عوامل موفقیت در مصاحبه دکتری

بخش اول : فعاليت های قابل انجام در روزهای باقيمانده تا اعلام نتايج 

1. مروري بر دروس و مطالب كليدي : با اينكه سوالات علمي جلسه مصاحبه آزمون دكتري مرتبط با دروس اصلي رشته و گرايش انتخابي داوطلب مي باشند ولي متأسفانه آزمون كتبي برخي رشته ها از چنين دروسي نبوده است و رتبه خوب آزمون كتبي به معناي آمادگي در اين دروس نمي باشد. يكي از بهترين كارهايي كه بايد تا زمان دعوت به مصاحبه ها انجام دهيد مرور اين دروس است.
   اگر چند گرايش مختلف را انتخاب كرده ايد و نمي دانيد به كدام دعوت خواهيد شد بهتر است دروس عمومي رشته خود را مرور كنيد. معمولا فاصله بين اعلام اسامي معرفي شدگان به مصاحبه و جلسات مصاحبه چندان زياد نيست و به تأخير انداختن مطالعه تا آن زمان كار مناسبي به نظر نمي رسد.
2. اطلاع نسبي از دانش روز:  سعي كنيد خلاصه مقالات ( Abstract )  ماههاي اخير يك نشريه معتبر در زمينه كاري خود را مطالعه كنيد. اگر آشنايي شما با زبان زياد نيست از منابع فارسي استفاده كنيد. به هر حال سعي كنيد از موضوعات جديد مطلع گرديد.
3. آگاهي از جهان پيرامون: اگر داوطلب رشته هايي نظير مديريت ، اقتصاد و نظاير آنها هستيد سعي كنيد با مطالعه اخبار و اطلاعات مربوط به سايت هاي خبري تحليلي در مورد مسائل داخل و خارج كشور آگاهي يابيد و با مرور مسائل در ذهن خود براي سوالهاي احتمالي پاسخ هايي آماده نماييد.
4. تهيه توصيه نامه ها : معمولا در مدارك دعوت به مصاحبه دانشگاه ها، دو يا سه توصيه نامه از اساتيد دوره كارشناسي ارشد داوطلب خواسته مي شود كه يكي از آنها بايد از استاد راهنماي وي باشد. اگر رتبه تان به گونه اي است كه قطعا به مصاحبه دعوت خواهيد شد مي توانيد از همين الان به فكر تهيه اين توصيه نامه ها باشيد. روزهاي بعد از معرفي اسامي مصاحبه شوندگان روزهاي باارزشي است كه بهتر است صرف چنين كارهايي نشود. ضمن اينكه ممكن است در فرصت بعد از اعلام اسامي دسترسي به استاد مورد نظرتان ممكن نباشد. نمونه متن هاي معرفي نامه اساتيد به زودي بر روي سايت پي اچ دي تست قرار خواهد گرفت ولي به هر حال كليت اين نامه ها تأييد صلاحيت داوطلب براي ادامه تحصيل در مقطع بالاتر است.
   اين موضوع به ويژه براي داوطلباني كه سالها قبل فارغ التحصيل شده اند و دانشگاه محل تحصيل شان جز انتخاب هاي آنها مي باشد مفيد است و زمينه اي محترمانه براي يادآوري خاطرات و ارزيابي هاي آنها است.
5. سر و سامان دادن به پايان نامه : اگر در ترم آخر كارشناسي ارشد هستيد و مقاله اي هم نداريد تلاش كنيد در زمان باقي مانده پايان نامه خود را به جايي برسانيد. همراه داشتن پرينت نهايي كارتان هم تا حدي كمكتان خواهد كرد.
6. تدوين رزومه : اگر كارهاي پژوهشي خاصي انجام داده ايد از همين الان مي توانيد كار نگارش رزومه خود را انجام دهيد. رزومه اي كه در فرصت كافي نگارش يافته و تصحيح شده است با رزومه اي كه با عجله نوشته شده است متفاوت خواهد بود.
7. تمرين مكالمه: در صورتي كه آشنايي تان با زبان انگليسي در حدي است كه ارزش سرمايه گذاري دارد شروع به تمرين مكالمه كنيد. همه ما مي توانيم با همين ميزان آشنايي با زبان انگليسي مكالمه بهتري داشته باشيم. براي اين كار لازم نيست به زبان انگليسي مسلط باشيد؛ آن قدر تمرين كنيد كه مطمئن باشيد مكالمه تان به اندازه سطح آشنايي تان با زبان انگليسي ارتقا يافته است.
8. روش تحقيق : اگر داوطلب رشته هايي هستيد كه درس روش تحقيق را گذرانيده ايد آگاه باشيد كه آشنايي با روش تحقيق از مهمترين مباحث در ارزيابي شما است.
9. جمع و جور كردن كارها : سعي كنيد همه كارهاي پژوهشي خود را مرتب و منسجم كنيد. اگر اصل بعضي مقاله هايتان را نداريد و يا نسخه اي از پايان نامه تان را در دسترس نگاه نداشته ايد هر چه زودتر مشكل را حل كنيد. همراه داشتن نسخه كامل كارهاي تحقيقي تان كاري است كه برخي دانشگاه ها از شما خواهند خواست.

بخش دوم: روزهاي نزديك مصاحبه دکتری

1. مداركي كه از سوي دانشگاه ها اعلام مي شود را مرتب و منظم در پوشه اي زيبا قرار دهيد. سعي كنيد از كپي رنگي استفاده كنيد به ويژه در مورد توصيه نامه اساتيد. مدارك لازم معمولا شامل مدارك شناسايي (شناسنامه ، كارت ملي) ، مدارك تحصيلي (ليسانس و فوق ليسانس يا نامه تأييد معدل دوره فوق ليسانس) و موارد پژوهشي شما (پايان نامه، پذيرش مقالات و .. ) مي باشد. پايان نامه را بعد از مروري بر آن به شما بازخواهند گرداند ولي سعي كنيد پرينت مقالات را به تعداد دانشگاه ها تهيه كنيد.
2. با مراجعه به سايت دانشگاهها و مطالعه صفحه شخصي اساتيد، موضوعات مورد علاقه و مقالات جديد آنها ( و در صورت امكان كتابهاي جديد ) را مورد بررسي قرار دهيد. موضوعات جديد بخش مهمي از سوالات جلسه مصاحبه را به خود اختصاص مي دهد.
3. معمولا از داوطلب خواسته ميشود يكي از موارد زير را به زبان انگليسي بيان كند. سعي كنيد براي هر يك از موضوعات زير (و ترجيحا مواردي شبيه اينها ) يك پاراگراف را تمرين و حفظ نماييد. اگر بخت با شما يار باشد به كارتان خواهد آمد.

• معرفي كوتاهي از خود
• چرا ما بايد تو را از بين بقيه انتخاب كنيم؟ ( نقاط قوت خود را در چه ميداني؟ )
• انگيزه خود را از ادامه تحصيل بيان كن!

4. سعي كنيد خود را در جلسه مصاحبه تجسم كنيد و به سوالات فرضي ارزيابان پاسخ دهيد. اين كار به كاهش اضطراب شما در جلسه مصاحبه كمك خواهد كرد.

5. اگر مي خواهيد با اساتيد خودتان كه از ارزيابان شما در دانشگاه معرفي شده شما نيز هستند صحبت كنيد بهتر است قبل از جلسه مصاحبه اين كار را انجام دهيد. در چنين ملاقات هايي كه معمولا استرس جلسه مصاحبه را ندارد با خيال راحت و محترمانه از برتري ها و نقاط مثبت خود صحبت كنيد. معمولا اينگونه صحبت ها بعد از جلسه مصاحبه به مذاق اساتيد خوش نمي آيد و به صلاح شما نيست!

6. پايان نامه هاي دوره كارشناسي ارشد و كارشناسي خود را دوباره مرور كنيد. تسلط به مطالب پايان نامه از جمله مسائل مهم در مصاحبه دكتري است. اگر واقعا به مطالب پايان نامه و موضوعات پيرامون آن آگاه هستيد بايد سعي كنيد جلسه مصاحبه را به سمت اينگونه مسائل سوق دهيد.

بخش سوم: روز مصاحبه دکتری

• مصاحبه مانند يك برنامه پخش زنده است. شما فقط يك بار فرصت داريد ، قدر فرصت خود را بدانيد!
• اگر وارد جلسه شديد و با سوالات انگليسي مواجه شديد مضطرب نشويد. اساتيد بعدي سوالات فارسي خواهند پرسيد. همچنين ممكن است متني به شما بدهند و از شما بخواهند كه آن را معنا كنيد.
• سعي كنيد لوازم زيادي در دست نداشته باشيد. لباس مناسب و رسمي بر تن نموده و با روي و مويي به اندازه ، آراسته در محل حاضر شويد.
• هنگام سلام در چشمان طرف مقابل نگاه كنيد و در صورت دست دادن محكم و با اعتماد به نفس دست دهيد.
• تكنيك چشمان براق: بايد در صحبت هاي شما چهار چيز باشد: نشاط، سر زندگي، اميد به پيشرفت و جستجوگري. و همين احساسات بايد در لبخند و چشمان شما برق بزند.
• در طي مصاحبه به ساعت خود نگاه نكنيد.
• تا دقيقه نود بازي كنيد.اين كه شما يك قسمت مصاحبه را بد گذرانده ايد نبايد باعث شود نااميد شويد.چه بسا رقبايتان همين قدر هم بلد نباشند.
• عجله نكنيد. قبل از جواب به سوالات فكر كنيد.
• تمام وقت بودن دانشجو:  توجه داشته باشيد كه براي يك استاد خيلي مهم است كه دانشجوي دكتري به صورت تمام وقت روي پايان نامه خود كار كند و اشتغال به كار مي تواند تأثير منفي بر روي نظر اساتيد داشته باشد، البته در صورتي كه كار فعلي شما در زمينه اي غير از تدريس است. داشتن سابقه تدريس، نوشتن و يا ترجمه كتاب و از اين قبيل كارهاي تحصيلي مي تواند به روند مصاحبه شما كمك كند.
• تأمين هزينه تحصيل: يكي از سوالاتي كه حتما مطرح مي شود، تأمين هزينه تحصيل شما خواهد بود.

آيا خودتان سر كار مي رويد؟ شخص يا اشخاص ديگري هزينه زندگي شما را تأمين مي كنند؟ معمولا در مورد آقاياني كه متأهل هستند يا سن نسبتا بالايي دارند طفره رفتن از اين سوال ساده نيست و گفتن اينكه شاغل نيستيد و دانشجوي تمام وقت خواهيد بود با لبخند معنادار اساتيد همراه مي گردد!

• معرفي داوطلب و سوابق تحصيلي:  در ابتدا از دانشجو خواسته مي شود كه خود را معرفي كرده و به طور مختصر در مورد گذشته تحصيلي خود توضيح دهد. كار معرفي خود را سازمان يافته انجام دهيد. سعي نكنيد كارها را روي هوا و بدون برنامه انجام دهيد . يك سازماندهي نادرست موثر نخواهد افتاد. نام دانشگاه محل تحصيل كارشناسي و كارشناسي ارشد دانشجو پرسيده شده و در مورد پايين بودن بعضي نمرات توضيح خواسته مي شود. اين نكته را به خاطر داشته باشيد كه هر دانشجو در طول تحصيل خود ممكن است به دلايل مختلف از قبيل بيماري، مشكلات شخصي و … نمرات پايين كسب كرده باشد كه پاسخ صادقانه در مورد علت اين امر مي تواند سبب جلب اعتماد اساتيد حاضر در جلسه مصاحبه شود.  سعي نكنيد چهره اي غير واقعي از خود نشان دهيد، نمرات و كارنامه پژوهشي شما بيانگر همه چيز است. مي توانيد يك پرونده مختصر از اطلاعات مقاطع مختلف تحصيليتان، سوابق كاري و توانايي هاي خود تهيه كنيد تا در صورت لزوم ارائه نماييد.
• انگيزه داوطلب براي ادامه تحصيل، اهداف علمي و شغلي آينده:  سعي كنيد نشان دهيد كه داراي برنامه، رسالت شخصي، چشم انداز فردي و برنامه مشخص هستيد. در مصاحبه مستقيم و غير مستقيم بگوييد كه كاملا هدفدار اين مسير را انتخاب كرده ايد و اين يكي از گام هاي آينده شما است. البته اين بايد واقعيت داشته باشد و گرنه كلامي كه واقعيت نداشته باشد نه باور مي شود و نه تاثيرگذار است! پس راستگو باشيد. به خاطر داشته باشيد كه داشتن انگيزه، كليد اصلي موفقيت در مصاحبه آزمون دكتري مي باشد. شما توانايي عوض كردن عقيده اساتيد را داريد و اين امر ميسر نمي شود مگر در صورتي كه شما علاقه مندي و پيگير بودن خود را نشان دهيد و در پاسخ به سوالات صادق باشيد.
• اگر ترم چهارمي هستيد و از زمانبندي شما براي دفاع پرسيدند، اكيدا از بيان اينكه من درس داشتم و نرسيدم و.. خودداري كنيد و بگوييد خودتان را مي رسانيد ان شاء الله.چون اگر قبول بشويد هم واقعا خود را خواهيد رساند.
• تعداد مقالات ثبت شده در پايگاه هاي استنادي:  روي مقالات علمي پژوهشي خود مانور دهيد. پژوهش ها و مقالات شخصي كه در حوزه تحقيق شما مي باشند در پذيرش شما نقش بسزايي دارند .مقالاتي داراي ارزش در ارزيابي مي باشند كه در نشريات معتبر منتشر شده باشند. هركاري هر جايي داشته ايد (تدريس، مقاله، همايش، ترجمه، مجله…)، فهرست كنيد و از آنها تاييديه فراهم كنيد، يا خودشان را همراه داشته باشيد.

 در مجموع چاپ مقالات در مجلات معتبر، نمره معدل و پايان نامه، ارائه كارهاي تحقيقي و پژوهشي كه خودشان گوياي مطلب هستند و نمره   كتبي آزمون دكتري مهمترين و مؤثرترين نكات براي قبولي در آزمون دكتري مي باشند.

• موضوع مورد علاقه براي رساله دكتري:  يكي از سؤالاتي كه روز مصاحبه از شما پرسيده مي شود، زمينه كاري مورد علاقه شماست. در پاسخ به اين سوال هرگز نبايد روي موضوع به خصوصي تأكيد كنيد، همچنين طوري پاسخ ندهيد كه گويي برايتان مهم نيست روي چه موضوعي كار كنيد. بهتر است با پاسخ خود نشان دهيد كه هر چند روي چند زمينه كاري مسلط هستيد ولي توانايي كار كردن روي موضوعات ديگر را هم داريد (يعني انعطاف پذير هستيد). اگر حوزه مشخصي در كارهاي تحقيقاتي مدنظر شماست و از حوزه هايي است كه اساسي و استراتژيك است و مطمئن هستيد كه روي آن مسلط هستيد مي توانيد بگوييد كه در زمينه پايان نامه دكتري از همين الان برنامه داريد.
• پذيرش دانشجو در ساير دانشگاهها: گاهي در مورد ديگر انتخاب هاي شما براي دكتري نيس سوال مي شود. در دانشگاهي كه اولين انتخاب معرفي شده تان است تا حدي بر روي مسئله تأكيد كنند و بحث را كمي كش دهيد و نشان دهيد كه با مزاياي آن دانشگاه آشنا هستيد. در مورد دو انتخاب ديگر توجيه كوچكي ارائه كنيد و از آن رد شويد.
• برخي اساتيد تا وقتي آن لفظي كه در ذهنشان است گفته نشود، پاسخ را نمي پذيرند. سعي كنيد طور ديگري جوابتان را تكرار كنيد شايد موفق شويد!
• بدانيد كه 5 دقيقه اول مصاحبه بسيار مهم است . پس اقتدار، متانت و اعتماد به نفس خود را در اين 5 دقيقه به رخ بكشيد.
• كاري كنيد كه استادان احساس نمايند شما رشته و دانشگاه را با علاقه و حساب و كتاب انتخاب كرده ايد.
• در تمام طول مصاحبه تنها يك هدف داشته باشيد: بايد اثبات كنيد كه كانديداي با ارزشي براي دوره دكتري هستيد. اسير پاسخگويي صرف به پرسش ها نشويد بلكه در هر پاسخي سعي كنيد كه حداقل يك دليل به مصاحبه گر بدهيد كه شما را براي دكتري انتخاب كند. در هر پاسخي يك امتياز كسب كنيد. خود پاسخ ها مهم نيستند، تاثير پاسخ ها مهم است. هر سوال را فرصتي بسازيد براي بروز توانايي ها، دانايي ها و مهارت هاي خود. در يك پاسخ به تحقيقات گذشته خود اشاره كنيد در يك پاسخ به نمره هاي خوب خود در دبيرستان، در يك پاسخ به تجربه كاري در جوابي ديگر به مهارت هاي رياضي و آماري خود. لازم است كه قبل از جلسه به مواردي كه بايد در خلال پاسخ ها به آن اشاره كنيد فكر كنيد و آن ها را يادداشت كنيد. به هر پرسشي به چشم يك فرصت براي اثبات خود بنگريد.
• از اطلاعات خود بهينه استفاده كنيد. مواردي را كه از شما مي پرسند به طرز ماهرانه ( ونه ناشيانه اي) به مواردي كه مي دانيد ربط دهيد. فرض كنيد از شما سؤالي پرسيده شود كه شما  جز مختصري از آن نميدانيد. بر همين مطلب تمركز كنيد. شروع كنيد به توضيح آن به عنوان يك مقدمه و سعي كنيد ارتباطهاي ممكن را جستجو كنيد. به تدريج مطالب به يادتان مي آيد و تازه گاهي ابداعاتي هم در همان لحظه مي كنيد!
• اگر مهارت هاي زبان و كامپيوتر را داريد و فرصتي پيش آمد، روي مهارت هايتان مانور دهيد.
• در جلسه بيشتر بر روي توانمندي هاي خود مانور دهيد و سعي نكنيد كه نقاط ضعف خود را توجيه كنيد. مهم اين است كه گروه مصاحبه گر درك كند شما توانمندي هاي خوبي داريد و همه مي دانند كه هيچ كس جامع و بدون ضعف نيست. در صورت بروز يكي از نقاط ضعف، خيلي راحت و با اعتماد به نفس به مصاحبه كننده توضيح دهيد كه چطور سعي در برطرف كردن اين نقطه ضعف داريد. زيرا براي اينكه انتخاب شويد لازم نيست در همه موارد مذكور قوي باشيد . معمولا انتخاب كنندگان دچار خطاي كليشه اي خواهند شد. اگر فرض كنيم كه ده فاكتور تصميم گيري وجود دارد كافي است شما در سه فاكتور قدرتمند ظاهر شويد: مثلا فاكتور زبان، علاقه و مقاله.
• شما بايد به نوعي اثبات كنيد كه روحيه معلمي (براي استاد شدن و تدريس در دانشگا هها)، روحيه محققي (براي انجام تحقيقاتي در حد تز دكتري) داريد. بنابراين در اين رابطه امواج فكري خود را به اساتيد منتقل نماييد .

مثلا نوشتن مقالات، شركت در كنفرانس ها، طرح ها و حلقه هاي پژوهشي و ساير موارد.

• راستگويي را به نقطه قوت خود تبديل سازيد. در صورتي كه سوالي از شما پرسيده شود كه جواب آن را نمي دانيد، صادقانه بگوييد كه در حال حاضر حضور ذهن ندارم. به خاطر داشته باشيد كه اساتيد در صورت شنيدن دروغ و يا اغراق، ذهنيت منفي پيدا مي كنند.
• نسبت به سوالاتي كه از شما مي شود حالت تدافعي به خود نگرفته و ناراحت و دلخور نشويد. در برابر مواردي كه فكر مي كنيد شما را در منگنه قرار داده اند از قبل به راه هاي فرار فكر كنيد. از صحبت ها و سوالات نامعقول عصباني نشويد!
• اگر جواب سوالي را نمي دانستيد اعتماد به نفس خود را از دست ندهيد. گاهي اوقات خود سوال كنندگان جواب آن ها را نمي دانند. مهم اعتماد به نفس شما در برخورد با سوالات دشوار است.
• آمادگي سوالات عجيب را داشته باشيد و نگران نشويد. اساتيد گاهي حس سيزده به دري مي كنند و مثلا مي پرسند: چرا آمدي اين رشته ؟چرا آمدي اينجا؟ به نظرت سنت زيادي كم/زياد نيست و…آرامشتان را حفظ كنيد و بالبخندي متين،متناسب با استاد جواب ندهيد/بدهيد.
• گاهي اوقات پيش مي آيد كه نفرات قبلي كارشان طول مي كشد بنابراين زمان مصاحبه شما به تاخير مي انجامد اين باعث مي شود كه شما عصبي شويد براي جلوگيري از اين مشكل همراه خودكتاب هاي كوچك كه جملات كوتاه دارد با داستان هاي كوتاه بامزه دارد همراه ببريد.
• اشتباهتان را بپذيريد. بي خودي بر خطايتان اصرار نكنيد.
• محترم باشيد. اين ربطي به جلسه مصاحبه ندارد. به طوركلي هيچ كس از تفاخر، آنهم از سوي دانشجو خوشش نمي آيد و حق هم دارد. لكن فرق مصاحبه با ساير اوقات اينست كه استاد تحقير شده مي تواند شما را رد كند چون هنوز جنبه ارتقا نداريد.
• جداي از محتواي پاسخهاي شما به سوالات، نحوه پاسخگويي مهم است. با اعتماد به نفس، مسلط، علاقه مند، گرم و قوي، و كمي با صداي بلند پاسخ دهيد.
• اگر تجارب عملي ارزشمندي داريد بيان نماييد.
• حداقل 30 دقيقه قبل از ساعت شروع مصاحبه در محل حضور داشته باشيد. خلوت كردن با خداوند قبل از مصاحبه بسيار آرامش بخش است….