10 روش عالی برای پرورش خلاقیت کودکان + بایدها و نبایدهای پرورش کودک با ذهن خلاق 

به گزارش سرویس مجله خانواده ساعدنیوز، چه راهکارهایی برای تقویت و پرورش خلاقیت کودکان خود می شناسید؟ چه کارهایی باعث سرکوب کردن خلاقیت کودک می شود؟ برخی رفتارهای والدین و معلم ها ناخواسته موجب کاهش خلاقیت کودکان در سال‌های اول زندگی آن‌ها می شوند. ممکن است ندانید اما کنترل دائمی رفتارهای کودکان و امر نهی به آن ها باعث می شود که خلاقیت در کودکان کشته شود.

تعریف چارچوب های مشخص و برنامه ریزی دائمی شما برای فرزندتان، یکی دیگر از زنگ خطرهای کاهش خلاقیت در کودک است. شما جزو کدام دسته از افراد هستید؟ والدینی که خلاقیت را در کودکان می کشند؟ یا باعث رشد خلاقیت در فرزندشان می شوند؟

مهم ترین وظیفه مادرها و پدرها این است که بدانند نسبت به شخصیت فرزند خود، چطور باید با او رفتار مناسب داشته باشند. کودک درونگرا، کودک برونگرا یا میانگرا، هر کدام شکلی متفاوت از تربیت را می طلبند. راهکارهای بسیاری برای افزایش خلاقیت در کودکان وجود دارند. به کار گیری این راهکارها باعث می شود استعداد های نهفته کودکان پرورش یابد و همچنین برای هر مانع و چالشی راه حلی مناسب ارائه دهند.

خلاقیت چیست؟ چرا خلاقیت در کودکان مهم است؟

اگر بخواهیم در بحث پرورش خلاقیت کودکان، واژه خلاقیت را معنی کنیم باید چنین گفت؛ خلاقیت یعنی آفرینندگی و یا پیدا کردن راه حل های مناسب برای حل مشکلات. همچنین می توان خلاقیت کودکان را داشتن ایده های نو و جدید معنا کرد.

پرورش خلاقیت در کودکان از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است؛ زیرا رشد خلاقیت می تواند بزرگ ترین و مهم ترین ویژگی شخصیتی و فردی کودکان، در آینده باشد. کودک خلاق دارای مهارت هایی فراتر از نوآوری است؛ به همین دلیل زندگی طولانی و همراه با موفقیتی خواهد داشت.

افزایش خلاقیت در کودکان، تاثیرات زیادی بر سلامت ذهنی، روانی و حتی تقویت حافظه آن ها دارد؛ بله! خلاقیت در جنبه های مختلف زندگی کودکان تاثیر می گذارد. به نحوی که ارتباط کودک را با جهان پیرامون بهبود می بخشد. افزایش خلاقیت، کودکان را به سمت یادگیری و تعامل هدایت می کند. در حقیقت کوشش برای رشد خلاقیت در کودکان سبب سلامت روح و روان آن ها می شود.

کودک خلاق معمولا دارای ذهنی آزاد و بدور از استرس می باشد؛ زیرا غرق شدن در ایده ها و تفکرات کودکانه سبب می شود که جنبه های منفی محیط پیرامون خود را از یاد ببرند. به زبان ساده تر خلاقیت در کودکان زمینه موفقیت آن ها را در مراحل بعدی زندگی مهیا می کند.

آزمایش ژنتیک استعدادیابی، یک بررسی روانشناختی از طریق نمونه بزاق فرد است که به شناخت ویژگی های شخصیتی و توانایی های ذاتی کمک میکند؛ به کمک این آزمایش و شناخت توانمندی های فرزند دلبندتان مسیر خودشناسی و رسیدن به موفقیت را برای او هموار کنید.

اوج خلاقیت کودکان در چه سنی بیشتر است؟

به طور مشخص پرورش خلاقیت در کودکان در سن 4 تا 10 سالگی بیشتر است. کودکان در سنین دو سالگی نیز نشانه هایی از خلاقیت را از خود بروز می دهند.

• در کودکان زیر 4 سال به دلیل عدم تمرکز و شناخت کافی از جهان پیرامون، نشانه های محسوسی از خلاقیت را مشاهده نخواهید کرد.

از این رو بسیاری از محققان و روانشناسان سن خلاقیت در کودکان را سن 4 تا 10سالگی می دانند. اوج خلاقیت در کودکان، معمولا سن 4 تا 5 سالگی است. این دوران حساس ترین دوران زندگی کودک، از نظر پرورش خلاقیت می باشد.

• اهمیت سنین 4 الی 5 سالگی به این دلیل است که مراقبت و پرورش از یک کودک خلاق و تحمل رفتارها و حرکات او کار ساده ای نیست. از این رو پدرو مادر هایی که دوست دارند فرزند خلاق داشته باشند؛

ابتدا باید زمینه های رشد و افزایش خلاقیت کودکان را فراهم کرده؛ سپس صبر و ظرفیت لازم برای رویارویی با کودک خلاق را در خود بالا ببرند.

نشانه های خلاقیت در کودکان

گاهی با ساده ترین روش می توانید رگه های از خلاقیت را در فعالیت های کودک خود ببینید. کافی نگاهی به نقاشی های او، حرف ها و نظرات او و حتی حس و حال او نسبت به وقایع متفاوت بیاندازید. تفسیر نقاشی کودکان هم یکی از راه هایی است که کمک آن، به استعدادها و خلاقیت های نهفته در کودک پی می برید؛ در ادامه به چند نمونه از بارزترین نشانه های خلاقیت در بچه ها اشاره می کنیم:

نشانه های افزایش خلاقیت در کودکان و خلاق بودن کودکان عبارتند از:

• کودک خلاق بدون هیچ واهمه و ترسی، پیشنهادات و نظرات خود را مطرح می کند.

• پیشنهادات و راه حل های مطرح شده از طرف آن ها، در سایر کودکان دیده نمی شوند.

• کودک خلاق در انجام کارها و فعالیت های هنری فوق العاده عمل می کند. به این صورت که علاوه بر علاقمندی بالا، آن ها را به بهترین شیوه ممکن انجام می دهد.

• ارائه چندین راهکار پی در پی برای حل یک مشکل یکی دیگر از نشانه های خلاقیت در کودکان است.

• قدرت بالایی در خنداندن دیگران دارند. در واقع اعمال و کارهای آن ها شیرین و بامزه است.

• علاقمندی به ایجاد تغییر در مطالب کتاب ها.

• مطرح سوالات و پرسش های عجیب و مداوم از نشانه های بارز خلاقیت در کودکان است.

• علاقمند به بیان افکار خود به از طریق نقاشی کشیدن.

• منتقد بودن و به راحتی قبول نکردن افکار و نظرات دیگران.

• وجود تفاوت های خاص و محرز نسبت به همسالان خود.

• تخیل داستان هایی که برایشان بازگو می شود.

• هیجان هنگام بیان ایده ها، نظرات و صحبت کردن هیجانی.

• ابتکار، به این معنی که ایده ها و نظراتی که ارائه می دهد؛ آیا مختص به خود او هستند یا خیر!

نقش خانواده در پرورش خلاقیت در کودکان

بدون شک خانواده مهمترین نقش را در افزایش خلاقیت در کودکان ایفا می کند؛ زیرا خانواده می تواند در بروز و کنترل تخیلات کودک تاثیر زیادی داشته باشد. کنترل اصولی و منطقی تخیلات کودک، باعث ایجاد خلاقیت و پرورش استعداد های او می شود.

مهم ترین و کلیدی ترین راه برای افزایش خلاقیت در کودکان چیست؟

مهمترین و بنیادی ترین راه برای پرورش خلاقیت کودکان، بالابردن اعتماد به نفس در آن ها است. هر چه میزان اعتماد به نفس کودک بالاتر باشد. جرات و شهامت او برای کند و کاو در موضوعات مختلف بالا خواهد رفت.

میزان رشد خلاقیت در کودکان تا حد زیادی به میزان اعتماد به نفس او بستگی دارد. کودکانی که دارای اعتماد به نفس بالایی هستند؛ از تجربیات جدید هراسی ندارند. همچنین آن ها تفکرات و تجربه های خود را با دیگران درمیان می گذارند.

تفکر خلاق چگونه ایجاد می شود؟

پرورش خلاقیت در کودکان و ایجاد تفکر خلاق در آن ها زمانی ممکن می شود که کودکان را به تفکر، آن هم از نوع واگرا تشویق کنیم؛ یعنی اشتیاق یادگیری را در آن ها بالا ببریم. تشویق کودک به خلق ایده های نو برای حل مشکل پیش رو، باعث ایجاد تفکر خلاق در آن ها می شود.

به طور کلی 8 راه مهم و کاربردی برای ایجاد تفکر خلاق و افزایش خلاقیت در کودکان وجود دارد:

• جذابیت های دنیای رنگارنگ و متنوع هنر را به کودک نشان دهید.

• سوالات هدف دار و در اصطلاح باز از کودک بپرسید.

• بازی های تجسمی را به کودک خلاق آموزش دهید.

• شرایط و زمینه های جنب و جوش کودک خلاق را فراهم کنید.

• برای کودک شعر بخوانید.

• برای کودک کتاب بخوانید.

• کودک را به سفر و پیک نیک خانوادگی ببرید.

• برای انجام هر کاری برنامه ریزی نداشته باشد. سفرهای یهویی و تفریحات غیر منتظره بهترین آیتم برای ایجاد خلاقیت در کودکان می باشند.

ژنتیک و افزایش خلاقیت!!
یکی از راه های افزایش خلاقیت شناخت کامل توانمندی هاست، با آزمایش استعدادیابی ژنتیکی، ویژگی های ذاتیت رو بشناس و برای تقویت نقاط قوت و ضعفت راهکار دریافت کن! اینطوری از خیلی ها جلوتری!

عوامل موثر پرورش خلاقیت کودکان

مهم ترین عوامل موثر در رشد و پرورش خلاقیت در کودکان عوامل محیطی، تعامل و ارتباطی که کودک با محیط همچنین تجربه هایی که کودک از محیط پیرامون خود کسب می کنند یا تاثیراتی که از برخورد با محیط زندگی دریافت می نماید. تمام موارد ذکر شده بر رشد خلاقیت و رشد ذهنی کودک تاثیر می گذارند.

از دیگر عوامل تاثیر گذار بر رشد خلاقیت کودکان عبارتند از:

• وضعیت اقتصادی و اجتماعی خانواده کودک

• ویژگی ها و مشخصه های محیط خانوادگی

• طرز تفکر والدین

• تعداد فرزندان خانواده

• نوع تغذیه کودک

• قابلیت ها و ویژگی های فضای آموزشی کودکان مانند مهد کودک و دبستان

• نوع بازی کودکان

• شرایط محیط و مکان بازی کودک

• نوع تربیتی که کودک تحت تاثیر آن رشد خواهد کرد

چند راهکار ساده برای افزایش خلاقیت در کودکان

چگونه خلاقیت کودکان را افزایش دهیم؟ اگر جزء آن دسته از والدینی هستید که علاقمند به آموزش خلاقیت کودکان می باشید؛ راهکار های پیشنهادی زیر را در مواجه با کودکان تان فراموش نکنید:

از جمله مهم ترین راه های پرورش خلاقیت در کودکان این است که آن ها را از شکست نترسانید؛ زیرا کودکانی که از شکست می ترسند، کمتر خلاق هستند. کودکی را متقاعد کنید با نگاه کردن به شکست راه رسیدن به موفقیت را پیدا کند.

برای افزایش خلاقیت در کودکان، در تشویق آن ها محتاط باشید. تشویق های بی مورد و غیر اصولی وارد به استقلال و تفکر کودکان آسیب می زند. البته این به معنی نامناسب بودن تشویق نیست. بلکه به این معنی است که در تشویق کردن کودکان باید بهترین زمان و بهترین شیوه را انتخاب کنید.

فضای کافی در اختیار کودکان خود برای بازی قرار دهید. هرگز از بی نظمی و به هم ریختگی اتاق کودک و منزل خود هراس نداشته باشید؛ زیرا کودکان برای پرورش خلاقیت خود نیاز به فضای کافی و آزادی عمل دارند.

برای فرزندانتان یک الگوی مناسب باشید. سعی کنید در انجام کارهای خود کمی خلاقیت داشته باشید؛ زیرا کودک خلاق با نگاه کردن به کارها و فعالیت های والدین، ایده های جالبی به ذهنش خطور خواهد کرد.

گزینه ها و راهکارهایی را برای ایجاد خلاقیت در کودکان خود ارائه دهید. برای مثال اگر کودک شما یک نوع شیرینی و یا غذایی مخصوص را می پسندد، اصول اولیه پخت شیرینی را آموزش دهید؛ سپس به او اجازه دهید شیرینی را به روش خودش درست کند.

یکی دیگر از مهم ترین راه های پرورش خلاقیت کودکان این است که کودک خود را مدام تحت کنترل قرار ندهید. کودکانی که از سوی والدین و یا اطرافیان کنترل می شوند؛ کم تر ریسک می کنند که باعث کاهش خلاقیت در آن ها می شود.

• از اظهار نظرهای هر چند عادی در بازی ها و فعالیت های کودک خود خودداری کنید. بگذارید هر طور که دوست دارند بازی و تفریح خود را مدیریت کنند.

• یکی دیگر از کار های افزایش خلاقیت در کودکان نظاره کردن بازی آن ها است. والدین با زیر نظر قرار دادن بازی کودکان خود پی می برند که آن ها با چه وسایلی بیشتر سرگرم می شوند؛ در نتیجه آن ها را برای فرزند خود مهیا می کنند.

• برای افزایش خلاقیت کودکان خود وقت بگذارید. انجام بازی ها ی ساده مانند نقاشی و کتابخوانی سبب کسب تجربه، تصور نمودن و ساختن در کودکان می شود.

• اختصاص زمانی اندک به تماشای تلویزیون، انجام بازی های کامپیوتری، تبلت و موبایل.

• آخرین و مهم ترین مورد که به پرورش خلاقیت کودکان کمک می کند. جلب توجه کودک به نکات و موارد ریز می باشد. نگاه کردن به آسمان، دنبال کردن خطوط ایجاد شده بر روی آن، از جمله کارهایی هستند که پرورش خلاقیت در کودکان کمک می کنند.

نقش آموزش در افزایش خلاقیت

در بحث افزایش خلاقیت در کودکان باید گفت که می توان خلاقیت را در کودکان پرورش داد؛ خلاقیت امری ذاتی نیست. این امر تا حد زیادی اکتسابی و ناشی از عوامل محیطی و خارجی می باشد.

در واقع خلاقیت به شکل یک ویژگی و خصوصیت پنهان در وجود همه انسان ها وجود دارد؛ بنابراین شرایط و آموزش های هدفمند تا حد زیادی به شکوفای آن کمک می کنند.

پرورش خلاقیت با کاردستی در خانه

یکی از راه های مهم پرورش خلاقیت در کودکان انجام کاردستی است. ساخت کاردستی های ساده در خانه، نه تنها باعث پرورش خلاقیت می شو؛. بلکه باعث تقویت مهارت دست های کودکان نیز می شود.

زمانی که کودک با دستان خود چیز جدیدی خلق می کند؛ افکار و توانایی های خود را به صورت هم زمان به کار می گیرد؛ به نحوی که ذهن و جسم او برای نوآوری ها و خلق آثار بعدی آماده و ذهن خلاق او پرورش می یابد.

برای افزایش خلاقیت در کودکان می توان از آن ها درخواست کنید که انواع اشیاء کم خطر و مشابه را در کنار هم جمع آوری کنند؛ مثلا گرد هم آوردن انواع کاغذ رنگی گزینه ای عالی و مناسب می باشد.

نقش موسیقی در پرورش و افزایش خلاقیت در کودکان

یکی از موثر ترین راه های پرورش خلاقیت کودکان استفاده از موسیقی و ابزارآلات آن می باشد. موسیقی های اصولی و مفید، خلاقیت های کودک را در زمینه های مختلف هنر، تقویت می کند. همچنین موسیقی کودک را به سوی داشتن حس شادی و نشاط هدایت می کند. زمانی که کودک آواز می خواند، در اوج شادی به سر می برد و به نحوی در حال نشان دادن استعدادهای درونی خود است.

نکته: یکی از ابعاد و جنبه های خلاق بودن در کودکان، خیال پردازی و تصویر سازی ذهنی است؛ بنابراین باید شرایط لازم جهت تقویت ذهن و تخیل کودک را فراهم کرد. بازدید از انواع نمایشگاه ها، رفتن به کتابخانه و دیدن آثار باستانی مواردی هستند که به ایجاد ذهنی خیال پرداز در کودک کمک می کنند.

کارهایی که خلاقیت کودک را از بین می برد!

• همیشه شما برای فرزندتان برنامه‌ریزی کنید

برخی از فعالیت‌های فوق برنامه، مانند یادگیری زبان دوم، یا بازی‌‌های هدفمند برای کودکان می‌توانند تقویت‌کننده مغز کودکان باشند و این فرصت را برای کشف برخی از علایقی که در طول روز مدرسه به آن‌ها توجه نمی‌شود، ارائه دهند. همیشه برنامه‌های تمرینی به بچه‌ها این شانس را نمی‌دهد دستاوردهای فردی خود لذت ببرند. والدین باید از خود بپرسند: آیا‌ ایده حضور در کلاس زبان انگلیسی، باشگاه کاراته دوست دارند یا به علت فشار آن‌ها است..

• تکالیف اضافی رابطه مستقیم با کاهش خلاقیت کودکان دارد

انجام تکالیف زیاد و ادامه دار در خانه برای کودکان بسیار خسته کننده است. شما نباید فشار مضاعفی روی او بیاورید تا خود را، اما وقتی عصر‌ها توسط ساعت‌ها کاربرگ و مطالعه خسته می‌شوند و هنگامی که سطح سرخوردگی فرزند شما در شب بالا می‌رود، اشکالی ندارد. پای خود را پایین بگذارید.

هنگامیکه فشار فعالیت‌ها و تکالیف منزل زیاد می‌شود، با معلم او صحبت کنید. به او بگویید زمانی را برای مشارکت‌ و فعالیت‌های او در خانه نیاز دارید. این فعالیت‌ها نه تنها باعث کاهش استرس‌های تحصیلی غیر ضروری (و در نتیجه درد و رنج عاطفی و جسمی) برای فرزند شما، اما همچنین زمانی را برای خانواده شما فراهم می‌کند که بتوانند زمان خود را صرف یادگیری، ایجاد و بازی با هم کنید.

• ایده آل گرایی موجب کاهش خلاقیت کودکان می شود.

بگذارید مثالی بزنیم، آیا نقاشی و هنر فقط به آنچه در کتاب‌ها وجود دارد محدود می‌شود؟ نباید خارج از آن چیزی ساخت یا خلق کرد؟

با توجه به سن کودکان چون معمولا در انجام فعالیت‌ها تازه کار هستند، سخت است که از آن‌ها انتظار کار دقیق و خیلی تمیز داشت. نباید برای انجام کارها ‌آن‌ها را تحت فشار قرار داد. از طرفی نباید والدین فرزندان خود را به سمت علایق خود سوق دهند، بلکه باید علایق کودکان را اولویت قرار دهند. با وجود اشتیاق او شاید به عنوان یک مهارت قوی ظاهر نشود، اما شما به فرزند خود نشان داده‌اید که تلاش کردن بسیار مهم است.

• دائم او را سرزش کنید و از او ایراد بگیرید!

بگویید : ” این روش اشتباه است، هرچه من می‌گویم انجام بده!” با این حرف ها، کودک اعتماد به نفس خود را از دست می دهد و به راحتی از مسیر خلاقیت و کشف استعدادهایش دور می شود.

تست افزایش خلاقیت در کودکان

تست های خلاقیت بسیاری وجود دارند که می توان به وسیله آن ها میزان خلاقیت کودکان را مورد سنجش قرار داد. بهترین تست خلاقیت کودکان، تست تورنس می باشد. این تست به عنوان کاملترین تست خلاقیت شناخته شده است؛ زیرا راستی آزمایی و اعتبار این تست بارها و بارها توسط روانشناسان مورد سنجش قرار گرفته است.

این تست به خوبی مشخص می کند که کودکان چگونه مراحل مختلف را در ذهن خود مدیریت می کند. به این صورت که سوالات مختلفی در خصوص مرحله درک صورت مسئله، مرحله ارائه نظرات و پیشنهادات مطرح می شود. همچنین توانایی های کودکان در مرحله تصمیم گیری و اجرا مورد آزمایش قرار می گیرد.

این آزمون دارای 60 سوال مختلف می باشد. هر سوال نیز دارای سه گزینه می باشد. هر چه در انجام تست بیشتر دقت شود؛ نتیجه به دست آمده تا حد زیادی به واقعیت نزدیک می باشد. این تست برای کودکان دبستانی تا افراد در مقطع لیسانس کاربرد دارد.

بازی هایی برای افزایش خلاقیت کودکان

مکعب برای داستان سرایی

مکعب های داستان، تاس هایی با تصاویر متفاوت در هر طرف تاس هستند. به کودک بگویید که تاس بی اندازد و سپس از تصویری که رو آمده برای ایجاد داستان استفاده کند. این بازی تخیل را تشویق می کند؛ زیرا کودکان باید خلاقانه فکر کنند تا تصاویر را به هم متصل کنند و یک روایت منسجم بسازند. می توانید نوبتی با این بازی را با فرزند خود انجام دهید.

فواید بازی

– با تشویق بچه ها به خلق داستان های منحصر به فرد از تصاویر تصادفی، تفکر تخیلی را تقویت می کند.
– مهارت های ارتباطی را هنگامی که کودکان روایت های خلاقانه خود را با دیگران به اشتراک می گذارند، تقویت می کند.

تصویر بکش، حدس بزن!

Pictionary یا تصویر، یک بازی طراحی و حدس زدن است که در آن افراد به نوبت، شکل و شمایلی از یک کلمه یا عبارت را رسم می کنند؛ در حالی که افراد دیگر سعی می کنند آن را حدس بزند. این بازی ذهن را از طریق نقاشی و تفکر جانبی به چالش می کشد و موجب پرورش خلاقیت کودکان می شود.

فواید بازی

– با به چالش کشیدن کودکان برای نمایش بصری مفاهیم انتزاعی، تفکر خلاق را ترویج می کند.
– کار تیمی و ارتباطات را در زمانی که بازیکنان برای رمزگشایی نقاشی ها با یکدیگر همکاری می کنند، تقویت می کند.

چالش های ساخت لگو

طرح های متفاوت ساختمانی را با استفاده از آجرهای لگو راه بسازید؛ به کودک ایده های جالب و متفاوت بدهید تا ذهن را درگیر کند: مانند «سفینه فضایی برای بیگانه» یا «یک اختراع جدید که حاصل ایده خود کودک باشد».

این بازی به کودکان اجازه می دهد تا آزمایش کنند، مسئله را حل کنند و با ساخت و سازهای خود نوآوری کنند.

فواید بازی

– جست و جو و تلاش مکرر برای ساخت و تبدیل به واقعیت آن چه کودک در ذهن دارد.
– با ترغیب بچه ها به یافتن راه حل برای چالش های طراحی، مهارت های حل مسئله را توسعه می دهد.

به یاد داشته باشید، هدف این بازی ها فراهم کردن محیطی سرگرم کننده و جذاب است که در آن کودکان بتوانند آزادانه ایده های خود را بیان کنند و خلاقیت خود را کشف کنند.

سخن پایانی

داشتن کودکی خلاق و البته شاد آرزوی هر پدر و مادری است. با این حال باید این نکته را دریابید که تحقق چنین امری به خودی خود امکان پذیر نمی باشد؛ بلکه مستلزم پیروی از راهکارهای مناسب و کارآمد می باشد.

برای پرورش خلاقیت در کودکان باید پروسه مربوطه با استفاده از راهکارها و روش های مناسب انجام بگیرد. با این وجود هرگز نباید کودک را تحت فشار قرار داد؛ بلکه کودک باید بداند مسیری که برای رسیدن به هدف طی می کند، به مراتب مهمتر از خود هدف و نتیجه نهایی می باشد.

در صورتی که خواهان افزایش خلاقیت در کودکان خود باشیم؛ باید تا حد زیادی بر رفتار و حرکات خود کنترل داشته باشیم. عصبانیت های گاه و بی گاه، تشویق های بی مورد، تنبیه های سنگین، سرکوب و محدود کردن کودکان، استعداد آن ها، خلاقیت شان را به بدترین شیوه ممکن از بین می برد.