخدر، از دیگر مواردی است که باید در دوره پس از ترک فرد معتاد به آن توجه کرد. اینکه بداند ترک مصرف مواد مخدر با وجود اینکه سخت است اما غیر ممکن نیست، در روحیه او تاثیر گذاشته و از نظر ذهنی آماده است.
برخی افراد پس از ترک احساس می‌کنند که برای همیشه از خطر بازگشت به اعتیاد دور شده‌اند و امکان مصرف مجدد مواد مخدر برای او وجود ندارد. اما باید همواره به این موضوع آگاه باشد که حتی پس از ده سال از طی شدن دوره بهبودی نیز امکان بازگشت وجود دارد. بنابراین باید همیشه به مراقبت‌های پس از ترک توجه ویژه داشته باشد تا احتمال بازگشت کاهش پیدا کند.
برنامه درمانی خود را دنبال کنید. هوس‌ها و محرک‌های خود را زیر نظر داشته باشید. ممکن است به نظر برسد که بهبود یافته‌اید و نیازی به ادامه اقدامات برای رهایی از مواد مخدر ندارید. اما اگر همچنان به درمانگر یا مشاور خود مراجعه کنید، از جلسات گروهی حمایت کنید و داروهای تجویز شده را مصرف کنید، شانس شما برای عاری بودن از مواد مخدر بسیار بیشتر خواهد بود. از موقعیت‌های پرخطر دوری کنید. به محله‌ای که قبلاً مواد خود را در آنجا تهیه می‌کردید، برنگردید. در صورت استفاده مجدد از مواد مخدر و اولین لغزش بلافاصله کمک بگیرید. اگر دوباره مصرف مواد مخدر را شروع کردید، فوراً با ارائه دهنده مراقبت‌های درمانی خود، ارائه دهنده سلامت روان یا شخص دیگری که می‌تواند به شما کمک کند صحبت کنید.
